Kişilik Tipi, İş Stresi Düzeyi ve İşgören Performansı İlişkisi: Turizm İşletmeleri Çalışanları Üzerinde Bir İnceleme

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 159 - 172, 29.12.2021

Yu Hua Chen Hakan Koç

Abstract

Teknoloji, makineleşme ve otomasyonun ilerlemiş olduğu günümüzde turizm sektörünün işgücünün makine ile ikame edilmek yine mümkün olmadığından insan faktörü bu sektörde büyük öneme sahip olan bir konudur ve iyi yönetilmesi halinde işletmede rekabet gücü artabilmektedir. Bu araştırmanın amacı, Ankara ilinde bulunan konaklama işletmelerinde çalışan işgörenlerin kişilik tipi, iş stresi düzeyi ve iş performansı arasındaki ilişkilerin ortaya konmasıdır. Bu amaçla araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2020 yılında Ankara ilindeki konaklama işletmelerinde çalışan işgörenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle 398 konaklama işletmeleri işgörenleri oluşturmaktadır. Anket formu, demografik özellikler, A/B tip kişilik ölçeği, iş stresi ölçeği ve iş performansı değerlendirme ölçeği olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Verilerin analizi için istatistik bilgisayar yazılım programı kullanılmış ve analiz sırasında Pearson Korelasyonu ve t-testi yapılmıştır. Araştırmanın sonucunda iş stresi düzeyi ile işgören performansı arasında anlamlı ve pozitif bir ilişkinin bulunduğu, A tipi kişilik özelliklerine sahip işgörenlerde iş stresi düzeyleri ile işgören performansları arasında anlamlı ve pozitif bir ilişkinin var olduğu, iş stresi düzeyinin kişilik tipine göre farklılaştığı ve işgören performansının kişilik tiplerine göre farklılaşmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Keywords

Kişilik Tipi, İş Stresi, İşgören Performansı, Turizm İşletmesi

The Relationship of Personality Type to Job Stress Level and Employee Performance: A Study on Tourism Businesses Employees

Abstract

References

• KAYNAKÇA Akkoç, İ., Çalışkan, A. & Turunç, Ö. (2012). Örgütlerde Gelişim Kültürü ve Algılanan Örgütsel Desteğin İş Tatmini ve İş Performansına Etkisi: Güvenin Aracılık Rolü, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 105-135.
• Aktaş, A. M. (2001). Bir Kamu Kuruluşunun Üst Düzey Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(4), 25-42.
• Allen, R. J. (1983). Human Stress: Its Nature and Control, Macmillan, New York.
• Alp, G. (2019). Otel Çalışanlarının Stres ve Bireysel Performans İlişkisinin İncelenmesi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 475-496.
• Altaş, S. S. & Çekmecelioğlu, H. G. (2007). İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Performansı Üzerindeki Etkileri: Bir Araştırma, Öneri Dergisi, 7(28), 47-57.
• Antonova, E. (2016). Occupational Stress, Job Satisfaction, and Employee Loyalty in Hospitality Industry: A Comparative Case Study of Two Hotels in Russia, Modul Vienna University, Vienna.
• Aslan, Z. & Cengiz, E. (2015). Akademisyenlerin İş Stresi ile İş Motivasyonu İlişkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 12, 25-43.
• Aşık, N. (2005). Otel İşletmelerinde Çalışanların Kişilik Yapısı ile Stresten Etkilenme Düzeylerinin Analizine İlişkin Bir Araştırma, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 3(3), 126-146.
• Atkinson, R. L., Atkinson, R. C., Smith, E. E., Bem, D. J. & Nolen-Hoeksema, S. (2008). Psikolojiye Giriş (4th ed.), Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• Aytaç, S. (2001). Örgütsel Davranış Açısından Kişiliğin Önemi, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3(1), http://www.isguc.org/?p=article&id=96&cild=3&sayi=1&yil=2001 (Erişim Tarihi: 1 Aralık 2020).
• Barrick, M. R., Mount, M. K. & Judge, T. A. (2001). Personality and Performance at the Beginning of the New Millennium: What Do We Know and Where Do We Go Next?, International Journal of Selection and Assessment, 9(2), 9-30.
• Başaran, İ. E. (1982). Örgütsel Davranış, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Başaran, İ. E. (1991). Örgütsel Davranış: İnsanın Üretim Gücü. Ankara: Gül yayınevi.
• Beehr, T. A., Walsh, J. T. & Taber, T. D. (1976). Relationship of Stress to Individually and Organizationally Valued States: Higher Order Needs as a Moderator, Journal of Applied Psychology, 61(1), 41-47.
• Benligiray, S. (2011). İnsan Kaynakları Yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Biçki, S. (2016). Hizmet Sektörü Çalışanlarının İş Stresi ve Tükenmişlik İlişkisi: İstanbul Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Campbell, J. P., McCloy, R. A., Oppler, S. H. & Sager, C. E. (1993). A Theory of Performance. N. Schmitt & W. C. Borman (Ed.), Personnel Selection in Organizations, Jossey-Bass Publishers, San Francisco, pp. 35-70.
• Chen, M.-C., Huang, Y.-W., Sun, C.-A., Lee, C.-H., Hsiao, S.-M., Chou, Y.-C., Han, T.-C. & Yang, T. (2014). Factors Influencing the Quality of Life of Nurse Anesthetists and the Correlations among Work Stress, Job Satisfaction, and Quality of Life: A Case Study of Three Medical Centers in Southern Taiwan, World Journal of Medicine and Medical Science, 2(2), 1-17.
• Chuang, N. K. & Lei, S. A. (2011). Job Stress among Casino Hotel Chefs in a Top-Tier Tourism City, Journal of Hospitality Marketing & Management, 20(5), 551-574.
• Cohen, S. & Edwards, J. (1989). Personality Characteristics as Moderators of the Relationship between Stress and Disorder. R. W. Neufeld (Ed.), Advances in the Investigation of Psychological Stress, John Wiley & Sons, Oxford, England, pp. 235-283.
• Demir Uslu, Y. & Hancıoğlu, Y. (2011). Örgüt İçinde Birey ve Kişilik: İş ve Kişilik Uyumunun Önemi, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 46(2), 66-79.
• Demirci, Ü. (2010). Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Güvenin Çalışan Performansı Üzerindeki Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Díaz-Vilela, L. F., Rodríguez, N. D., Isla-Díaz, R., Díaz-Cabrera, D., Hernández-Fernaud, E. & Rosales-Sánchez, C. (2015). Relationships between Contextual and Task Performance and Interrater Agreement: Are There Any?, PLoS ONE, 10(10), 1-13.
• DuBrin, A. J. (1994). Applying Psychology: Individual and Organizational Effectiveness, Prentice Hall, New Jersey.
• DuBrin, A. J. (2004). Applying Psychology : Individual and Organizational Effectiveness. (6th ed.), Pearson/Merrill Prentice Hall, New Jersey.
• Durna, U. (2004). Stres, A ve B Tipi Kişilik Yapısı ve Bunlar Arasındaki İlişki Üzerine bir Araştırma, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 191-206.
• Erdem, B. (2004). Otel İşletmelerinde İnsan Kaynakları Planlamasının Yeri ve Önemi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(11), 35-54 .
• Erdoğan, İ. (1991). İşletmelerde Davranış, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Erdoğan, İ. (1999). İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Eren, E. (2004). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi (8. Baskı), Beta Basım Yayım, İstanbul.
• French Jr., J. R. P. & Caplan, R. D. (1970). Psychosocial Factors in Coronary Heart Disease, Industrial Medicine, 39, 383-397.
• French, S. E., Lenton, R., Walters, V. & Eyles, J. (1999). An Empirical Evaluation of an Expanded Nursing Stress Scale, Journal of Nursing Measurement, 8(2), 161-178.
• Gül, H. & Oktay, E. (2009). Ücret, Kariyer, İş Tatmini ve Performans Arasındaki İlişkiler: Karaman Valiliğinde bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 223-238.
• Güney, S. (2000). Davranış Bilimleri. (2. Baskı), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Günsel, M. (2017). Toksik ve Yıkıcı Liderliğin Çalışan Performansı Üzerindeki Etkileri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Helvacı, M. A. (2002). Performans Yönetimi Sürecinde Performans Değerlendirmenin Önemi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 155-169.
• Hwang, J., Hyun, S. S. & Park, J. (2013). Segmentation of Hotel Employees by Occupational Stress and Differences in Demographic Characteristics, Asia Pacific Journal of Tourism Research, 18(3), 241-261.
• İncioğlu, C. (2019). İş Performansı İçin Dürüstlük ve Tevazu Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kara, D. & Koç, H. (2009). Öğretim Elemanlarının Stresle Başa Çıkma Davranışlarının Bazı Değişkenlere Göre Belirlenmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 35-50.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kiesel, D. J. (2008). Hierarchy of Health: A Process of Inner Choices Outer Change, Outskirts Press, Inc, Colorado.
• Kobasa, S. C. (1982). The Hardy Personality: Toward a Social Psychology of Stress and Health. G. S. Sanders, & J. Suls (Ed.), Social psychology of health and illness, Erlbaum, Hillsdale, New Jersey, pp. 3-32.
• Kuşluvan, S., Kuşluvan, Z., İlhan, İ. & Buyruk, L. (2010). The Human Dimension: A Review of Human Resources Management Issues in the Tourism and Hospitality Industry, Cornell Hospitality Quarterly, 51(2), 171-214.
• Lazarus, R. S. (1991). Psychological Stress in the Workplace, Journal of Social Behavior & Personality, 6, 1-13.
• Luthans, F. (2010). Organizational Behavior: An Evidence-Based Approach (12th ed.), McGraw-Hill, New York.
• Magnavita, J. J. (2016). Kişilik Kuramları: Kişilik Bilimine Çağdaş Yaklaşımlar, Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları, İstanbul.
• McAdams, D. P. & Pals, J. L. (2006). A New Big Five: Fundamental Principles for an Integrative Science of Personality, American Psychologist, 61(3), 204-217.
• Meherkar, A. S. (2018). Impact of Human Resource Management on Organizational Performance, International Journal of Current Engineering and Scientific Research, 5(5), 110-113.
• Mirela, B. & Madalina-Adriana , C. (2011). Organizational Stress and Its Impact on Work Performance, Annals of The University of Oradea, Economic Science Series, 333-337.
• Moorhead, G. & Griffin, R. W. (1992). Organizational Behavior: Managing People and Organizations (3th ed.), Houghton Mifflin, Boston.
• Mount, M. K., Barrick, M. R., Scullen, S. & Rounds, J. (2005). Higher Order Dimensions of The Big Five Personality Traits and The Big Six Interests, Personnel Psychology, 58(2), 447-478.
• Murphy, K. R. & Cleveland, J. N. (1995). Understanding Performance Appraisal: Social, Organizational, and Goal-Based Perspectives, SAGE Publishing, London.
• Nair, P. K. (2007). A Path Analysis of Relationships among Job Stress, Job Satisfaction, Motivation to Transfer, and Transfer of Learning: Perceptions of Occupational Safety and Health Administration Outreach Trainers, Doctoral Dissertation. Texas A&M University, Texas.
• Okutan, E. & Sütütemiz, N. (2015). Mobbing (Yıldırma) ve Kişilik İlişkisi: Hizmet Sektörü Çalışanları Üzerinde bir Örnek Olay İncelemesi, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 10(1), 1-14.
• Özdevecioğlu, M. (2002). Kamu ve Özel Sektör Yöneticileri Arasındaki Davranışsal Çalışma Koşulları ve Kişilik Farklılıklarının Belirlenmesine Yönelik bir Araştırma, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19, 115-134.
• Özgen, H., Öztürk, A. & Yalçın, A. (2002). İnsan Kaynakları Yönetimi, Nobel Kitabevi, Adana.
• Özkalp, E. & Kırel, Ç. (2004). Örgütsel Davraniş (2. Baskı), Anadolu Üniveritesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
• Polat, E. (2007). Marka Kavramı ve Sporcuların Markaya Yönelik Tutumu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Quick, J. C. & Quick, J. D. (1984). Organizational Stress and Preventive Management, McGraw-Hill, New York.
• Rotundo, M. & Sackett, P. R. (2002). The Relative Importance of Task, Citizenship, and Counterproductive Performance to Global Ratings of Job Performance: A Policy-Capturing Approach, Journal of Applied Psychology, 87(1), 66-80.
• Sarıtaş, M. (1997). Yönetimde Kişilik Faktörü, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(4), 527-548.
• Selye, H. (1974). Stress Without Distress. G. Serban (Ed.), Psychopathology of Human Adaptation, J. B. Lippincott, Philadelphia, New York.
• Sonnentag, S. & Frese, M. (2002). Performance Concepts and Performance Theory. S. Sonnentag (Ed.), Psychological Management of Individual Performance, John Wiley & Sons, Ltd, Chichester, United Kingdom, pp. 3-25.
• Sosyal, A. (2008). Çalışma Yaşamında Kişilik Tipleri: Bir Literatür Taraması, Çimento İşveren Dergisi, 21(1), 4-19.
• Srivastava, S. (2009). Effect of Type A Pesonality on Stress-Strain Relationship: A Study on Private Sector Managers, Management and Labour Studies, 34(4), 582-595.
• Şimşek, M. S., Akgemci, T. & Çelik, A. (2001). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış (Geliştirilmiş 2. Baskı), Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Tilki, M. (2020). A ve B Kişilik Tiplerine Göre Çalışanların Performans Algılarındaki Farklılık Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Toplu Demirtaş, E. (2017). Kişilik ve Kişiliğin Temel Kavramları. D. Gençtanırım-Kurt & E. Çetinkaya-Yıldız (Ed.), Kişlik Kuramları: Gerçek Yaşamdan Kişilik Analizi Örnekleriyle, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, pp. 1-32.
• Torrington, D. & Hall, L. (1995). Personnel Management: HRM in Action (3th ed.), Prentice Hall, London.
• Tütüncü, Ö. & Kılınç, İ. (2000). Sürekli Süreç Geliştirme Kapsamında Performans Değerlemesinin Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar Açısından Analizi, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 1(1), 170-181.
• Viswesvaran, C. & Ones, D. S. (2000). Perspectives on Models of Job Performance, International Journal of Selection and Assessment, 8(4), 216-226.
• Yelboğa, A. (2006). Kişilik Özellikleri ve İş Performansı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8(2), 196-211.
• Yıldız, G. & Özsoy, E. (2013). Çalışanların Kişilik Özelliğine Göre İş Doyumu Farklılaşır Mı?, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 268-278.
• Yozgat, U., Yurtkoru, S. & Bilginoğlu, E. (2013). Job Stress and Job Performance among Employees in Public Sector in Istanbul: Examining the Moderating Role of Emotional Intelligence, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 75, 518-514.