KÖRÜN “YABAN” TASVİRİ: YABAN ROMANINDA İLERLEMECİ TARİH TASARIMI

Year 2024, , 61 - 78, 31.01.2024

Fatih Belgi

https://doi.org/10.33207/trkede.1274555

Abstract

Yayınlandığı tarihten günümüze dek birçok tartışmanın karakterini şekillendiren Yaban romanı araştırmacıların ya da okuyucuların mensup olduğu zümreye göre farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Kimi dönem Anadolu köylüsünün karanlık yüzünü simgelediği düşüncesiyle önemsenmiş kimi dönem ise Anadolu köylüsüne elitist bir tutumla yaklaştığı düşüncesiyle eleştirilmiştir. Bu çalışmamız Anadolu köylüsünün gerçekliği meselesine ya da Yakup Kadri’nin tutumundaki elitizm yoğunluğuna odaklanmamaktadır. Bunlardan ziyade romanın ana konusunu oluşturan Anadolu köylüsünün donuk ve statik motiflerle karakterize edilmesi odak noktamızda yer almaktadır. Buna ek olarak yazar, söz konusu motifleri tasarlarken hangi dinamiklerden etkilenmiştir, sorusuna yanıt aranmaktadır. Burada yazar benimsediği epistemolojik geleneğe yaslanarak köylü ile kendisi arasında belirgin bir ayrım görmektedir. Bunun sonucunda Yakup Kadri Batı’da cereyan eden düşünce anlayışlarının etkisiyle köylüyü tarih sahnesinde donuk ve statik şekilde resmeder. Ancak aynı düşünce anlayışları Batı dışı bir uzamda yaşaması nedeniyle yazarı da dışarıda bırakır. Söz konusu bu tartışma Yaban’da kurulan ayrımları sorgulamakta ve bunu bir tarih felsefesi sorunu olarak ele almaktadır.

Keywords

Yaban, İlerleme, Tarih

References

• AL-AZMEH, Aziz (2017), İslamlar ve Moderniteler, Çev. Elçin GEN, İletişim Yayınları, İstanbul.
• AYSEVENER, K. (2001), “Bir İlerleme Tasarımı Olarak Tarih”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 41, 1, 171-186.
• AYSEVENER, Kubilay (2015), Tarih Felsefesi, Say Yayınları, İstanbul.
• BLOCH, Marc (2015), Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, Çev. Ali BERKTAY, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ÇİĞDEM, Ahmet (2015), Aydınlanma Düşüncesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• DARNTON, Robert (2020), Fransız Devriminde Devrimci Olan Neydi?, Çev. Utku ÖZMAKAS, ZoomKitap, İstanbul.
• ELMAS, Emre (2019), Bir Savaş Romansı: Hatırlatma ve Unutma Arasında Çanakkale Savaşı, Libra Kitap, İstanbul.
• ELMAS, Emre (2021), Tarih ve Olay: Tarihsel Bir Olay Olarak Osmanlı Sanayileşmesi Üzerine Tarihyazımsal Bir Soruşturma, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• ELMAS, Emre (2022), “Ümit Ünal’ın 9’u ya da Bir “İmkân” Olarak Tarihsel Olayın “İmkânsızlığı”, Tarihyazımı Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 2, 180-211.
• EREKER, Fulyave ÖZER, Utku (2020), “Niyazi Berkes’in Çağdaşlaşma Tasarımında Hegelyan İlerleme ve Tarihin Sonu: Türkiye’de Çağdaşlaşmayı Yeniden Okumak”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 75. 4, 1417-1441.
• FAY, Brian (2012), Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi: Çokkültürlü Bir Yaklaşım, Çev. İsmail TÜRKMEN, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• FÖLDENYİ, Laszlo F. (2022), Dostoyevski Sibirya’da Hegel Okuyup Gözyaşlarına Boğuldu, Çev. Nihan Simge SOYÖZ, Emre GÜLER, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• HEGEL, G. W. F. (2010). Tarih Felsefesi, Çev. Aziz YARDIMLI, İdea Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2018), Yaban, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2015), Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KARAÖMERLİOĞLU, Asım (2002), “The PeasantsEarly Turkish Literature”, East EuropeanQuartely, XXXVI / 2, 127-153.
• KARPAT, K. H. (1960), “SocialThemes in Contemporary Turkish Literature: Part I”, Middle East Journal, 14. 1, 29-44.
• KARPAT, Kemal H. (1962), Türk Edebiyatında Sosyal Konular, Varlık Yayınevi, Ankara.
• LEWİS, Franklin D. (2010), Mevlânâ: Geçmiş ve Şimdi, Doğu ve Batı Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin Hayatı, Öğretisi ve Şiiri, Çev. Gül Çağalı GÜVEN, Hamide KOYUKAN, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• MORAN, Berna (2011), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ÖZLEM, Doğan (2015), Tarih Felsefesi, Notos Kitap Yayınevi, İstanbul.
• ROUSSEAU, Jean-Jacques (2019), Bilimler ve Sanatlar Üstüne Söylev, Çev. Sabahattin EYÜBOĞLU, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• SARI, Mehmet Ali ve AĞIRMAN, Ferhat (2008), “Tarihte İlerleme İdesi’nin Biçimsel ve Tarihsel İki Kaynağı: Augustinus’un ve Aydınlanma’nın Tarih Anlayışları”, SBARD, Sayı: 12, 131-148.