DENETİM KALİTESİ GÖSTERGELERİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 323 - 358, 31.12.2020

Suleyman Yukcu , Özlem Koçakoğlu

Öz

“Denetim Kalitesi Göstergeleri” denetim profesyonelleri, denetim süreci ve denetim sonuçları açısından denetim kalitesini değerlendiren 28 adet rasyodur ve PCAOB ( ABD Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurumu) tarafından oluşturulmuştur. Denetim kalitesi göstergelerinin amacı denetimin içinde yer alan ya da denetimden fayda sağlayan tarafların denetim kalitesini değerlendirebilme kabiliyetleriniarttırmak, denetimin planlanma ve uygulanma süreçlerini güçlendirmek ve işletmeler arasında kalite temelli rekabeti teşvik etmektir. Bu amaca uygun olarak 28 adet gösterge 1 Temmuz 2015 tarihi itibari ile “kavramsal bülten” adı altında kamuya sunulmuş ve yoruma açılmıştır. Kamusal bültenin amacı çabaya katkı sağlayabilecek göstergelerin kullanımını ve müzakere edilmesi süreçlerini başlatmaktır. PCAOB’nin yayınlamış olduğu kavramsal bültene 47 adet yorum mektubu gelmiştir. Mektupların dağılımı aşağıdaki gibidir.
1. 10 adet denetim şirketlerinden (Deloitte & Touche LLP, Grant Thornton LLP, KPMG LLP v.b.).
2. 12 adet denetim profesyonelleri temsicilerinden (Muhasebe ve Denetim Usulleri KomitesiPennsylvania Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Enstitüsü, Muhasebe İlkeleri ve Güvence Hizmetleri Komitesi California Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Derneği, Denetim Kalitesi Merkezi v.b.).
3. 3 adet kurumsal yöneticilerin temsilcilerinden ( Eski Denetim Kalitesi Üyesi, Bağımsızlık Yönetim Kurulu, Yatırım Fonu Yöneticileri Forumu).
4. 5 adet denetim komitesi üyelerinden (CA, Inc. Denetim Komitesi, Comcast Şirketi v.b.)
5. 5 adet yatırımcı ve yatırımcı temsilcilerinden (Amerikan Çalışma Federasyonu ve Endüstriyel Organizasyonlar Kongresi, Kurumsal Yatırımcılar Konseyi, Kaliforniya Kamu Çalışanları Emekli Sistemi v.b.)
6. 3 adet akademisyenlerden (İleri Denetim Sınıfı, Hunter Koleji Yüksek Lisans Programı Ekonomi Bölümü, Denetim Standartları Komitesi, Amerikan Denetim BölümüMuhasebe Derneği, Suffolk Universitesi)
7. 4 adet düzenleyici kurumlardan ( Denetim Gözetim Kurulu, Menkul Kıymetler Komisyonu Malezya,İsviçre Federal Denetim Denetleme Kurumu, Ulusal Devlet Muhasebe Kurulları Birliği v.b.)
8. 2 adet diğer (Chris Barnard, Silikon Vadisi Muhasebecileri)
9. 3 adet ihraçyönetimi ve ticaret yönetimi derneğinden( Amerikan Bankacılar Birliği, Finansal Raporlama Komitesi, ABD Ticaret Odası)
PCAOB 47 adet mektubu aşağıdaki sorular itibari ile gruplandırarak denetim kalitesi göstergeleri projesinin gelecekteki evrimi ve yönelimi konusunda bir kavrayış elde etmeye çalışmıştır.
1. Denetim kalitesi göstergelerini detekliyor musunuz?
2. Denetim kalitesi göstergeleri istenmeyen potansiyel sonuçlar doğurur mu?
3. Denetim kalitesi göstergeleri temel kullanıcıları kimlerdir?
4. Denetim kalitesi göstergeleri bilgisi kamuya ne düzeyde açıklanmalıdır?
5. Denetim kalitesi göstergelerinin en üretken odak noktası nedir?
6. PCAOB denetim kalitesi göstergeleri fikirleri sunmalı mıdır?
7. Denetim kalitesi bilgisininbir veya birkaç düzeyde ifşası zorunlu mu yosa gönüllü mü olmalıdır?
8. PCAOB denetim kalitesi göstergeleri sürecinde aşamalı bir yaklaşım mı izlemelidir?
9. Kavramsal bültendeki mevcut denetim kalitesi göstergeleri veya bu konudaki diğer göstergelerin daha fazla test edilmeye ihtiyacı var mıdır?
10. Denetim kalitesi göstergeleri kullanımı ölçeklenebilir mi?
11. 28 adet göstergenin her biri konusunda “destekliyorum” , “desteklemiyorum” veya “kısmendestekliyorum” şeklindeki yorumlarınız nedir?
Bu çalışmanın amacı PCAOB tarafından tavsiye edilen denetim kalitesi göstergelerinin uygulanabilirliğine ilişkin yapılmış olan kamusal görüş alma çalışmasının sonuçlarının incelenerek ülkemiz adına yoruma açmaktır.

Anahtar Kelimeler

ABD Halka Açık Şirketler Muhasebe Gözetim Kurumu, denetim kalitesi göstergeleri, denetim kalitesi

Kaynakça

• Bedard J.C., Johnstone K. M. ve Smith E.F. (2010), Audit Quality Indicators: A Status Update on Possible Public Disclosures and Insights from Audit Practice, Current Issues in Auditing, American Accounting Association, Vol. 4, Issue. 1, P. C12-C19
• Brown L.V., Gissel L.J. ve Neely D.G. (2016), Audit Quality Indicators: Perceptions of Junior Level Auditors, Managerial Auditing Journal, Vol. 31, No. 8/9, S. 949-980
• Deloitte Institute (2017), Optimizing the Value of Audit Quality Indicators, https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/ca/Documents/audit/ca-en-audit-17-4813V-Audit-Quality-AQI-series_report1_EN3_AODA.PDF, E.T.: 01.09.2020
• Kanada Yeminli Mali Müşavirler Web Sitesi, https://www.cpacanada.ca/en/business-and-accounting-resources/audit-and-assurance/enhancing-audit-quality/publications/guide-to-audit-quality-indicators, E.T.: 01.09.2020
• PCAOB Web Sitesi, Release No.2015-005,https://pcaobus.org/Rulemaking/Docket%20041/Release_2015_005.pdf, E.T: 1.09.2020
• PCAOB Web Sitesi, 12-13 Kasım 2015 SAG Toplantı Klavuzu, https://pcaobus.org/News/Events/Documents/11-12-2015-SAG-Meeting/SAG-AQI-Memo.pdf, E.T: 1.09.2020
• PCAOB Web Sitesi , https://pcaobus.org/resources/other-research-projects/aqi, E.T: 1.09.2020
• PCAOB Web Sitesi, https://pcaob-assets.azureedge.net/pcaob-dev/docs/default-source/news/events/documents/1115162013_sag/11142013_aqi.pdf?sfvrsn=e8b179f2_0, E.T.: 01.09.2020
• Yükçü S. ve Koçakoğlu Ö. (2017), Bağımsız Denetimde Denetim Kalitesi Genel Çerçevesi ve Göstergeleri, KitapAna Kitapevi, 2017