LOZAN BARIŞ KONFERANSI ARİFESİNDE İSTANBULANKARA MÜNASEBETLERİ VE İSTANBUL HÜKÜMETİ’NİN İSTİFASI

Year 2014, Volume: 4 Issue: 07, 87 - 113, 01.03.2014

Nurten Çetin

Abstract

Mustafa Kemal Paşa’nın
önderliğinde 19 Mayıs 1919’da Samsun’da başlatılan “Türk İstiklal Savaşı”
1922’de Türk ordusunun zaferi ile sonuçlandı. İtilaf Devletleri ile Ankara Hükümeti
arasında Mudanya Mütarekesi imzalandı. Mütareke ile Yeni Türkiye Devleti,
İtilaf Devletleri tarafından fiilen tanınmış oluyordu. Mütarekenin
imzalanmasından sonra, sıra barış antlaşmasının imzalanmasına geldi.

İtilaf Devletleri Lozan barış
görüşmelerine hem İstanbul Hükümeti’ni hem de Ankara Hükümeti’ni davet ettiler.
Bu davet, saltanatın kaldırılması yolunda önemli bir adım oldu. Bu çalışmada,
İtilaf Devletleri tarafından İstanbul Hükümeti ile Ankara Hükümeti’nin Lozan Konferansı’na
davet edilmeleri üzerine her iki hükümetin davet karşısındaki tutumları, İstanbul’un
konferansa katılma isteğinin Ankara’da kamuoyunda, siyasi çevrelerde ve TBMM’de
yarattığı etkiler ile İstanbul Hükümeti’nin istifası ele alınmıştır.

Keywords

İstanbul Hükümeti, Ankara Hükümeti, Mustafa Kemal Paşa, Ahmet Tevfik Paşa, Lozan Barış Antlaşması, Saltanat

References

• TBMM ZC (TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ) TBMM ZC, 1, C. 24, İ. 3.
• ATASE ARŞİVİ (GENELKURMAY ASKERİ TARİH VE STRATEJİK ETÜT BAŞKANLIĞI ARŞİVİ) ATA. ZB, Kutu No: 33, Gömlek No:51, Belge No: 51-1, 51-2.
• ATA. ZB, Kutu No: 33, Gömlek No:51-4,51-5.
• İSH 21-B, Kutu 1719, Gömlek 110, Belge 110-1.
• BCA (BAŞBAKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ)
• BCA, Fon 030/10, Yer 202/379/3.
• BCA, Fon 030.18.01, Yer 06/34/16.
• BCA, 030.18.01/01.01.11, Dosya nr. 245-99.
• TTK.TP. (TÜRK TARİH KURUMU TEVFİK PAŞA DOSYASI) TTK, TP, Kutu 18, Gömlek 36, Belge 36.
• TTK, TP, 17, Gömlek 26, Belge 26.
• Gazeteler Akşam
• İkdam
• İleri
• Tevhid-i Efkâr
• Peyam-ı Sabah
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, 1919-1920, C. I- II Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 2001.
• Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Hatıraları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 7. Baskı İstanbul 2006.
• Ayığışı, Metin, Mareşal Ahmet İzzet Paşa, TTK Yayınları, Ankara 1997.
• Cebesoy, Ali Fuat, Siyasi Hatıralar, Büyük Zaferden Lozan’a 1, Hzl: Osman Selim Hocahanoğlu), Temel Yayınları, İstanbul 2002.
• Çetiner, Yılmaz, Son Padişah Vahdeddin, Milliyet Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 1997.
• Özalp, Kazım, Millî Mücadele 1919-1922, TTK Yayınları, Ankara 1998.
• Kili, Suna, Türk Anayasaları, Tekin Yayınevi, İstanbul 1982.
• Satan, Ali, Halifeliğin Kaldırılması, Gökkubbe Yayınevi, İstanbul 2008.
• Sonyel, Salâhi, Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, C. III, Ankara 2008.
• Tansel, Selahaddin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C. IV, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1991.
• Tural, Mehmet Akif, Saltanatın Otopsisi veya Milli Hâkimiyet Yolunda Çekilen Çileler, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 1997.
• Türkgeldi, Âli, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Güney Matbaacılık, Ankara 1948.
• Uluğ, Naşit Hakkı, Halifeliğin Sonu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 1975.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdiklerim, C. 2, İstanbul 1997.
• Aydoğan, Erdal, “Tüm General Arif Hikmet Gerçekçi’nin Günlüğünde Refet Paşa’nın İstanbul’a Gidişi Karşılanması ve İstanbul’daki İlk Günleri”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.27-28, Kasım 2001, s. 253-261.
• “Rauf Orbay’ın Hatıraları”, Yakın Tarihimiz, Birinci Meşrutiyetten Zamanımıza Kadar, C. 4, S. 41, İstanbul 6 Aralık 1962, s. 47-56.
• “Refet Paşa İstanbul’da”, Yakın Tarihimiz, Birinci Meşrutiyetten Zamanımıza Kadar, C. 3, S. 35, 25 Ekim 1962, 256-261.
• Sertoğlu, Mithat, “Mustafa Kemal Paşa İle Son Sadrıâzâm Ahmet Tevfik Paşa’nın Münasebetlerine Dair Belgeler”, Milli Kültür, S. 63, Aralık 1988, 100-104.
• Çetin, Nurten, Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya 2011.