Geç Antik Çağ ve Erken Bizans Dönemi’nde Iuliopolis

Year 2025, Volume: 15 Issue: 29, 49 - 74

Durmus Gur , Deniz Demir , Tolga Çelik

Abstract

Iuliopolis Antik Kenti, Ankara’nın 123 km kuzeybatısında Nallıhan İlçesi’nin, Çayırhan Beldesi, Gülşehri Mevkii’nde, Skopas Nehri’nin (Aladağ Çayı) kenarında yer almaktadır. Kentin büyük bölümü Skopas Nehri’nin (Aladağ Çayı) kıyısında daha önceden Sarılar Köyü olarak adlandırılan alanda yer alır. 1950’lerde Sarıyar Barajı’nın inşa edilmesiyle kent, suların altında kalmıştır. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafından (1991, 2009 ve sonrası çalışmalar devam ediyor) gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda kentin Geç Antik Çağ ve Erken Bizans Dönemi’ne ait veriler tespit edilmiştir. Kentin büyük bölümü baraj gölünün altında kalmış, nekropol, surları, kilise ile nekropolün batısındaki antik yol ve çok sayıda mimari plastik eser arkeolojik çalışmalar ve yüzey araştırmalarıyla ortaya çıkartılmıştır. Bizans Dönemi’nde inşa edildiği belirlenen köprü, köprünün doğusundaki dalgakıran (promachon), surların büyük bölümü (Batı) ile sivil, sosyal ve kamu yapıları baraj suları altında kalmıştır. Nekropol, köprü, kilise ve yolların bir bölümü tespit edilmiştir. Roma Dönemi’ne ait surlar, yollar ve nekropoldeki bazı mezarların dışında kentin Geç Antik Çağ ve Erken Bizans Dönemi’ne ait yapılarla kalıntılar hakkında daha önce kapsamlı bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Çalışma kapsamında 1991 yılı itibariyle gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarla tespit edilen yapılar ve buluntulardan Geç Antik Çağ ve Erken Bizans Dönemi’ne tarihlendirilenler, kentin tarihsel süreci kapsamında değerlendirilmiştir. Kentin bu süreci epigrafik metinler, küçük buluntular, mimari plastik eserler ve yapılar üzerinden yorumlanmış, analojik veriler ve buluntular ışığında değerlendirilerek tarihlendirilmiştir.

Keywords

Erken Bizans, Geç Antik Çağ, Juliopolis, Nallıhan, Roma.

Ethical Statement

Etik beyana gerek duyulmayan bir çalışmadır.

Supporting Institution

Yoktur.

Thanks

Çalışma kapsamında üslup birliği oluşturmak için kentin isimlerinden sadece Juliopolis kullanılmıştır. 11.01.2024 tarihinde T.C. Ankara Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü’ne konu kapsamında çalışma yapmak için resmi başvuruda bulunulmuş, 30.01.2024 tarihinde E-70583208-155.01-4716552 sayılı izin belgesinde tarafımıza izin verildiği belirtilmiştir.

Iuliopolis in Late Antiquity and Early Byzantine Period

Abstract

The ancient city of Iuliopolis is located on the Skopas River (Aladağ Stream) in Gülşehri Mevkii, Çayırhan District of Nallıhan District, 123 km northwest of Ankara. Most of the city was flooded by the construction of the Sarıyar Dam in the 1950s in the area formerly known as Sarılar Village on the banks of the Skopas River (Aladağ Stream). The archaeological excavations by the Ankara Museum of Anatolian Civilizations in 1991 and continuing in 2009 and beyond have revealed much about the city's Late Antique and Early Byzantine history. A large part of the city was submerged under the dam lake, and the necropolis, fortification walls (West), church, ancient road west of the necropolis, and many architectural plastic artifacts were uncovered through archaeological studies and surveys. The bridge, determined to have been built during the Byzantine period, the breakwater (promachon) to the east of the bridge, most of the city walls, and civil, social, and public buildings were submerged under the dam waters. The necropolis, the bridge, the church, and some of the streets have been identified, while the locations. Apart from the Roman walls, streets, and some tombs in the necropolis, no comprehensive study has been made of the remains of the city's buildings from the Late Antique and Early Byzantine period. This study examines the structures and findings of the Late Antique and Early Byzantine periods identified in the archaeological excavations in 1991 within the framework of the city's historical process. This process of the city was interpreted through epigraphic texts, small finds, architectural plastic artifacts, and structures and dated in the light of analogical data and findings.

Keywords

Early Byzantine, Late Antique Period, Iuliopolis, Nallıhan, Roman

References

• ANDERSON, J.G.C. (1899), Exploration in Galatia Cis Halym: Part II.-Topography, Epigraphy, Galatian Civilisation. Journal of Hellenic Studies, 19, 52-134.
• ARSLAN, M., METİN, M., CİNEMRE, M. O., ÇELİK, T., TÜRKMEN, M., DEVECİOĞLU, Ü. ve ÜNCÜ, H. (2011), “Juliopolis Nekropolü 2009 Yili Kurtarma Kazısı”, 19 Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (29.04-01.05.2010, Ordu), Ankara, 271-304.
• ARSLAN, M., METİN, M., CİNEMRE, M.O., ÇELİK, T. ve TÜRKMEN, M. (2012), “Juliopolis Nekropolü 2010 Yılı Kazı Çalışmaları”, 20 Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (25-29 Nisan 2011, Bodrum), Ankara, 169-188.
• ARSLAN, M., METİN, M., CİNEMRE, M.O., ÇELİK, T. ve TÜRKMEN, M. (2013), Kayıp kent Juliopolis, Faprint Prosis Tasarım, İstanbul.
• AVCU, F. ve DOĞAN, Y. (2014), Epigraphic Research Around Juliopolis II: New Inscriptions From Nallıhan. Gephyra, 11, 85-99. AVCU, F. (2020), Two New Milestones from the Territory of Juliopolis, GEPHYRA, 19, 165-172.
• BAGHOS, M. (2018), Christ, Paradise, Trees, and the Cross in the Byzantine Art of Italy, International Journal of Orthodox Theology, 9/2, 112-155.
• BELKE, K. ve RESTLE, M. (1984), Tabula Imperii Byzantini Galatien und Lykaonien, Wien.
• BLAŽEVSKA, S. ve TUTKOVSKI, M. (2012), “Episcopal Basilica in Stobi”, Early Christian Wall Paintings from the Episcopal Basilica in Stobi, National Institution Stobi, North Macedonia, 9-20.
• BÜYÜKKARAKAYA, A. M., ALPAGUT, A., ÇUBUKÇU, E. ve CAVALLI, F. (2018), Juliopolis (Iuliopolis) Antropolojik Araştırmaları: İlk Çalışmalar, Ankara Araştırmaları Dergisi, 6/2, Ankara, 111-126. CINEMRE, M. O. (2014), “Juliopolis Nekropolü 2012 Yılı Kazı Çalışmaları”, 22 Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (14-17 Kasım 2013, Adana), Ankara, 407-426.
• DĄBROWA, E. (2013), Ancyra: Factors in the Development of the City, EOS, 2, 354-366.
• DAWES, E. and BAYNES, N. H. (1948), Three Byzantine Saints: Contemporary Biographies of St. Daniel the Stylite, St. Theodore of Sykeon and St. John the Almsgiver, London.
• DOĞAN, Y. ve AVCU, F. (2018), “Nallıhan ve Çevresinden Yeni Yazıtlar II“, OLBA, XXVI, 415-429.
• ERZEN, A. (1946), İlkçağda Ankara, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• FRENCH, D. (1981), Roma Çağında Küçük Asya'daki Yollar ve Mil Taşları Fasikül I: Hacı Yolu / Roman Roads and Milestones of Asia Minor Fasc. I: The Pilgrim's Road, British Institute of Archaeology at Ankara, Ankara.
• FRENCH, D. (2013), Roman Roads & Milestones of Asia Minor, Vol.: 3 Milestones. Fasc.: 3.4 Pontus et Bithynia, British Institute at Ankara, Ankara Electronic Monographs.
• FRENCH, D. (2016), Roman Roads & Milestones of Asia Minor, 4 The roads, Fasc.4.1 Notes on the Itıneraria, British Institute at Ankara, Electronic Monograph 10.
• GALANTI, A. (1951), Ankara Tarihi I, Tan Matbaası, İstanbul.
• GÜNEY, H. (2018), “New Inscriptions from Northeast Phrygia: The Cult of Hosios and Dikaios“, GEPHYRA, 15, 101-117.
• HEID, S. (2006), “Kreuz“, Reallexikon für Antike und Christentum (Edit. Anton Hiersemann), Stuttgart, 21, 1100-1147.
• Imperatoris Theodosii Codex, Liber Sextus Decimus, Çev. Alexandr Koptev, https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Constitutiones/CTh16.html#10 22.10.2018-11:36.
• KAYA, T. (2020), Routes and Communications in Late Roman and Byzantine Anatolia (ca. 4th-9th Centuries A.D.), A Thesis Submitted to the Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, in partial fulfillment of the requirements for the degree of doctor of philosophy in the department of settlement archaeology, Ankara.
• LATIMER, A. L. (2022), Decoding Symbolic Signification in Late Antiquity: An Analysis of the Adoption of the ‘Constantinian’ Monogram in the Fourth Century, Department of History and Classics University of Alberta, PhD, Canada.
• Lequenne, F. (1991), Galat’lar, Çev. Suzan Albek, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• MACPHERSON, I. W. (1954), “Roman Roads and Milestones of Galatia“, Anatolian Studies, 4, BIAA London, 111-120.
• MITCHELL, S. (1974a), The Plancii in Asia Minor. The Journal of Roman Studies, 64, 27-39.
• Mitchell, S. (1974b), The History and Archaeology of Galatia, Vol: I, Unpublished PhD Thesis, Oxford University Press, Oxford.
• MITCHELL, S. (1982), Regional Epigraphic Catalogues of Asia Minor II: The Inscriptions of North Galatia, British Archaeological Reports, International Series, Oxford, 135.
• NIKOLIĆ, E. and ROGIĆ, D. and GRAŠAR, J. (2018), “Architectural Space in the Wall Painting of the Roman Tomb in Brestovik”, VIVERE MILITARE EST From Populus to Emperors - Living on the Frontier, Volume II, Institute of Archaeology Press, Belgrade, 195-268.
• NIEWÖHNER, P. (2011), “Germia and Vicinity Western Galatia During the Roman and Byzantine Period”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı (24 - 28 Mayıs 2010, İstanbul), 1, Ankara, 47-66.
• ONUR, F. (2014a), “Epigraphic Research around Juliopolis I: A Historical and Geographical Overview”, Gephyra, 11, 65-83. ONUR, C. (2014b), “Epigraphic Research around Juliopolis III: Roman and Byzantine Inscriptions from Doğandere and Juliopolis”, Gephyra, 11, 101-113.
• POPOVA, V. (2023), “Chrismons and Crosses on the Late Antique Mosaic Pavements from Bulgaria”, JMR, 15. 267-284.
• Prokopius (1941), The Buildings of Procopius. Vol. VII, Book V, Trans: Henry Bronson Dewing, Loeb Classical Library, Harvard.
• RAMSAY, W. M. (1890), The Historical Geography of Asia Minor, London.
• RAMSAY, W. M. (1900), The Church in the Roman Empire Before A.D. 170, Hodder and Stoughton, London.
• RAMSAY, W. M. (1960), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ROUSSEAU, V. (2019), “Reflection, Ritual, and Memory in the Late Roman Painted Hypogea at Sardis”, Arts, 8/103, 1-36.
• RUGE, W. (1918), “Juliopolis”, RE, 10, 1, 102.
• SAĞIR, E., METIN, M. ve CINEMRE, M. O. (2015), “Juliopolis Nekropolü 2013 Yılı Kazısı”, 23 Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (04 - 07 Mayıs 2014, Mardin), Ankara, 151-170.
• SAĞIR, E., METIN, M. ve ÇELIK, T. (2016), “Juliopolis Nekropolü 2015 Yılı Kazısı”, 25 Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (11-15 Nisan 2016, Antalya), Ankara, 665-683.
• ŞENER, M. (2016), Nallıhan, 3. Baskı, Ankara.
• YÖRÜKAN, G. (2009), A Study on Celtic/Galatian Impacts on the Settlement Pattern in Anatolia Before The Roman Era. The Degree of Doctor of Philosophy in City and Regional Planning Department, Middle East Technical University, Ankara.