Türkçe Kolay Dil’e İlk Yaklaşımlar

Yıl 2024, Sayı: 51, 297 - 332, 16.07.2024

Fayıka Göktepe , Sine Demirkıvıran

Öz

Birçok iletişim aracı ve ürünü, erişilebilirlik konusunda bazı insanlar için engeller oluşturur. İletişim engellerini aşmak için hali hazırda işaret dili çevirisi, sesli betimleme, kabartma yazısı gibi çözümler sunulmaktadır. Oysa bilişsel kısıtları veya dilsel yetersizlikleri olan insanlar da iletişim engelleriyle karşılaşabilir. Bu bireyler için standart dili anlamak zor olabilir veya ilgili metinler erişilebilir bir formatta sunulmayabilir. Bu çalışmada, engelsiz iletişimi destekleyen ve ülkemizde de uygulanacak olan Kolay Dil üzerinde durulacaktır. Kolay Dil, standart dili anlamakta güçlük çeken bireyler için iletişim engellerini en aza indirgemek için tasarlanmış, iletişimin anlaşılırlığını ve erişilebilirliğini artırmayı hedeflemektedir. Bu vesileyle Kolay Dil topluma ihtiyaç sahibi bu kitleyi dahil etmeyi amaçlayan kapsayıcı bir yaklaşım benimser. Ülkemizde ise Kolay Dil çok yeni bir dilsel fenomendir ve Türkçenin dilsel varyasyonunu olacaktır. Türkçe Kolay Dil çalışmalara henüz başlanmış ve çalışmalar uygulama aşamasına geçilebilmesi için kuramsal hazırlık aşamasındadır. Bu nedenle alana ilk katkılardan birini sağlayacak olan bu çalışmada Kolay Dil’in engelsiz iletişim kapsamındaki önemine, dilde kolaylığın ne anlama geldiğine vurgu yapılacaktır. Ayrıca Basit Dil konseptinin ve Kolay Dil ile farklarına değinilecektir. Son olarak da ülkemizde Kolay Dil’e kimlerine ihtiyaç duyabileceğine değinilecek olup Türkçe Kolay Dil’e ilk yaklaşım sergilenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kolay Dil, Basit Dil, Engelsiz İletişim, Erişebilirlik, Kapsayıcılık

Etik Beyan

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 123K021 numaralı proje ile desteklenmiştir.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

TÜBİTAK 123K021

Teşekkür

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 123K021 numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız. This study was supported by Scientific and Technological Research Council of Turkey (TUBITAK) under the Grant Number 123K021. The authors thank to TUBITAK for their supports.

Kaynakça

• AİLE VE SOSYAL HİZMETLER BAKANLIĞI, Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni Temmuz 2021, 7; https://www.aile.gov.tr/media/88684/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz2021.pdf (Erişim Tarihi: 02.11.2023).
• BOCK, M. Bettina, Sandra Pappert, Leichte Sprache, Einfache Sprache, verständliche Sprache, Narr Francke Attempto, Tübingen 2023.
• BOCK, M. Bettina, „Leichte Sprache“– Kein Regelwerk: Sprachwissenschaftliche Ergebnisse und Praxisempfehlungen aus dem Leisa-Projekt, Frank und Timme, Berlin 2019.
• BITV 2.0. “Verordnung zur Schaffung barrierefreier Informationstechnik nach dem Behindertengleichstellungsgesetz (Barrierefreie-Informationstechnik-Verordnung - BITV 2.0)”, Bundesministerium für Arbeit und Soziales, 2011, https://www.gesetze-im-internet.de/bitv_2_0/BJNR184300011.html, (Erişim Tarihi: 25.09.2023).
• BREDEL, Ursula ve Christiane Maaß, Leichte Sprache. Theoretische Grundlagen - Orientierung fur die Praxis, Duden, Mannheim 2016a.
• BREDEL, Ursula ve Christiane Maaß, Ratgeber Leichte Sprache. Die wichtigsten Regeln und Empfehlungen für die Praxis, Duden, Mannheim 2016b.
• BUNDESMINISTERUM FÜR ARBEIT UND SOZIALES. Netzwerk Leichte Sprache, https://www.gemeinsam-einfach-machen.de/GEM/DE/AS/Leuchttuerme/Ratgeber/Ratgeber_LS/Netzwerk_Leichte_Sprache/netzwerk_leichte_sprache_node.html (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
• CONVENTION ON THE RIGHTS OF PERSONS WITH DISABILITIES (2006). United Nations, https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities-2.html (Erişim Tarihi: 13.09.2023).
• DEUTSCHE GESELLSCHAFT FÜR LEICHTE SPRACHE, https://dg-ls.de/ (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
• DIN SPEC 33429:2023-04 – Entwurf, Empfehlungen für Deutsche Leichte Sprache, https://www.beuth.de/de/technische-regel-entwurf/din-spec-33429/364785446, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
• Die DIN SPEC Leichte Sprache 33429, https://leicht-ist-gut.de/die-din-spec-leichte-sprache-33429/, (Erişim Tarihi:23.03.2024).
• DIE REGELN FÜR LEICHTE SPRACHE, https://www.leichte-sprache.org/wp-content/uploads/2023/03/Regelwerk_NLS_Neuaufl2022_web.pdf, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
• DİL, Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/dil, (Erişim Tarihi: 07.09.2023).
• DİL, Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 07.09.2023).
• DÜNYA ALZHEİMER GÜNÜ, https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/haberler/d%C3%BCnya-alzhei%CC%87mer-g%C3%BCn%C3%BC-basin-bi%CC%87lgi%CC%87-notu.html (Erişim Tarihi: 03.03.2024).
• ENGELSİZ ERİŞİM VE İLETİŞİM, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2021.
• GUTERMUTH, Silke, Leichte Sprache fur alle?: Eine zielgruppenorientierte Rezeptionsstudie zu Leichter und Einfacher Sprache, Frank ve Timme, Berlin 2020.
• HUMBOLDT, Wilhelm von, Briefe an eine Freundin, Brockhaus, Leipzig 1870.
• İSTATİSTİK BÜLTENİ NİSAN 2023, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (EYHGM). (https://aile.gov.tr/media/135432/eyhgm_istatistik_bulteni_nisan_23.pdf; (Erişim tarihi: 01.05.2024).
• İSTATİSTİKLERLE YAŞLILAR 2023, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜIK), Tablo 11. İstatistiklerle Yaşlılar 2023, Tablo 11. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2023-53710; (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
• IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) Guidelines for easy-to-read materials. Misako Nomura, Gyda Skat Nielsen, and Bror Tronbacke. The Hague: IFLA Headquarters, 2010, IFLA Professional Reports 120, https://www.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/hq/publications/professional-report/120.pdf, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• INCLUSION EUROPE LANGUAGE VERSIONS OF EASY-TO-READ STANDARDS, https://www.inclusion-europe.eu/easy-to-read-standards-guidelines/, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• INCLUSION EUROPE PATHWAYS 2, https://www.inclusion-europe.eu/pathways-2/, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• JEKAT, Susanne J., Heike Elisabeth Jüngst, Klaus Schuber, Claudia Villiger, Sprache barrierefrei gestalten. Perspektiven aus der Angewandten Linguistik, Frank und Timme, Berlin 2014.
• LINDHOLM, Camilla, Ulla Vanhatalo, Handbook of easy languages in Europe, Frank und Timme, Berlin 2021.
• LINDHOLM, Camilla, Ulla Vanhatalo, “Introduction”, Handbook of Easy Language in Europe, Camilla Lindholm, Ulla Vanhatalo (Ed.), Frank und Timme, Berlin 2021, 11-26.
• MAAß, Christiane, Isabel Rink, Christiane Zehrer, “Leichte Sprache in der Sprach- und Übersetzungswissenschaft”, Sprache barrierefrei gestalten. Perspektiven aus der Angewandten Linguistik, Susanne J. Jekat, Heike Elisabeth Jüngst, Klaus Schuber, Claudia Villiger (Ed.), Frank und Timme, Berlin 2014, 53-85.
• MAAß, Christiane, Leichte Sprache: Das Regelbuch, LIT Verlag, Münster 2015.
• MAAß, Christiane Easy Language – Plain Language – Easy Language Plus. Balancing Comprehensibility and Acceptability, Frank und Timme, Berlin 2020.
• MAAß, Christiane, Isabel Rink, “Scenarios for Easy Language Translation: How to Produce Accessible Content for Users with Diverse Needs”, In Easy Language Research: Text and User Perspektives, Silvia Hansen-Schirra, Christiane Maaß (Ed.), Frank und Timme, Berlin 2021, 41-56.
• MİLLETLERARASI SÖZLEŞME, Resmî Gazete, Ankara 2009, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/07/20090714-1.htm, (Erişim Tarihi: 13.09.2023).
• O’HAYRE, John, Gobbledygook Has Gotta Go, U. S. Bureau of Land Management, Washington 1966; https://archive.org/details/gobbledygookhasg3836ohay/page/n3/mode/2up, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• PEREGO, Elisa, “Easy Language in Italy”, Handbook of Easy Language in Europe, Camilla Lindholm, Ulla Vanhatalo (Ed.), Frank und Timme, Berlin 2021, 275-304.
• PLAINLANGUAGE.GOV, An official website of the United States government, https://www.plainlanguage.gov/about/history/, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
• PUBLİC LAW 111 - 274 - Plain Writing Act of 2010, GovInfo. Erişim: https://www.govinfo.gov/app/details/PLAW-111publ274, (Erişim Tarihi: 30.09.2023).
• REGELWERK FÜR LEICHTE SPRACHE, Deutsche Gesellschaft für Leichte Sprache, 2016, https://dg-ls.de/wp-content/uploads/2023/01/2021-11_Regelwerk_Version_Fortbildung_DGLS.pdf, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
• SAPIR, Edward, Selected Writings of Edward Sapir in Language, Culture and Personality. D. G. Mandelbaum (Ed.). University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 1968.
• TÜİK-Türkiye İstatistik Kurumu, İstatistik Konuları., https://data.tuik.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 10.10.2023)