Özel Gereksinimli Çocuk Kullanıcılara Yönelik Kütüphane Hizmetleri Eğitiminin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Bilgi Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 39 Issue: 2, 154 - 174, 30.06.2025

Nihan Temiz

https://doi.org/10.24146/tk.1628267

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın amacı, TÜBİTAK 2237-A kapsamında düzenlenen çevrim içi kütüphane hizmetleri eğitim etkinliğinin, Bilgi ve Belge Yönetimi (BBY) bölümü öğrencilerinin özel gereksinimli çocuklara yönelik bilgi düzeylerine olan etkisini değerlendirmektir. Özel gereksinimli çocuklar için kütüphane hizmetlerinin önemine dikkat çekmek ve bu alandaki mesleki etik yaklaşımları öğrencilere kazandırmak hedeflenmiştir.

Yöntem: Araştırma kapsamında, alanında uzman 11 eğitimci tarafından üç gün süren çevrim içi eğitimler gerçekleştirilmiştir. Eğitim öncesinde 53 katılımcıya bilgi düzeylerini ölçmek amacıyla bir ön test uygulanmış, ardından eğitim programına geçilmiştir. Eğitimler; özel gereksinimli çocukların tanımlanması, ihtiyaçlarının belirlenmesi, kütüphanelerde mekân tasarımı, sosyal çalışmalar ve etkileşimli kitap okuma gibi temalar etrafında şekillendirilmiştir. Eğitim sonrasında aynı gruba son test uygulanarak bilgi düzeylerindeki değişim değerlendirilmiştir.

Bulgular: Katılımcılar üzerinde yapılan değerlendirmede, bilgi düzeylerinde belirgin bir artış gözlenmiştir. Eğitim, öğrencilerin özel gereksinimli çocuk kullanıcılar için kütüphane hizmetleri geliştirme konusundaki bilgi düzeylerini artırmada etkili olmuştur.

Sonuç: Çevrim içi eğitimlerin, BBY bölümü öğrencilerinin akademik ve profesyonel gelişimine önemli katkılar sağladığı görülmektedir. Katılımcıların edindikleri bilgilerin, özel gereksinimli çocuklara yönelik kapsayıcı kütüphane hizmetleri tasarlama motivasyonlarını arttıracağına inanılmaktadır.

Özgünlük: Bu çalışma, BBY bölümü öğrencilerinin özel gereksinimli çocuklara yönelik bilgi ve farkındalıklarını artırmaya odaklanan bir programın etkilerini değerlendirerek alana özgün bir katkı sunmaktadır.

Keywords

Özel gereksinimli çocuklar, kütüphane hizmetleri, bilgi ve belge yönetimi, TÜBİTAK 2237, çevrim içi eğitim

Ethical Statement

Etik Kurul Onayı, bir önceki aşamada ek dosyalar kısmına yüklenmiştir. Bu çalışmadaki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, kullandığım verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı, yararlandığım kaynaklara bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu, makalemin kaynak gösterilen durumlar dışında özgün olduğunu, tarafımdan üretildiğini ve Türk Kütüphaneciliği Dergisi yazım şablonuna göre yazıldığını beyan ederim.

Supporting Institution

TÜBİTAK (2237-A Bilimsel Eğitim Etkinlikleri Destek Programı kapsamında)

Project Number

1129B372400313

Thanks

TÜBİTAK 2237-A Eğitim Etkinlikleri Destekleme Programı kapsamında 2024 yılı 1. dönem projesi olarak desteklenen “Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerine Özel Gereksinimli Çocuk Kullanıcılara Yönelik Kütüphane Hizmetleri Eğitimi” adlı projeye desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederim. Ayrıca, proje ekibinde yer alan eğitmenler Prof. Dr. Bülent Yılmaz, Prof. Dr. A. Şebnem Soysal Acar, Prof. Dr. Figen Turan, Prof. Dr. İsmihan Artan, Doç. Dr. Ahmet Altay, Doç. Dr. Aktan Acar, Doç. Dr. Huriye Çolaklar, Doç. Dr. Seray Olçay, Doç. Dr. Gökçe Karaman Benli, Doç. Dr. Haktan Demircioğlu, Dr. Öğr. Üyesi Demet Soylu’ya ve yardımcı personel olarak görev alan Arş. Gör. Ceren Bilge Seferoğlu’na projenin gerçekleştirilmesi sürecindeki destekleri, emekleri ve tüm katkılarından ötürü teşekkür ederim.

Investigation of the Effect of Library Services Training for Child Users with Special Needs on the Knowledge Levels of Information and Records Management Department Students

Abstract

Purpose: This research aims to evaluate the effect of the online library services training event organized within the scope of TÜBİTAK 2237-A on the knowledge levels of Information and Records Management (IRM) department students regarding children with special needs. The event aimed to draw attention to the importance of library services for children with special needs and to provide students with professional, ethical approaches in this field.

Method: Within the scope of the research, 11 expert educators in the field conducted three-day online trainings. Before the training, 53 participants were administered a pre-test to measure their knowledge levels, and then the training program was started. The trainings were shaped around themes such as defining children with special needs, determining their needs, spatial design in libraries, social studies, and interactive book reading. After the training, the same group was given a post-test to evaluate the change in their knowledge levels.

Findings: The participants’ knowledge levels were evaluated, and a significant increase was observed. The training effectively increased students’ knowledge levels regarding developing library services for children with special needs.

Conclusion: The findings point out that online training significantly contributes to the academic and professional development of IRM department students. The knowledge acquired by the participants seems to increase their motivation to design inclusive library services for children with special needs.

Originality: This study presents an original contribution to the field by evaluating the effects of a program focused on increasing the knowledge and awareness of IRM department students towards children with special needs.

Keywords

Children with special needs, library services, information and records management, TUBITAK 2237, online training

Project Number

1129B372400313

Thanks

I would like to thank TÜBİTAK for their support to the project titled “Library Services Training for Child Users with Special Needs for Information and Document Management Department Students” which was supported as a 2024 first term project within the scope of TÜBİTAK 2237-A Educational Activities Support Program. In addition, I would like to thank the instructors in the project team Prof. Dr. Bülent Yılmaz, Prof. Dr. A. Şebnem Soysal Acar, Prof. Dr. Figen Turan, Prof. Dr. İsmihan Artan, Assoc. Prof. Dr. Ahmet Altay, Assoc. Prof. Dr. Aktan Acar, Assoc. Prof. Dr. Huriye Çolaklar, Assoc. Prof. Dr. Seray Olçay, Assoc. Prof. Dr. Gökçe Karaman Benli, Assoc. Prof. Dr. Haktan Demircioğlu, Dr. Lecturer Demet Soylu and Res. Asst. Ceren Bilge Seferoğlu who served as the auxiliary personnel for their support, efforts and all their contributions during the implementation of the project.

References

• Anadolu Ajansı. (2023, 5 Aralık). Kültür ve Turizm Bakanlığı, engelli bireyler için "Kitap Artı" mobil uygulaması başlattı. https://www.aa.com.tr/tr/kultur/kultur-ve-turizm-bakanligi-engelli-bireyler-icin-kitap-arti-mobil-uygulamasi-baslatti/3071719#
• Andrus, L. (2012). Teaching urban students with special learning needs: What we have learned through the Art Partners Program. S. M. Malley (Ed.), The intersection of arts education and special education: Exemplary programs and approaches içinde (ss. 19–46). The John F. Kennedy Center.
• Aral, N., Fındık Tanrıbuyurdu, E., Yurteri Tiryaki, A., Sağlam, M., Aysu, B. (2015). Türkiye’de çocuk gelişimi alanındaki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 14(1), 7-16. https://doi.org/10.1501/Ashd_0000000103
• Bezirci, P. ve Hacıfettahoğlu Güleçyüz, R. (2023). Güncel kütüphane hizmetleri bağlamında halk kütüphanelerinin özel gereksinimli bireylere etkileri: Harold Washington Kütüphane Merkezi örneği. Cumhuriyet’in 100. Yılında Bilgi ve Belge Yönetimi Teknolojisinde Güncel Yaklaşımlar içinde (ss. 251-279). https://doi.org/10.26650/B/SS53.2024.015.10
• Birleşmiş Milletler. (1948). İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi. https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights
• Birleşmiş Milletler. (1989). Çocuk Hakları Sözleşmesi. Genel Kurul Kararı 44/25, 20 Kasım 1989. https://www.unicef.org/child-rights-convention
• Birleşmiş Milletler. (2024). Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları United Nations. https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
• Çocuk Kütüphaneleri Çalıştayı. (2018). C. Polat, E. Yılmaz ve A. Kakırman Yıldız (Yay. Hazl.). Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/72986,2-cocuk-kutuphaneleri-calistayipdf.pdf?0&_tag1=7C9AD4DFF329F9EE7CC22D61FCDC9C8617FD3729&crefer=DC4455D42F06B82919249D60E24D6499550EF515D5906417476A6116D5FFC056
• Demir, G. (2019). Çok Kültürlülük Bağlamında Çocuklara Yönelik Kütüphane Hizmetleri. Bilgi ve Belge Araştırmaları(11), 40-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/bel/issue/47763/603420
• Ergin, E. (2024). Okul öncesi dönemdeki özel gereksinimli çocuklarla uygulanan sanat etkinliklerinin çocukların bütünsel gelişimine yansımaları (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Ana Bilim Dalı, Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı.
• Gök, G. ve Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/91493
• Gündüz, M. ve Akın, A. (2015). Türkiye’de devlet okullarındaki özel eğitimle ilgili sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 86-95. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/09..mevlut_gunduz.pdf
• Hirsh, S. (2015). The transformative information landscape: What it means to be an information professional today. S. Hirsh (Ed.), Information Services Today içinde (ss. 3–9). Rowman & Littlefield.
• IFLA & UNESCO. (2022, Temmuz 19). UNESCO Halk Kütüphaneleri Manifestosu (2. güncelleme). Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kuruluşları Federasyonu. https://www.ifla.org/wp-content/uploads/pl-manifesto-2022-poster-en-1.pdf
• IFLA (2005). Engelliler için kütüphanelere erişim: Kontrol listesi (B. Irvall ve G. S. Nielsen, Eds., IFLA Mesleki Raporlar, No. 89). Uluslararası Kütüphane Dernekleri ve Kuruluşları Federasyonu. https://kutuphaneci.org.tr/wp-content/uploads/2022/09/IFLA-Engelliler-icin-kutuphanelere-erisim.docx-01092022.pdf
• IFLA (2018). IFLA 0-18 yaş grubundaki çocuklar için kütüphane hizmetleri rehberi (C. Polat, E. B. Eroğlu, S. Çuhadar, A. Kavak ve B. Tan, Çev.). https://www.ifla.org/files/assets/libraries-for-children-andya/publications/ifla-guidelines-forlibrary-services-to-children_aged-0-18-tr.pdf
• Kardeş, S., ve Taşkın, N. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının özel gereksinimli çocuklara yönelik algıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(1), 51-73. https://dergipark.org.tr/en/pub/gefad/issue/54155/658084
• Kaptan, N., Karabekir, E. P., Yilmaz, A., ve Ergenekon, Y. (2024). Kapsayıcı çocuk kütüphanesi hizmetleri: otizm tanılı çocuğa sahip ebeveynlerin ve kütüphane personelinin görüşleri. Türk Kütüphaneciliği, 38(1), 27-56. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1255876
• Lafferty, K. E. (2014). What are you reading?”: how school libraries can promote racial diversity in multicultural literature. Multicultural Perspectives, 16(4), 203–209. https://static1.squarespace.com/static/6160b637ea14435444a039b2/t/61c216b0d5fdd7545fbecae3/1640109744141/Article_D%26I+schools+and+libraries_11292021.pdf
• Little, S. and Murray, R. (2024) The multilingual children’s library as physical and metaphorical ‘space’ within the community: practical and emotional considerations. Journal of Librarianship and Information Science, 56 (1). pp. 131-144. https://doi.org/10.1177/09610006221133837
• Mehra, B. (2004). Service learning in library and information science (LIS) education: Connecting research and practice to community. InterActions: UCLA Journal of Education and Information Studies, 1(1), 1-28. https://escholarship.org/uc/item/6hz625sv
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Programlar ve Öğretim Materyalleri Daire Başkanlığı. (2017). Özel Eğitim Materyalleri Kataloğu. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/22171231_ozel_egit_mat_katalog.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı-MEB (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Nalbant, S., ve Dinç, M. (2024). Üniversite Öğrencilerinin Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Journal of Physical Education and Sports Studies, 16(1), 18-37. https://doi.org/10.55929/besad.1425489
• Subaşıoğlu, F. (2008). Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri’nin “engellilik farkındalığı” üzerine bir araştırma. Bilgi Dünyası, 9(2), 399-430. https://doi.org/10.15612/BD.2008.312
• Subaşıoğlu, F. (2022). 21. yüzyılda özel gereksinimli bireylere sunulan hizmetlerde kütüphanecilerin yetkinlikleri. P. Bezirci, L. Kanık, E. Alaca, G. Palo ve D. Soylu (Eds.), Özel Gereksinimli Bireylerin Bilgiye Erişimi içinde (ss. 437–456). Hiperyayın.
• Türk Kütüphaneciler Derneği (2005), Türk Kütüphaneciler Derneği Mesleki Etik İlkeleri. https://kutuphaneci.org.tr/bildirgeler/mesleki-etik-ilkeleri/
• Uçak, N. Ö. (1995). Kütüphanecilikte sürekli eğitim. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 207-216. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/619179
• Velleman, R. A. (1981). Library service to the disabled: An annotated bibliography of journals and newsletters. The Serials Librarian, 5(2), 49–60. https://doi.org/10.1300/J123v05n02_08
• Yılmaz, B. ve Ekici, S. (2011). Çocuk kütüphanesi hizmetleri için ilkeler. Türk Kütüphaneciliği, 25(4), 545-552. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/812026