Research Article
BibTex RIS Cite

Safahat’ın Yedinci Kitabı Gölgeler’de Hikemî ve Tasavvufî İzlekler

Year 2025, Volume: 15 Issue: 29, 355 - 387
https://doi.org/10.33207/trkede.1504995

Abstract

Mehmet Akif Ersoy’un Safahat adlı şiir külliyatının yedinci kitabı Gölgeler, kırk üç şiirden oluşmaktadır. Değerler şairi Mehmet Akif, İslami duyarlıklı bir şair olarak bu şiirlerde, içinde yaşadığı toplumun ve mensubu olduğu ümmetin sorunlarına ayna tutmuş, muhataplarına kurtuluş yolunu göstermiştir. Okurlarına öz güven kazandırmak istemiş, ümit aşılamıştır. Akif, bu şiirlerde esaret, özgürlük, tefrika ve ittihat kavramlarını ele almıştır. Gölgeler’deki şiirlerinde yer yer çocuklara ve gençlere seslenen şair, Divan edebiyatının ve dinî-tasavvufi edebiyatın sembol ve kavram dünyasına; geleneksel merasimlere, içinde bulunulan devrin kimi siyasi ve edebî şahsiyetlerine, gelenekle ilişkilendirilebilecek giysi ve eşyalara yer vermiş; “sa’y, tevekkül, tevhid, ittihad ve recâ” gibi kavramları izleklere dönüştürmüştür. Şikâyetlerinin yanı sıra tespit ve tenkitlerini de Gölgeler’deki şiirlerinde dile getiren Mehmet Akif, “azim, hikmet, akıl, vahiy, İslam ve ahlak” ekseninde görüşler ileri sürmüştür. Peygamberler tarihi ve asr-ı saadet gibi bir mazi ile iftihar etmeyi öğütlemiştir. Akif, tasavvufi bağlamda da Gölgeler’de, “nefis ve nefsin mertebeleri, kevnî ve kavlî ayetlerin bağdaştırılması, fenâ ve ebedîyet arzusu, acziyet ve hâlden kaçış, Elest bezmi, insan ve ihsan” kavramları üzerinde durmuştur.

References

  • ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim ve ABDÜLKADİROĞLU, Nuran (1987). Mehmet Akif Ersoy’un Makaleleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • AKYÜZ, Kenan (1995), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâb Kitabevi, İstanbul.
  • ARGUNŞAH, Hülya (2005), “Millî Edebiyat”, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Ed. Ramazan KORKMAZ, Grafiker, Ankara.
  • BARTHES, Roland (1979), Göstergebilim İlkeleri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
  • ÇETİN, Nurullah (2009), Şiir Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap, Ankara.
  • DEVELLİOĞLU, Ferit (2003), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
  • EMİL, Birol (1997), Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler 2, Akçağ, Ankara.
  • ERCİLASUN, Bilge (1997a), Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 1, Akçağ, Ankara.
  • ERCİLASUN, Bilge (1997b), Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 2, Akçağ, Ankara.
  • ERSOY, Mehmed Akif (2007), Safahat, Haz. M. Ertuğrul DÜZDAĞ, Çamlıca, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (1998), Şiir Tahlilleri 1 / Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, Dergâh, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (2005), Nesillerin Ruhu, Dergâh, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (2008), Şiir Tahlilleri 2 / Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, Dergâh, İstanbul.
  • KARACA, Nesrin (2021), “Bülbül Şiirinin İzinde Bursa’nın İşgali ve Mehmet Âkif”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 89-102.
  • KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1999), Edebiyat Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2007), Bugünkü Edebiyat, Akçağ, Ankara.
  • MİYASOĞLU, Mustafa (1999), Sanat ve Edebiyat Konuşmaları, Akçağ, Ankara.
  • OKAY, Orhan (1998), Konuşmalar / Mülakat Sohbet Açık Oturum, Akçağ, Ankara.
  • OKAY, Orhan (1998), Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh, İstanbul.
  • OKAY, Orhan (2005), Batılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergâh, İstanbul.
  • OKAY, Orhan (2006), Mehmet Kaplan’dan Hatıralar Mektuplar, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbul.
  • ÖZALP, M. Nazmi (2000), Ömer Ferid Kam. Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul.
  • ÖZBALCI, Mustafa (2000), Kültür Köprüsü, Akçağ, Ankara.
  • TATÇI, Mustafa (1997), Edebiyattan İçeri / Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar, Ankara, Akçağ.
  • TURAL, Sadık (1993), Edebiyat Bilimine Katkılar, Ecdâd, Ankara.
  • YETİŞ, Kazım (2006), Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy, Akçağ, Ankara.

Profound and Mystical Themes in Safahat’s Seventh Book, Gölgeler

Year 2025, Volume: 15 Issue: 29, 355 - 387
https://doi.org/10.33207/trkede.1504995

Abstract

Gölgeler (Shadows), the seventh book of Mehmet Akif Ersoy’s poetry corpus Safahat (Stages), consists of forty-three poems. Mehmet Akif, the poet of values, as a poet with Islamic sensitivity, mirrored the problems of the society he lived in and the ummah he belonged to, he showed them the way out; he wanted to provide his readers with self-confidence and instilled hope in these poems. Akif chanted the concepts of enslavement, freedom, separation and unity in these poems. The poet, who occasionally addresses children and young people in the poems in Gölgeler, also included the symbols and concepts of classic world of Divan literature and religious-mystic literature. Mehmet Akif included “traditional ceremonies, some political and literary figures of the current period, clothes and items that can be associated with tradition” in his poems; in addition, he transformed concepts such as “sa’y (endeavor), tawakkul (trusting in God), tawhid (unity of God), ittihad (alliance) and recâ (expectation from God)” into the themes in these poems. Mehmet Akif, who expressed his findings and criticisms as well as his complaints in his poems in Gölgeler, put forward opinions on the axis of “resoluteness, wisdom, reason, revelation, Islam and morals”. He advised us to be proud of a past value such as the history of the Prophets and Asr-ı Saadet (Hz. Muhammad’s age of happiness). In addition, in the Sufi context, Akif focused on the concepts such as “the nafs and degrees of nafs, the reconciliation of kawni (creational) and verbal verses, fenâ (extinction) and desire for eternity, impotence/ human helplessness and escape from the state, bazm-i elest (the spirit realm where human beings have promised to obey God), human and bestowal/goodness” in Gölgeler (Shadows).

References

  • ABDÜLKADİROĞLU, Abdülkerim ve ABDÜLKADİROĞLU, Nuran (1987). Mehmet Akif Ersoy’un Makaleleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
  • AKYÜZ, Kenan (1995), Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâb Kitabevi, İstanbul.
  • ARGUNŞAH, Hülya (2005), “Millî Edebiyat”, Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı, Ed. Ramazan KORKMAZ, Grafiker, Ankara.
  • BARTHES, Roland (1979), Göstergebilim İlkeleri, Kültür Bakanlığı, Ankara.
  • ÇETİN, Nurullah (2009), Şiir Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap, Ankara.
  • DEVELLİOĞLU, Ferit (2003), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara.
  • EMİL, Birol (1997), Türk Kültür ve Edebiyatından Şahsiyetler 2, Akçağ, Ankara.
  • ERCİLASUN, Bilge (1997a), Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 1, Akçağ, Ankara.
  • ERCİLASUN, Bilge (1997b), Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler 2, Akçağ, Ankara.
  • ERSOY, Mehmed Akif (2007), Safahat, Haz. M. Ertuğrul DÜZDAĞ, Çamlıca, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (1998), Şiir Tahlilleri 1 / Tanzimat’tan Cumhuriyet’e, Dergâh, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (2005), Nesillerin Ruhu, Dergâh, İstanbul.
  • KAPLAN, Mehmet (2008), Şiir Tahlilleri 2 / Cumhuriyet Devri Türk Şiiri, Dergâh, İstanbul.
  • KARACA, Nesrin (2021), “Bülbül Şiirinin İzinde Bursa’nın İşgali ve Mehmet Âkif”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 89-102.
  • KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1999), Edebiyat Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • KÖPRÜLÜ, M. Fuad (2007), Bugünkü Edebiyat, Akçağ, Ankara.
  • MİYASOĞLU, Mustafa (1999), Sanat ve Edebiyat Konuşmaları, Akçağ, Ankara.
  • OKAY, Orhan (1998), Konuşmalar / Mülakat Sohbet Açık Oturum, Akçağ, Ankara.
  • OKAY, Orhan (1998), Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh, İstanbul.
  • OKAY, Orhan (2005), Batılaşma Devri Türk Edebiyatı, Dergâh, İstanbul.
  • OKAY, Orhan (2006), Mehmet Kaplan’dan Hatıralar Mektuplar, Türk Edebiyatı Vakfı, İstanbul.
  • ÖZALP, M. Nazmi (2000), Ömer Ferid Kam. Milli Eğitim Bakanlığı, İstanbul.
  • ÖZBALCI, Mustafa (2000), Kültür Köprüsü, Akçağ, Ankara.
  • TATÇI, Mustafa (1997), Edebiyattan İçeri / Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar, Ankara, Akçağ.
  • TURAL, Sadık (1993), Edebiyat Bilimine Katkılar, Ecdâd, Ankara.
  • YETİŞ, Kazım (2006), Bir Mustarip Mehmet Akif Ersoy, Akçağ, Ankara.
There are 26 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Modern Turkish Literature in Turkiye Field
Journal Section Research Articles
Authors

Mahfuz Zariç 0000-0003-0960-4807

Early Pub Date January 21, 2025
Publication Date
Submission Date June 25, 2024
Acceptance Date October 7, 2024
Published in Issue Year 2025 Volume: 15 Issue: 29

Cite

APA Zariç, M. (2025). Safahat’ın Yedinci Kitabı Gölgeler’de Hikemî ve Tasavvufî İzlekler. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(29), 355-387. https://doi.org/10.33207/trkede.1504995