Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Yapay Zekâ Okuryazarlığı Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 39 Issue: 4

Emine Cengiz Mater , Bahattin Yalçınkaya

Abstract

Amaç: Türkiye’deki Bilgi ve Belge Yönetimi (BBY) Bölümü lisans öğrencilerinin yapay zekâ okuryazarlık düzeylerini belirlemek ve bu konudaki durumun kapsamlı bir değerlendirmesini yapmaktır.

Yöntem: Araştırmada nicel betimsel tarama modeli yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi, olasılığa dayalı basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle belirlenmiş olup, toplam 400 öğrenci araştırmaya katılmıştır. Veri toplama aracı olarak, "Yapay Zekâ Okuryazarlığı Ölçeği" kullanılmıştır. Bu ölçek, araştırmanın hedef kitlesi olan 400 öğrenciye çevrimiçi ortamda uygulanmıştır. Veri toplama süreci, katılımcılara 29.01.2025 tarihinde "Google Form" üzerinden çevrimiçi anket gönderilerek başlatılmış, veri toplama işlemi 11.03.2025 tarihinde tamamlanmıştır.

Bulgular: BBY Bölümü öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlık düzeyleri orta seviyedir. Yapay zekâ uygulamalarını kullanan öğrencilerin kullanmayan öğrencilere göre yapay zekâ okuryazarlığı seviyelerinin daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Ölçeğin genel boyutu incelendiğinde, öğrencilerin cinsiyeti, yaşı ve okudukları üniversite değişkenlerine bağlı olarak yapay zekâ okuryazarlığında bir farklılık gözlemlenmezken, sınıf seviyesi değişkeni açısından farklılıklar tespit edilmiştir. Öğrencilerin bilgi teknolojileri kullanım becerileri arttıkça, yapay zekâ okuryazarlığındaki teknik, eleştirel ve pratik farkındalık ve yetkinliklerde artış gözlemlenmiştir.

Sonuç: Bu çalışma, BBY Bölümü öğrencilerinin yapay zekâ okuryazarlık düzeylerini inceleyerek, eğitim sürecinde yapay zekâ okuryazarlığının artırılmasına yönelik önemli bulgular sunmaktadır. Bu bulgular, eğitim programlarının yapay zekâ okuryazarlığını artırmaya yönelik daha hedeflenmiş ve sınıf seviyelerine uygun içerikler geliştirmesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca, bu çalışma, yapay zekâ teknolojilerine yönelik eğitim programlarının öğrencilerin farkındalık düzeylerini artırabileceğini ve gelecekteki araştırmalar için bir temel oluşturduğunu vurgulamaktadır.

Özgünlük: Bu araştırma, BBY Bölümündeki öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlığı seviyelerini detaylı bir şekilde inceleyen ilk çalışmalardan biri olarak dikkat çekmektedir. Bu yönüyle, alandaki özgünlüğü ve öncülüğü ile önemli bir yere sahiptir.

Keywords

Yapay zekâ (YZ) , Yapay zekâ (YZ) okuryazarlığı , Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

A Study on the Artificial Intelligence Literacy Levels of Information and Records Management Students

Abstract

Purpose: This study aims to assess the AI literacy level among undergraduate students in the Information and Records Management Departments in Türkiye and to offer an in-depth analysis of the current state of affairs on this matter.

Method: In this study, a quantitative descriptive survey method was used. The sample of the research was determined through probability-based simple random sampling, and a total of 400 students participated in the study. The data collection tool used was the “Artificial Intelligence Literacy Scale.” This scale was administered online to the 400 students, who formed the target group of the study. The data collection process began on January 29, 2025, with an online survey distributed to participants through Google Forms and concluded on March 11, 2025.

Findings: The AI literacy level of students in the Information and Records Management Department was found to be at an intermediate level. Students who used AI applications demonstrated higher levels of AI literacy compared to those who did not. When examining the overall scale, no differences were observed in AI literacy based on variables such as gender, age, and the university attended, while differences were found according to the class level variable. It was observed that as students’ information technology usage skills improved, their technical, critical, and practical awareness and competence regarding AI literacy also increased.

Implications: This study provides significant findings regarding the increase in AI literacy within the educational process by examining the AI literacy levels of Information and Records Management Department students. These findings indicate the need for more targeted and class-level-appropriate content in educational programs to enhance AI literacy. Moreover, the study emphasizes that educational programs related to AI technologies can increase students' awareness and lay a foundation for future research.

Originality: This research stands out as one of the first studies to thoroughly examine the artificial intelligence literacy levels of students in the Department of Information and Records Management. In this respect, it holds a significant position in the field with its originality and pioneering nature.

Keywords

Artificial Intelligence (AI) , Artificial Intelligence (AI) literacy , Information and Records Management Department

References

• Adetayo, A. J., Lawal, F. M. ve Odunewu, A. O. (2025). Are artificial intelligence chatbots a threat to librarianship?. K. Sacco, A. Norton ve K. Arms (Eds.), Navigating AI in Academic Libraries: Implications for Academic Research içinde (ss. 59-76). IGI Global Scientific Publishing. https://doi.org/10.4018/979-8-3693-3053-1.ch004
• Ali, M., Bhatti, R. ve Richardson, J. (2022). Artificial intelligence application in university libraries of pakistan: swot analysis and implications. Global Knowledge Memory and Communication, 73(1/2), 219-234. https://doi.org/10.1108/gkmc-12-2021-0203
• Aydın, C. (2023). Dijital dönüşüm bağlamında belgenin yaşam döngüsü süreçlerinin yönetiminde yapay zekâ kullanımı. Bilgi Yönetimi, 6(1), 21-42. https://doi.org/10.33721/by.1268483
• Banaz, E. ve Demirel. O. (2024). Türkçe öğretmen adaylarının yapay zekâ okuryazarlıklarının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (60), 1516-1529. https://doi.org/10.53444/deubefd.1461048
• Bilecik Karacan, S. ve Çiçek, Ş. (2024). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin yapay zekâ okuryazarlık düzeyleri ile yapay zekaya yönelik tutumları. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 24(3), 259-292. https://doi.org/10.33415/daad.1577561
• Binici, K. (2019). Makine öğrenmesi yaklaşımıyla e-belgelere standart dosya plan numaralarının otomatik olarak atanması üzerine bir çalışma. Bilgi Yönetimi, 2(2), 116-126. https://doi.org/10.33721/by.654464
• Burgsteiner, H., Kandlhofer, M. ve Steinbauer, G. (2016). Irobot: Teaching the basics of artificial intelligence in high schools. Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence, ABD, 30(1), 4126–4127. https://dl.acm.org/doi/10.5555/3016387.3016493
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (20. baskı). Pegem Akademi.
• Caz, Ç., Yazıcı, Ö. F., ve Biçer, T. (2024). Spor bilimleri fakültesi öğrencilerinde dijital iyi oluş ile yapay zekâ okuryazarlığı ilişkisi: Yapısal eşitlik modeli uygulaması. ROL Spor Bilimleri Dergisi, 5(4), 581-593. https://doi.org/10.70736/jrolss.463
• Cibaroğlu, M. O. ve Yalçınkaya, B. (2019). Belge ve arşiv yönetimi süreçlerinde büyük veri analitiği ve yapay zekâ uygulamaları. Bilgi Yönetimi, 2(1), 44-58. https://doi.org/10.33721/by.570634
• Colther, C. ve Doussoulin, J. P. (2024). Artificial intelligence: Driving force in the evolution of human knowledge. Journal of Innovation & Knowledge, 9(4), 100625. https://doi.org/10.1016/j.jik.2024.100625
• Coşkun, R., Altunışık, R. ve Yıldırım, E. (2019). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı (10. baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Cox, A. M. (2024). Artificial Intelligence and the academic library. The Journal of Academic Librarianship, 50(6), 102965. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2024.102965
• Cox, A. M., ve Mazumdar, S. (2024). Defining artificial intelligence for librarians. Journal of Librarianship and Information Science, 56(2), 330-340. https://doi.org/10.1177/09610006221142029
• Cushing, A. and Osti, G. (2022). “So how do we balance all of these needs?”: how the concept of ai technology impacts digital archival expertise. Journal of Documentation, 79(7), 12-29. https://doi.org/10.1108/jd-08-2022-0170
• Çakmak, T. ve Eroğlu, Ş. (2024). The use of artificial intelligence in university libraries in Türkiye: Practices, and perspectives of library directors. Information Development. https://doi.org/10.1177/02666669241264743
• Çelebi, C., Demir, U. ve Karakuş, F. (2023). Yapay zekâ okuryazarlığı konulu çalışmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 535-560.
• Çetin, M., Karakuş, A. ve Geçgel, Ş. (2024). Gelişen bir paradigma: yapay zekâ okuryazarlığı. International Journal of Active Learning, 8(1), 50-63. https://doi.org/10.48067/ijal.1422876
• Darda, K., Carre, M. ve Cross, E. (2023). Value attributed to text-based archives generated by artificial intelligence. Royal Society Open Science, 10(2), 220915. https://doi.org/10.1098/rsos.220915
• Elçiçek, M. (2024). Öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlığı üzerine bir inceleme. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 24-35. https://doi.org/10.53694/bited.1460106
• Erdoğdu, F. ve Çakır, O. (2024). Öğretmen adaylarının yapay zekâ okuryazarlıklarının ve yapay zekâya ilişkin algılarının belirlenmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 63-95. https://doi.org 10.55107/turksosbilder.1594635
• Faruqe, F., Watkins, R. ve Medsker, L. (2022). Competency model approach to AI literacy: research-based path from initial framework to model. Advances in Artificial Intelligence and Machine Learning, 2(4), 580587. https://doi.org/10.48550/arXiv.2108.05809
• Gedikli, M. E. (2019). Belge, bilgi ve arşiv yönetimi sistemlerinde makine öğrenmesi algoritmaları. B. Yalçınkaya, M. A. Ünal, B. Yılmaz, F. ve Özdemirci (Ed.), Bilgi Yönetimi ve Bilgi Güvenliği içinde (ss. 211-228). Ankara: Ankara Üniversitesi. https://2019.ebeyas.org/wp-content/uploads/2020/01/BILGI_YONETIMI_VE-BILGI_GUVENLIGI_KITAP_23122019.pdf
• Hamidi, H. ve Jahanshaheefard, M. (2019). Essential factors for the application of education information system using mobile learning: a case study of students of the university of technology. Telematics and Informatics, 38, 207-224. https://doi.org/10.1016/j.tele.2018.10.002
• Huang, C., Samek, T. ve Shiri, A. (2021). Ai and ethics: Ethical and educational perspectives for LIS. Journal of Education for Library and Information Science Online, 62(4), 351-365. https://doi.org/10.3138/jelis-62-4-2020-0106
• Karaoğlan Yılmaz, F. G. ve Yılmaz, R. (2023). Yapay zekâ okuryazarlığı ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(2), 172-190. https://doi.org/10.53694/bited.1376831
• Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi (24. baskı). Nobel Yayınları.
• Kavak, A. (2024). Türkiye’de halk kütüphanesi çalışanlarının yapay zekâya yönelik genel tutumları. Türk Kütüphaneciliği, 38(4), 225-261. https://doi.org/10.24146/tk.1486759
• Kızrak, A. (2019, 7 Ocak). Yapay zekâ kullanım alanları ve uygulamalarına derinlemesine bir bakış. Medium. https://medium.com/@ayyucekizrak/yapayzeka-kullanım-alanları-ve-uygulamalarına-derinlemesine-bir-bakış-d0fecaf7f61b
• Laupichler, M. C., Aster, A., Haverkamp, N. ve Raupach, T. (2023). Development of the “scale for the assessment of non-experts’ AI literacy”–An exploratory factor analysis. Computers in Human Behavior Reports, 12, 100338. https://doi.org/10.1016/j.chbr.2023.100338
• Laupichler, M. C., Aster, A., Schirch, J. ve Raupach, T. (2022). Artificial intelligence literacy in higher and adult education: A scoping literature review. Computers and Education: Artificial Intelligence, 3, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2022.100101
• Lo, L. (2024). Evaluating AI literacy in academic libraries: A survey study with a focus on U.S. employees. College & Research Libraries, 85(5), 635-668. https://doi.org/10.5860/crl.85.5.635
• Long, D. ve Magerko, B. (2020). What is AI literacy? Competencies and design considerations. CHI '20: Proceedings of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems Bildirileri, ABD, 1–16. https://doi.org/10.1145/3313831.3376727
• Mart, M. ve Kaya, G. (2024). Okul öncesi öğretmen adaylarının yapay zekâya yönelik tutumları ve yapay zekâ okur yazarlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Edutech Research, 2(1), 91-109.
• McCarthy, J., Minsky, M. L., Rochester, N. ve Shannon, C. E. (2006). A proposal for the Dartmouth Summer Research Project on artificial intelligence, August 31, 1955. AI Magazine, 27(4), 12-14. https://doi.org/10.1609/aimag.v27i4.1904
• Moiseeva, N. (2024). Artificial intelligence technologies in information and library systems. Scientific and Technical Libraries, (5), 85-101. https://doi.org/10.33186/1027-3689-2024-5-85-101
• Mondal, B. (2020). Artificial intelligence: State of the art. V. E. Balas, R. Kumar ve R. Srivastava (Eds.), Recent trends and advances in artificial intelligence and internet of things içinde (ss. 389-424). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-32644-9_32
• Mughal, F., Wahid, A. ve Khattak, M. A. K. (2021). Artificial intelligence: Evolution, benefits, and challenges. Intelligent Cyber-Physical Systems for Autonomous Transportation içinde (ss. 59-69). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-92054-8_4
• Ng, D. T. K., Leung, J. K. L., Chu, K. W. S. ve Qiao, M. S. (2021). AI literacy: Definition, teaching, evaluation and ethical issues. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 58(1), 504–509. https://doi.org/10.1002/pra2.487
• Özdemirci, F. (2019). Milli e-Arşiv bilgi sistemi ağı ve veri merkezi yapılanma önerisi: Yenilikçi teknolojiler-yeni nesil arşivciler-yapay zekâ ve ötesi... Bilgi Yönetimi, 2(2), 169-176. https://dergipark.org.tr/tr/pub/by/issue/50133/656653
• Öztürk, F. ve Özel, N. (2021). YZ ve kütüphaneler. Bilgi Dünyası, 22(2), 351-386. https://doi.org/10.15612/BD.2021.648
• Polat, Ö. (2024). Halk kütüphanesi çalışanlarının yapay zekâ okuryazarlığı üzerine bir araştırma: İzmir halk kütüphaneleri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö15), 625- 641. doi: https://zenodo.org/record/13825203
• Press Room. (2025, 5 Şubat). Discerning misinformation in the age of artificial intelligence. Disinformation Social Media Alliance. https://disa.org/discerning-misinformation-in-the-age-of-artificial-intelligence/
• Sarıçoban, B.S. (2024). Üniversite kütüphanelerinin geleceği: Yapay zekâ ve büyük veri analitiğinin avantajları ve dezavantajları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi.
• Shahzeb Mughari, S.; Rafique, G. M. ve Ali, M. A. (2024). Effect of AI literacy on work performance among medical librarians in Pakistan. The Journal of Academic Librarianship, 50(5), 1-9. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2024.102918
• Su, J., Ng, D. T. K. ve Chu, S. K. W. (2023). Artificial intelligence (AI) literacy in early childhood education: The challenges and opportunities. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4, 100124. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2023.100124
• Su, J., ve Yang, W. (2024). Artificial intelligence and robotics for young children: Redeveloping the five big ideas framework. ECNU Review of Education, 7(3), 685-698. https://doi.org/10.1177/20965311231218013
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics (7.baskı.) Pearson. https://www.pearsonhighered.com/assets/preface/0/1/3/4/0134790545.pdf
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayıncılık.
• Turing, A. M. (1950). Computing machinery and intelligence. Mind, 59(236), 433-460. https://doi.org/10.1093/mind/LIX.236.433
• Türel, E., Küçükvardar, M., Myatiyev, O. ve Avcı, Y. (2024). Eğitim ve iletişim sürecinde yapay zekâ okuryazarlığına ilişkin bir araştırma. EUropean Journal of Managerial Research (EUJMR), 8(15), 198-212. https://doi.org/10.62666/eujmr.1588636
• Türk Dil Kurumu (TDK). (t.y.). Yapay zekâ. Türk Dil Kurumu sözlüğünde. 5 Ocak 2025’te https://sozluk.gov.tr/
• Tzanova, S. (2024). AI in academic libraries: Success, pitfalls, perceptions, and why we need AI literacy. A. M. Bernal ve J. M. Gómez (Eds.), Artificial intelligence applications in academic libraries içinde (ss. 19–44). IGI Global. https://doi.org/10.4018/979-8-3693-1573-6.ch002
• Van Brummelen, J., Tabunshchyk, V. ve Heng, T. (2021). “Alexa, Can I Program You?”: Student Perceptions of Conversational Artificial Intelligence before and after Programming Alexa. IDC '21: Proceedings of the 20th Annual ACM Interaction Design and Children Conference Bildirileri, Greece, 305-313. Association for Computing Machinery. https://doi.org/10.1145/3459990.3460730
• Vaswani, A., Shazeer, N., Parmar, N., Uszkoreit, J., Jones, L., Gomez, A. A., Kaiser, Ł. ve Polosukhin, I. (2017). Attention is all you need. I. Guyon, U. Von Luxburg, S. Bengio, H. Wallach, R. Fergus, S. Vishwanathan ve R. Garnett (Eds.), Advances in Neural Information Processing Systems içinde (ss. 5998-6008). Purchase Printed Proceeding. https://papers.nips.cc/paper_files/paper/2017/hash/3f5ee243547dee91fbd053c1c4a845aa-Abstract.html
• Wang, X., Li, X. ve Huang, J. (2023). Junior high school artificial intelligence literacy: Connotation, evaluation and promotion strategy. Open Journal of Social Sciences, 11(5), 33-49. https://doi.org/10.4236/jss.2023.115004
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Detay Yayıncılık.
• Yu, K., Gong, R., Sun, L. ve Jiang, C. (2019). The application of artificial intelligence in smart library. Advances in Economics, Business and Management Research, 100, (708-713). https://doi.org/10.2991/icoi-19.2019.124
• Zawacki-Richter, O., Marín, V.I., Bond, M. ve Gouverneur, F. (2019). Systematic review of research on artificial intelligence applications in higher education – where are the educators?. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16, 39. https://doi.org/10.1186/s41239-019-0171-0