THE FUTURE OF THE PROVINCIAL AND SUB-PROVINCIAL HUMAN RIGHTS BOARDS AFTER THE HUMAN RIGHTS ACTION PLAN

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 8, 61 - 97, 07.03.2022

Mehmet Alp Didinmez

Öz

Addressing human rights issues at the local level is an issue that was brought up very soon after the establishment of the United Nations. In this context, one of the structures established in Turkey at the beginning of the second millennium is the Provincial and Sub-provincial Human Rights Boards. The Provincial and Sub-provincial Human Rights Boards have been serving the protection and promotion of human rights at the local level for more than 20 years. The future of the Boards, which have been the target of many positive and negative criticisms since the day they were established, has been a matter of curiosity for a long time. These unique structures created in all provinces and sub-provinces in Turkey have come to the fore again with the Human Rights Action Plan dated 2021. Making evaluations on the future of the Boards, whose structures are envisaged to be strengthened and their effectiveness to be increased in the Action Plan, is the focus of this study. In the scope of this study; evaluations will be made based on the “Regulation on the Establishment, Duties and Working Principles of the Provincial and Sub-Provincial Human Rights Boards” and the main criticisms directed to Boards, and suggestions will be presented for the improvement of the Boards. It is hoped that the study will provide an additional perspective on the envisaged reforms of the Boards.

Anahtar Kelimeler

Provincial and Sub-Provincial Human Rights Boards, Human Rights Boards, Human Rights Action Plan and Human Rights Boards, Regulation on the Provincial and Sub-Provincial Human Rights Boards, Local Human Rights Structure

İnsan Hakları Eylem Planı Sonrası İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Geleceği

Öz

İnsan haklarına ilişkin meselelerin yerel düzeyde ele alınması Birleşmiş Milletlerin kurulmasından çok kısa bir süre sonra gündeme getirilen bir konudur. Bu bağlamda, ikinci milenyumun başında Türkiye’de oluşturulan yapılardan birisi de İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarıdır. İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, 20 yılı aşkın bir süredir yerel düzeyde insan haklarının korunması ve geliştirilmesine hizmet etmektedir. Oluşturuldukları günden beri olumlu ve olumsuz birçok eleştirinin hedefi olan Kurulların geleceği uzun süredir merak konusudur. Türkiye’deki bütün il ve ilçelerde oluşturulan bu eşşiz yapılar, 2021 tarihli İnsan Hakları Eylem Planı’yla yeniden gündeme gelmiştir. Eylem Planı’nda yapılarının güçlendirilmesi ve etkinliklerinin arttırılması öngörülen Kurulların geleceği üzerine değerlendirmeler yapmak bu çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında; “İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” ve Kurullara yöneltilen temel eleştiriler üzerinden değerlendirmeler yapılacak ve Kurulların iyileştirilmesine yönelik öneriler sunulacaktır. Çalışmanın, Kurullar hakkında yapılması öngörülen reformlara ilave bir bakış açısı sunması ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları, İnsan Hakları Kurulları, İnsan Hakları Eylem Planı ve İnsan Hakları Kurulları, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları Yönetmeliği, İnsan Hakları Yerel Yapılanması

Kaynakça

• 2011/1962 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (2011, 5 Temmuz). Resmi Gazete (27985). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/07/20110705M1-17.htm (Bakanlar Kurulu Kararı).
• 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilâtı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun.(1984, 19 Ekim). Resmi Gazete (18550). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3056.pdf (3056 S. K.).
• Aktaş, M. (2020, Ocak 4). İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları Hakkında. Kasım 1, 2021 tarihinde İnsan Hakları ve Eşitlik Uzmanları Derneği: https://www.ihud.org/kose-yazilari/il-ve-ilce-insan-haklari-kurullari-hakkinda adresinden alındı.
• Albayrak, F. (2010). Türkiye’de İnsan Hakları Yönetimi İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları Üzerine Bir Alan Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı.
• Altıparmak, K. (2007). Türkiye’de İnsan Haklarında Kurumsallaş(ama)ma . Bürokrasi ve İnsan Hakları, 54-111.
• Ankara İl İnsan Hakları Kurulu. (tarih yok). Ekim 20, 2021 tarihinde İnsan Hakları Kurulu Amacı ve Başvurular: http://ankara.gov.tr/insan-haklari-kurulu-amaci-ve-basvurular adresinden alındı.
• Antalya İl İnsan Hakları Kurulu. (tarih yok). Ekim 30, 2021 tarihinde Antalya Valiliği: http://www.antalya.gov.tr/kurumlar/antalya.gov.tr/Dosya/verilerle_ant/insan_haklari/kurul_uyeleri.pdf adresinden alındı.
• Barolar. (tarih yok). Ekim 27, 2021 tarihinde Türkiye Barolar Birliği: https://www.barobirlik.org.tr/Barolar adresinden alındı.
• Başbakanlık. (2007). 2007 İnsan Hakları Raporu. Ankara: Başbakanlık.
• Başbakanlık. (2011). T.C. Başbakanlık 2011 Faaliyet Raporu. Ankara: Başbakanlık.
• Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı. (2006). İnsan Hakları: Temel Bilgiler, Koruma Mekanizmaları, İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları . Ankara: Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı.
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu. (2004, 23 Temmuz). Resmi Gazete (25531). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5216&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (5216 S.K.)
• Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurulları Kanunu. (2001, 21 Haziran). Resmi Gazete (24439). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4681.pdf (4681 S.K.)
• Çankırı İl ve İlçe İnsan Hakları Kuruluyla Toplantı Gerçekleştirildi. (2021, Eylül 23). Kasım 30, 2021 tarihinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu: https://www.tihek.gov.tr/cankiri-il-ve-ilce-insan-haklari-kuruluyla-toplanti/ adresinden alındı.
• Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun. (1984, 10 Kasım). Resmi Gazete (18571). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3071.pdf (3071 S.K.)
• Elkatmış, M. (2003). Türkiye ve İnsan Hakları. Demokrasi Konferansları. Türk Demokrasi Vakfı Yayınları.
• Erdoğan, O., & Pank, Ç. (2017). Kamu Bürokrasisinin Denetiminde “İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları". Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 91-98.
• Güldoğan, A. ( 2009). İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesinde İl Ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının İşlevleri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Işık, A. (2005). Türkiye’de İnsan Hakları İle İlgili Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi Girişimleri: Antalya İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları Örneği,. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İHEP. (2021, Mart 2). İnsan Hakları Eylem Planı. Adalet Bakanlığı.
• İl İnsan Hakları Kurulu Başvuru Duyurusu. (2021, Ocak 7). (07.01.2021) Ekim 28, 2021 tarihinde İstanbul Valiliği: http://www.istanbul.gov.tr/il-insan-haklari-kurulu-uyelik-basvuru-duyurusu adresinden alındı.
• İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik. (2003, 23 Kasım). Resmi Gazete (25298). Erişim adresi: https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6305&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (Yönetmelik).
• İlçe İnsan Hakları Kurulu Çalışma Yönergesi. (2021, Ekim 22). Yıldırım Kaymakamlığı: http://www.yildirim.gov.tr/ilce-insan-haklari-yonergesi adresinden alındı.
• İnsan hakları İhlali İddialarını İnceleme Heyetlerinin Kuruluş, Görev ve İşleyişi İle İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. (2001, 15 Ağustos). Resmi Gazete (24494). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=6309&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5 (İnceleme Heyetleri Yönetmeliği).
• İnsan Hakları Kurulları Çalışma Usul ve Esasları İle Faaliyetlerine İlişkin Yönerge. (2002, 29 Mart). Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı B.02.0. İHB-01 Sayılı Genelgesi. Erişim adresi: http://www.kemer.gov.tr/basbakanlik-insan-haklari-baskanligi (Yönerge).
• İnsan Hakları Kurullarının Görev, Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik. (2000, 2 Kasım). Resmi Gazete (24218). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2000/11/20001102.htm#8 (Yönetmelik 2000)
• İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına Dair Sözleşme. (1950, Kasım 4). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi . Roma: Avrupa Konseyi.
• Kırıkkale İl İnsan Hakları Kuruluyla Toplantı Gerçekleştirildi. (2021, Kasım 8). Kasım 30, 2021 tarihinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu: https://www.tihek.gov.tr/kirikkale-il-insan-haklari-kuruluyla-toplanti-gerceklestirildi/ adresinden alındı.
• Kuçuradi, İ. (2009). Biz Kimiz? Görüşlerimiz Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu Ile İlgili Çalışmalarımız Prof. Dr. İoanna Kuçuradi'nin 'Türkiye İnsan Hakları Kurumu' başlıklı değerlendirmesi. Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi: https://www.maltepe.edu.tr/insanhaklari/tr/prof-dr-i%CC%87oanna-kucuradinin-turkiye-i%CC%87nsan-haklari-kurumu-baslikli-degerlendirmesi adresinden alındı.
• On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2012, 6 Aralık) Resmi Gazete (28489). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6360.pdf (6360 S. K)
• OPCAT. (2006). İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme’nin İhtiyari Protokolü. Birleşmiş Milletler.
• Saraç, A. (2002). Türkiye'de İnsan Hakları Resmi Örgütlenmesi. Türk İdare Dergisi, , 157-176.
• Tabip Odaları. (tarih yok). Ekim 27, 2021 tarihinde Türk Tabipleri Birliği: https://www.ttb.org.tr/tabipodalari.php adresinden alındı.
• Türk Tabipleri Birliği Kanunu. (1953, 31 Ocak). Resmi Gazete (8323). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.6023.pdf (6023 S. K.)
• Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu. (2012, 30 Haziran). Resmi Gazete (28339). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6332.pdf (6332 S.K.)
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu. (2016, 20 Nisan). Resmi Gazete (29690). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6701.pdf (6701 S. K.)
• Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri. (tarih yok). Kasım 15, 2021 tarihinde İçişleri Bakanlığı: https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx adresinden alındı.
• Ulusal Önleme Mekanizması. (tarih yok). Ekim 29, 2021 tarihinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu: https://www.tihek.gov.tr/ulusal-onleme-mekanizmasi/ adresinden alındı.
• Uygulama Takvimi. (2021, Nisan 30). İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimi. Adalet Bakanlığı.
• Üniversitelerimiz. (tarih yok). Ekim 27, 2021 tarihinde Yükseköğretim Kurulu: https://www.yok.gov.tr/universiteler/universitelerimiz adresinden alındı.
• Valilikler&Kaymakamlıklar. (tarih yok). Ekim 27, 2021 tarihinde İçişleri Bakanlığı: https://www.icisleri.gov.tr/valilikler adresinden alındı.
• Yazar, E. (2018, Aralık 6-7). Terörle Mücadele Önlemlerinde Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü. I. Uluslararası İnsan Hakları Sempozyumu İnsan Haklarını Yeniden Düşünmek Bildiriler Kitabı (s. 629-656). İstanbul: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu.