TÜRKÇE DERS KİTABI İNCELENMESİ DERSİNİN TÜRKÇE ÖĞRETMENİ ADAYLARININ MESLEKİ YETERLİKLERİNE ETKİSİ: BİR DURUM ÇALIŞMASI

Year 2025, Volume: 15 Issue: 3, 1379 - 1404, 30.07.2025

Seher Çiçek

https://doi.org/10.24315/tred.1505277

Abstract

Ders kitapları, ders öğretim programlarının amaçlarına ulaşmada temel ve vazgeçilmez bir araçtır. Bu araştırmanın amacı ise Türkçe ders kitabı incelemesi dersinin Türkçe öğretmeni adaylarının mesleki yeterliklerine etkisi belirlemek ve bu çerçevede dersin yapısı, işlenişi, süresi ve zamanına ilişkin tespitlerde bulunmaktır. Bu amaçla Türkçe öğretmeni adaylarının söz konusu derse ilişkin görüşlerinin alındığı araştırma, durum çalışmasına göre tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, üç farklı devlet üniversitesinde öğrenim gören 68 Türkçe öğretmenliği bölümü lisans öğrencisidir. Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanan nitel veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; Türkçe ders kitabı incelemesi dersinin mesleki yeterliklerini olumlu etkilediğini belirten öğretmen adaylarının mesleki gelişim, öğrenciyi tanıma, öğretme ve öğrenme süreci, program ve içerik bilgisi alt yeterlik alanlarında bilgi ve beceri kazandıkları belirlenmiştir. Ancak öğrenmeyi, gelişimi izleme ve değerlendirme ile okul, aile ve toplum ilişkileri alt yeterliklerine ilişkin herhangi bir gelişmeye rastlanmamıştır. Bu sonuçlara göre; Türkçe ders kitabı incelemesi dersinin lisans düzeyinde üçüncü sınıfta zorunlu ders olması, derse ayrılan dönem sayısının artırılması ve dersin öğretmenlik mesleği genel yeterliklerini olumlu etkileyecek şekilde etkin katılımı sağlayacak uygulamalı etkinliklerle işlevsel bir şekilde yürütülmesi önerilmiştir.

Keywords

türkçe ders kitabı, türkçe öğretmeni adayları, mesleki yeterlikler

THE CONTRIBUTION OF TURKISH TEXTBOOK REVIEW COURSE ON THE PROFESSIONAL COMPETENCIES OF TURKISH TEACHER CANDIDATES: A CASE STUDY

Abstract

References

• KAYNAKÇA Akın, E. (2015). Türkçe çalışma kitaplarındaki (6, 7 ve 8. sınıflar) dil bilgisi etkinliklerinin çeşitli açılardan değerlendirilmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(15), 19-34. doi: 10.7827/TurkishStudies.8722
• Arı, S. (2008). MEB İlköğretim yedinci sınıf Türkçe ders kitabında resimlerin içerikle uyumu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Arslan, A., & Engin, A. O. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (13), 67-94. doi: 10.46778/goputeb.570245
• Ayhan, Y. (2010). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitabı resimlemelerinin biçim ve içerik açısından 11 yaş grubuna uygunluğu ve aynı yaş grubu öğrencilerin yaptığı resimlemelerle karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bağcı, H., & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28. doi: 10.16916/aded.15997
• Baldan, N. (2009). Yeni program 6. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin kelime serveti ve güçlük seviyesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Celal Bayar Üniversitesi.
• Batur, Z. (2010). Anadili öğretiminde gösterge bilimin yeri: ana dili ders kitaplarındaki sözel metinlerle gösterge metinleri bütünselliğinin analizi. Turkish Studies, 5(4), 174-200. doi: 10.7827/TurkishStudies.1713
• Bedir, G., & Demir, S. (2006). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Türkçe ders kitaplarının “içerik, dil ve anlatım, değerlendirme” ölçütleri bakımından incelenmesi. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi Bildiri Kitabı, 2. Cilt. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Biçer, F. (2023). 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin türkçe öğretim programında bulunan niteliklere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Caner, M., & Kurt, B. (2020). Ders kitabı değerlendirme yaklaşımları. Journal of World of Turks, 12(1), 365 ‐382.
• Canlı, S. (2015). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin belirlenmesinde çocuğa görelik ilkesi. Journal of Language Education and Research, 1(1), 98-123.
• Çeçen, M. A., & Çiftçi, Ö. (2007) İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 173, 39-49.
• Çeçen, M. A., & Kurnaz, H. (2015). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02), 11.
• Çerçi, A. (2016). 6. sınıf Türkçe dersi öğrenci çalışma kitabının etkinliği oluşturan unsurlar bakımından değerlendirilmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(4), 1984-1998.
• Çevik, A., & Güneş, F. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5 (2), 272-286. doi: 10.16916/aded.288848
• Çiçek, S., & Asar, A. (2022). Yapılandırmacı yaklaşım öncesi ve sonrası: ortaokul Türkçe ders kitaplarında kök değerler. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Ö11), 312-322. https://doi.org/10.29000/rumelide.1146606
• Çoban, A., & Tabak, G. (2011). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâyelerin hikâye haritalama yöntemine göre incelenmesi. Journal of European Education, 1(1), 43-50.
• Demirel, Ö. (2007). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Demirel, Ö., & Kıroğlu, K. (2021). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Dilekçi, A. (2022). Türkçe ders kitaplarının nitelik yönünden değerlendirilmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1310-1328. https://doi.org/10.24315/tred.978264
• Duman, T., & Çakmak, M. (2003). Ders kitabının nitelikleri. Şahin, C. (Ed.), Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayınları.
• Duran, S. (2006). Türkçe derslerinde resimlerin kullanımı ve öğrencilerin metinleri anlamalarına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Dursun, F. (2006). Birleştirilmiş sınıflarda eğitim sorunları ve çözüm önerileri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 33-57.
• Epçaçan, C., & Okçu, V. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 39-51.
• Gillham, B. (2000). Case study research methods. London: Continioum House.
• Göçer, A. (2008). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 197-210.
• Gökçe, E. (2003). İlköğretim öğretmenlerinin yeterlilikleri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 299, 37-39.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretiminde metin seçimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1),1-12.
• İnan Yıldız, F., & Baş, B. (2015). İlkokul 2. sınıf Türkçe ders kitabının resim-metin ilişkisi açısından değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ÖS-II, 251-268.
• İşcan, A. (2004). İlköğretim ikinci kademe sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin öğrencilere estetik zevk kazandırmadaki rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• İşcan, A., & Cımbız, A. T. (2018). Ortaokul 5. sınıf Türkçe ders kitabındaki resimlerin metinlerle uyum düzeyinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 250-272. doi: 10.17240/aibuefd.2018.-380009
• İşeri, K. (2007) Altıncı sınıf Türkçe ders kitabinin ilköğretim Türkçe programının amaçlarına uygunluğunun değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 17(136), 58-74.
• Karacaoğlu, Ö. C. (2008). Avrupa Birliği uyum sürecinde öğretmen yeterlilikleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara üniversitesi.
• Karamustafaoğlu, S., Salar, U., & Celep, A. (2015). Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabına yönelik öğretmen görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 93-118.
• Kayabekir, T. (2010). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitabı tasarımında yer alan illüstrasyonların (resimlemelerin) metne uygunluk açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Keleş, E. (2001). Fizik ders kitaplarını değerlendirme ölçeği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Kılıç A., & Seven S. (2012). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Kutlu, Ö. (1999). İlköğretim okullarındaki Türkçe ders kitaplarındaki okuma parçalarına dayalı olarak hazırlanmış sorular üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim, 23(111), 14-21.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis:an expanded sourcebook (2.ed.) Thousand Oaks, CA: Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2021). Millî Eğitim Bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Resmî Gazete, Sayı: 31628. 14 Ekim 2021.
• Melanlıoğlu, D. (2008). Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretim programları. Eğitim ve Bilim, 33(150), 64-73. Mete, F., Çiçek, S., & Asar, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki dil bilgisi konuları: Yapılandırmacı yaklaşım öncesi ve sonrası. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 363-384.
• Otrar, M., &Taşar, A. (Ed.) (2021). Ders Kitaplarını Değerlendirme Raporu (Öğretmen Görüşleri). Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özbay, M. (2003). Türkçe öğretiminde hedef-araç ilişkisinin ders kitabı örneğinde değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 13, 59-69.
• Özkara, Y. (2006). Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarının Türkçe programında geçen yazma kazanımlarını karşılama durumu. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi, 1, 38-47.
• Posner, G. J. (2004). Analyzing the curriculum. New York: McGraw-Hill.
• Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296. doi: 10.16916/aded.372844
• Sarıkaya, B. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki (5, 6, 7 ve 8. sınıf) etkinliklerin değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 64, 563-580. doi: 10.14222/Turkiyat4047
• Sur, E. (2023). Türkçe ders kitaplarına yönelik hazırlanan çalışmalardaki eğilimler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 12(1), 194-220. https://doi.org/10.7884/teke.5615
• Şahin, A. (2008). İlköğretim birinci sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 133-146.
• Şahin, H. (2004). Etkili bir sosyal bilgiler ders kitabının nitelikleri. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi (9), 365-375.
• Tileği, H. (2014). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin algılarına göre öğretmen yeterlilikleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metin resimlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 650-672.
• Yalınkılıç, K. (2014). Bir Öğretim Aracı Olarak Ders Kitabı. Ülper, H. (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri. İçinde. Ankara: Pegem Akademi. Yaylı, D., & Solak, M. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 444-453.
• Yıldırım, A., & Şimşek H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M., & Korkmaz, C. (2017). 1-5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin içerik açısından değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(38), 111-130.