ÇANAKKALE AYVACIK PEŞKİRLERİ

Year 2020, , 34 - 48, 28.02.2020

Aylin Özcan

https://doi.org/10.30520/tjsosci.655449

Abstract

Türk kültüründe estetik olan eşyanın yaşam alanlarına girmesi ve nesillere aktarılması ananeleşmiştir. Orta Asya coğrafyasından Anadolu ve Avrupa’ya taşınan Türklere özgü olan kültürel öğeler günümüzde elimize geçen örneklerden anlaşılmaktadır. Tekstil malzemesi doğal ortamın koşulları gereği çok fazla dayanım göstermeyebilir. Tarihî önemdeki etnografik eserlerden peşkirler de bu bağlamda düşünülmektedir. Türkler atalarından kalan somut ürünlerin roprodüksüyonunu yaparak özünü koruma ve aktarmayı amaçlamışlardır. Somut olan etnografik eserler grubunda yer alan peşkirler insanların güzellik anlayışını bize tanıtır. Makalede Çanakkale Ayvacık ilçesi Yeşilyurt köyünde tekstil el sanatı ürünü yedi peşkir örneğinin fotoğraflanıp belgelenmesi sağlanmış, peşkirleri günümüzde özenle saklayan ve sehpalarında, vitrinlerinde sergileyen ev sakinlerinin aktardığı bilgiler ışığında ait oldukları dönem, kullanım yerleri, yüzey dokuma ve süsleme özellikleri, üretimlerine ilişkin diğer teknik özellikler ve süsleme detayları incelenmiştir. Ataların güzellik algısının yansıtıldığı peşkirler ile geçmişten gelen kültürel tekstil envanterimizin oluşturulması amaçlanmıştır. Yöreye gidilerek ürün sahipleri ile röportaj yapılmış, edinilen bilgiler kaydedilmiş ve fotoğraflar çekilmiştir. İncelenen peşkirlerin el tezgâhlarında dokunduğu, ölçülerinin değişiklik gösterdiği, altı peşkirin el işlemesi desenlerden oluştuğu, bir tanesinin desenlerinin dokuma tezgâhında yapılmış olduğu, canlı renklerden bezekler oluşturulduğu, bu renklerin doğal boyalarla olmayıp kimyasal yöntemlerle renklendirildiği ve dolayısıyla çok eski bir tarihlendirme yapılamayacağı, elle yapılan dantel işi ile peşkirlerin iki uçlarının süslendiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Keywords

Çanakkale, Ayvacık, Yeşilyurt, Kültür, Tekstil

References

• Akar, Azade (1977), Sanat Tarihimizin Bilinmeyen Bir Ressamı Ali ül-Nakşibendi erRakım, Sanat, Yıl 3, Sayı 6, Haziran, Kültür Bakanlığı Yayını, İstanbul.
• Anonim 1 (2007), Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, 18.Cilt, Milliyet Gazetecilik A.Ş, Interpress Basın ve Yayıncılık, İstanbul, s.9313.
• Anonim 2 (2008), Çanakkale İli Değerleri Sempozyumu, Ayvacık Değerleri Sempozyumu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, Aynalı Pazar Matbaası Çanakkale, Ağustos, s. 3.
• Anonim 3 (2007), Megep, El Sanatları Teknolojisi Peşkir Dokuma Ankara s. 3-6.
• Arlı Mustafa, Erdoğan Zeynep, Kayabaşı Nuran ve Söylemezoğlu Feryal (2011), Türk El Sanatları Nuran Kayabaşı, Zeynep Erdoğan, Feryal Söylemezoğlu, Ed. Mustafa Arlı, Ankara Ünivesitesi Uzaktan Eğitim Yayınları 2011 Ankara.
• Barışta, H. Örcün (1995), Türk İşleme Sanatı Tarihi, Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayın No: 1, Ankara.
• Barışta, H. Örcün (1998), Türk El Sanatları, Kültür Bakanlığı Yayınları/2168, Yayımlar Dairesi Başkanlığı Sanat Eserleri Dizisi/192, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Barışta, Örcün (1999), Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Türk İşlemeleri, Ankara.
• Bülent, Eşref (2000), Ayvacık ve Diğer Yöre Halıları Arasındaki Motif ve Kompozisyon Benzerlikleri, II.Ulusal Türk El Dokumalarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyum Bildirileri, 17-18 Mayıs 2000 Konya, s.26-34.
• Bülent, Eşref (2012), Aşklar, Savaşlar, Kahramanlar ve Çanakkale, Haz. Filiz Özdem, Yapı Kredi Yayınları:3753, İstanbul.
• Deniz, Bekir (1998), Ayvacık (Çanakkale) Yöresi Düz Dokuma Yaygıları-Kilim, Cicim, Zili, Atatürk Kültür Merkezi.
• Eco, Umberto (2016), Güzelliğin Tarihi, Çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Çin.
• Eren, Hasan (1998), Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Gillow John, Sentance Bryan (2009), A Visual Guide To Traditional Techniques World Textiles, 2009 London.
• Harris, Jennifer (2012), 5000 Years of Textiles, London.
• Ören Enver, Türkiye Gazetesi Rehber Ansiklopedisi, 3.Cilt, 1.Fasikül, İhlâs Matbaacılık, İstanbul 1985, s.275.
• Özcan Tuğtaş, Fatma (1994), Türk Nakışları Öğretim Yaprakları, Özel Baskı, Ankara.
• Sürür, Ayten (1976), Türk İşleme Sanatı, Ak Yayınları Türk Süsleme Sanatları Serisi: 4, İstanbul.
• Vardarlı, E. (1993), Derleme Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yüksel Yağan, Şahin (1978), Türk El Dokumacılığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• www.çanakkaleayvacik.bel.tr
• https://www.google.com/search?q=%C3%A7anakkale+hayvan+fig%C3%BCrl%C3%BC+tabaklar
• http://www.unutulmussanatlar.com/2012/11/peskir-dokuma-sanat_63.html
• Kaynak Kişiler
• Aynur Kurukavak: Yaşı: 46; Doğum Yeri: Edremit; Mesleği: Ev hanımı Adresi: Küçükkuyu Beldesi, Yeşilyurt Köyü, Sahil Mahallesi, Ayhan Caddesi, Hane No: 3, Çanakkale.
• Dilek Tok: Yaşı: 42; Doğum Yeri: Ahmetçe; Mesleği: Ev Hanımı; Adresi: Küçükkuyu Beldesi, Yeşilyurt Köyü, Gökçetepe Mahallesi, Yelken Sokak, Hane No: 3, Çanakkale.
• Şüheda Sakarya: Yaşı: 36; Doğum Yeri: Ayvacık; Mesleği: Ev Hanımı; Adresi: Küçükkuyu Beldesi, Yeşilyurt Köyü, Sahil Mahallesi, Atatürk Caddesi, Hane No: 29, Çanakkale.
• Yasemin Erman: Yaşı: 40; Doğum Yeri: Almanya; Mesleği: Ev Hanımı; Adresi: Küçükkuyu Beldesi, Yeşilyurt Köyü, Sahil Mahallesi, Zincirlikuyu Sokak, Hane No: 18, Çanakkale.