The Construction of Ethical Life Through the Dionysian Leap in Ferit Edgü’s Story “Yitik Gün”

Year 2025, Volume: 15 Issue: 30, 173 - 190, 23.07.2025

Fatıma Ertürk

https://doi.org/10.33207/trkede.1649592

Abstract

This study argues that Ahmet Hırçın’s suicide in Ferit Edgü’s short story “Yitik Gün”, which contains surreal elements, should not be interpreted as a failure, contrary to existing literature, but rather as a transitional phase toward ethical existence in the Kierkegaardian sense. The analysis first examines Hırçın’s suicide from a Nietzschean perspective, focusing on the opposition between the Apollonian and Dionysian principles. In this context, Hırçın’s inability to conform to the symbolic order demanded by Apollonian culture is explored through the framework of Dionysian ecstasy. It is asserted that the conflict between Apollonian and Dionysian elements results in a creative destruction, as Hırçın’s act of self-annihilation represents an attempt to detach himself from all identities and statuses imposed by the symbolic order. The story, which is also analyzed through Durkheim’s theory of suicide, briefly incorporates Ferit Edgü’s approach to nature alongside Rousseau’s views. The discussion then draws upon the distinction between acting out and passage à l’acte in psychoanalysis, suggesting that Hırçın’s suicide can be interpreted as passage à l’acte since his act signifies an attempt to escape the rigid reality of the symbolic order and to erase himself within the Other. Having transcended all signifiers, Hırçın assumes responsibility through the act of suicide, detaching himself from imposed identities and statuses, which is interpreted as an entry into the domain of good faith in the Sartrean sense. Indeed, given that human reality is discovered through a confrontation with nothingness, Hırçın’s suicide is examined as an integral part of the process of subjectivation. In this regard, the surreal narrative element of Hırçın continuing to exist after death is analyzed through the concept of ethical existence in Kierkegaardian philosophy. His departure from an aesthetic life dominated by despair through an imaginary suicide is posited as a decisive act of self-selection, marking his transition into ethical existence within the realm of freedom. Ultimately, this study offers an alternative reading of “Yitik Gün” by evaluating the story through the lens of Dionysian elements and Kierkegaardian ethical existence, challenging the dominant interpretations in the existing literature.

Keywords

Ferit Edgü , Dionysian , Ethical Life , Suicide , Ferit Edgü , "Yitik Gün"

Ferit Edgü’nün “Yitik Gün” Hikâyesinde Diyonizyak Sıçrayış Aracılığıyla Etik Yaşamın İnşası

Abstract

Bu makalede Ferit Edgü’nün sürreal ögeler barındıran “Yitik Gün” adlı hikâyesinde Ahmet Hırçın’ın intiharının, literatürdeki yorumların aksine bir başarısızlık değil; Kierkegaardcı anlamda etik varoluşa geçiş aşaması olarak işlev gördüğü ileri sürülmüştür. Makalede Hırçın’ın intiharı ilkin Nietzscheci perspektiften Apollon ve Dionysos karşıtlığı bağlamında incelenmiştir. Bu açıdan Apollonik kültürün talep ettiği simgesel düzene uyum sağlayamayan Hırçın’ın intiharı, Diyonizyak bir esrime çerçevesinde ele alınmış ve Apollonik ile Diyonizyak olan unsurların çatışmasının yaratıcı bir yıkıma yol açtığı öne sürülmüştür. Zira Hırçın’ın öz-imhası, simgesel ağın kendisine yüklediği her türlü kimlik ve statüden ayrılma çabasını ifade etmektedir. Durkheim’ın intihar teorisi üzerinden de ele alınan hikâyede Ferit Edgü’nün doğaya yaklaşımıyla Rousseau’nun görüşlerine de kısaca yer verilmiştir. Ardından psikanalizde eyleme dökme ve eyleme geçme ayrımından yola çıkılarak Hırçın’ın intiharının eyleme geçme olarak değerlendirilebileceği ifade edilmiştir. Zira Hırçın, intiharıyla simgesel ağın katı gerçekliğinden sıyrılma çabasıyla Öteki’deki kendini silme amacındadır. Artık herhangi bir gösteren aracılığıyla kuşatılamayan Hırçın’ın imgesel anlamda intihar edimiyle sorumluluğu üstlenerek kendisini kuşatan kimlik ve statülerden ayrılması, Sartrecı anlamda iyi niyetin bölgesine girmesi olarak yorumlanmıştır. Nitekim insanın gerçekliği hiçliğin içinden geçerek keşfedildiği için Hırçın’ın intiharı, özneleşme sürecinin bir parçası olarak ele alınmıştır. Bu anlamıyla hikâyenin sürreal yapısını oluşturan Hırçın’ın ölümün ardından yaşamaya devam etmesi, Kierkegaard’ın etik varoluş kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Umutsuzluğun hâkim olduğu estetik yaşamdan imgesel intiharıyla sıyrılan Hırçın’ın özgürlük içinde kendisini seçerek etik yaşama adım attığı ileri sürülmüştür. Sonuç olarak bu makale “Yitik Gün” hikâyesini Diyonizyak unsurlar ve Kierkegaardcı etik varoluş perspektifinden değerlendirerek literatürdeki mevcut görüşe alternatif bir okuma sunmaktadır.

Keywords

Diyonizyak , Etik Yaşam , İntihar , Ferit Edgü , "Yitik Gün"

References

• AKIŞ, Yasemin (2021), Soren Kierkegaard’da Kaygı Kavramı, Ayrıntı, İstanbul.
• ARI, Zeliha (2008), Ferit Edgü’nün Öykü ve Romanlarında Anlatım Teknikleri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• AYDOĞAN, Gülcan (2022), Sevim Burak, Ferit Edgü ve Murathan Mungan’ın Küçürek Öykülerinde Anlatı ve Okur, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• BAL, Metin (2021). “İntihar Sorununa Schopenhauer’in ve Camus’nün Felsefi Çözüm Önerileri”, Dört Öge, 20, 39-55.
• BALABAN, Mustafa Rahmi (1947), Filozoflarla Birer Saat: Muhtasar Felsefe Tarihi, Gayret, İstanbul.
• BEST, Steven ve KELLNER, Douglas (2016), Postmodern Teori: Eleştirel Soruşturmalar, Çev. Mehmet KÜÇÜK, Ayrıntı, İstanbul.
• BODDICE, Rob (2023), Duygular Tarihi, Çev. Asena PALA, Fol, Ankara.
• CAMUS, Albert (1997), Sisifos Söyleni, Çev. Tahsin YÜCEL, Can, İstanbul.
• CLERO, Jean-Pierre (2011), Lacan Sözlüğü, Çev. Özge SOYSAL, Say, Ankara.
• DE MAN, Paul (2008), Körlük ve İçgörü: Çağdaş Eleştirinin Retoriği Üzerine Denemeler, Çev. Ferit Burak AYDAR ve Cem SOYDEMİR, Metis, İstanbul.
• DEMİR, Emine (2020), Jean-Paul Sartre’ın Varlık Görüşü Bağlamında Özgürlük Düşüncesi, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• DEVECİ, Mutlu (2005), Varoluş ve Bireyleşme Açısından Ferit Edgü’nün Öykü ve Romanlarında Yapı ve İzlek, Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• DOĞAN, Nesrin (2020), Ferit Edgü’nün Eserlerinde Yabancılaşma, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• DURKHEIM, Emile (2021), İntihar. Çev. Özer OZANKAYA, Cem, İzmir.
• EDGÜ, Ferit (2011), Leş: Toplu Öyküler, Sel, İstanbul.
• ERBATUR, Emre (2009, 12-13 Mart), “Ferit Edgü'nün ‘Yitik Gün’, Sevgi Soysal’ın ‘Delikli Nazarlık’ ve ‘Yapı’ Adlı Öykülerinde Eril Kimlik”, Akşit Göktürk Semineri.
• FINK, Bruce (2024), Freud’a Klinik Bir Giriş: Gündelik Pratik İçin Teknikler, Çev. Aleks MATOSOĞLU, Axis, İstanbul.
• FRANTZEN, Mikkel Krause (2024), Depresyonun Estetiği ve Politikası, Çev. Elif KAYURTAR, Ayrıntı, İstanbul.
• FREUD, Sigmund (2011), Haz İlkesinin Ötesinde. Ben ve İd. Çev, Ali Nahit BABAOĞLU, Metis, İstanbul.
• FREUD, Sigmund (2020), Yas ve Melankoli, Tekinsiz, Narsisizm Üzerine. Çev. Leyla USLU, Cem, İzmir.
• GRIMAL, Pierre (2012), Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. Çev. Sevgi TAMGÜÇ, Kabalcı, İstanbul.
• HEKİMOĞLU, Eylül Ceren ve CANTEKİN, Duygu (2021). “Eyleme Dökme: İntihar Girişiminde Bulunan Bireylerin Deneyimlerinin İncelenmesi Üzerine Nitel Bir Araştırma”, AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 8.1, 44 – 64.
• HOOK, Derek ve VANHEULE, Stijn (2024), “Depresyonun Başarısızlıkları-Lacancı Bir Yönelim”, Eds. Deren HOOK ve Stijn VANHEULE, Lacan Depresyon ve Melankoli Hakkında Ne Dedi?, Çev. Pınar GARAN, Axis, İstanbul, 19-52.
• HYLDGAARD, Kirsten (2009), “Ölümle İlgili Yapacak Bir Şey. Sergio Leone'nin “Bir Zamanlar Batıda” Eserine Özel Bir Atıfla Freud ve Lacan'da Travma, Yineleme ve Ölüm İtkisi”, Ed. Yeşim KESKİN, Monokl Lacan Seçkisi, Çev. Yüksel TARIM ve Sibel KİBAR, Monokl, İstanbul, 611-622.
• JAQUET, Chantal (2020), Arzu, Çev. Ece DURMUŞ, Otonom, İstanbul.
• KARACA, Şahika (2019), Kötücül Kadın: Türk Edebiyatına Kötücül Kadın İmgesi, Akçağ, Ankara.
• KARAKAYA, Şeref (2020). “İntihar Olaylarında Varoluşsal Sorunlar: Felsefi Sağaltım Açısından Yaklaşım”, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AKSOS), 8, 71-91.
• KARİMOVA, Shaxnoza (2024). “Psikolojik Edebiyat Çözümlemesine Dair Teorik Bir Deneme: Hakkâri Öncesi Ferit Edgü Öyküleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12.149, 368-381. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.74952
• KIERKEGAARD, Soren (2003), Kaygı Kavramı: Mevrus Günah’ı Konu Edinen Dogmatik Problem Üzerine Psikoloji Açısından Yalın Bir Tefekkür, Çev. Türker ARMANER, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• KIERKEGAARD, Soren (2020), Ya/Ya da, Çev. Nur BEİER, Alfa, İstanbul.
• KRISTEVA, Julia (2009), Kara Güneş: Depresyon ve Melankoli, Çev. Nesrin TURA DEMİRYONTAN, Bağlam, İstanbul.
• LACAN, Jacques (2012), Televizyon, Çev. Ahmet SOYSAL, Monokl, İstanbul.
• LACAN, Jacques (2013), Psikanalizin Dört Temel Kavramı: Seminer 11. Kitap, Çev. Nilüfer ERDEM, Metis, İstanbul.
• LACAN, Jacques (2019), Yine/Hâlâ: Seminer 20. Kitap, 1972-1973, Çev. Murat ERŞEN, Metis, İstanbul.
• LAING, Ronald David (2021), Yaşantının Politikası, Çev. Kemal SAYAR, Vadi, İstanbul.
• NIETZSCHE, Friedrich (2011), Tragedyanın Doğuşu, Çev. Mustafa TÜZEL, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• ÖZATA DİRLİKYAPAN, Jale (2007), Yazınsal Kavrayışta Köklü Bir Değişim: Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• ÖZDEMİR, İntikam İlkay (2020), Duyuların Edebiyatı: Edebiyatta Karşıt Diskur Olarak Üstün Özellikler, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• ROUSSEAU, Jean-Jacques (2012), Toplum Sözleşmesi, Çev. Vedat GÜNYOL, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• SARTRE, Jean-Paul (1985), Varoluşçuluk (Existantialisme), Çev. Asım BEZİRCİ, Say, Ankara.
• SARTRE, Jean-Paul (2011), Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi, Çev. Turhan ILGAZ ve Gaye ÇANKAYA EKSEN, İthaki, İstanbul.
• SOLER, Colette (2024), Towards Identity in the Psychoanalytic Encounter: A Lacanian Perspective, Routledge, New York.
• SOLOMON, Robert C. (2020), Akılcılıktan Varoluşçuluğa: Varoluşçular ve 19. Yüzyıldaki Kökleri, Çev. Reha KULDAŞLI, Türkiye İş Bankası, İstanbul.
• ŞEN, Cafer (2012), “Fenomenolojik Bilinç Felsefeleri: Puslu Kıtalar Atlası-İhsan Oktay Anar”, Türk Romanında Felsefî Açılımlar, Akçağ, Ankara, 433-538.
• ŞEN, Cafer (2024). “Özne’nin Yüceltilmesi ve İsmet Özel Şiiri”, Hece İsmet Özel Özel Sayısı, 27.325, 169-192.
• ŞEREF, Canberk (2019). “Nietzsche: Apolloncu Dionysos ile Karşılaşınca”, Birey ve Toplum, 9.18, 271-292.
• TORUN, Tayfun (2016), İletişimsel Eylem Kuramını Modern Bir Özgürleşim Paradigması Olarak Okumak, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• UÇAR ÖZSOY, Selin (2021), “Genç Homoseksüel Kız Vakası”, Ed. Tülin GENÇÖZ, Freud’dan Lacan’a Vaka İncelemeleri Cilt 1, Nobel, Ankara, 269-304.
• VANHEULE, Stijn (2024), “Gösteren ve Gerçek Arasında: Depresif Deneyimler Üzerine”, Eds. Deren HOOK ve Stijn VANHEULE, Lacan Depresyon ve Melankoli Hakkında Ne Dedi?, Çev. Pınar GARAN, Axis, İstanbul, 69-88.
• YİĞİT, Leyla (2007), Ferit Edgü’nün Roman ve Öykülerinde Yapı ve Tema, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• ZENGİNOĞLU, Samet (2019). “E.M. Cioran’da Ölüm ve İntihar”, Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies, 75, 427-434.
• ZIZEK, Slavoj (2024), Devası Olmayan Dert: Özgürlük, Çev. Yavuz ALOGAN, Say, Ankara.