Kitap İncelemesi: Paylaşımlı Hikaye Kitabı Okuma: Küçük Çocukların Dil ve Erken Okuryazarlık Becerilerinin Geliştirilmesi

Ayşenur Çelik Şahin

doi:10.37233/trsped.drr.1727851

Book Review

Book Review: Shared Storybook Reading: Building Young Children's Language and Emergent Literacy Skills

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 60 - 69, 06.09.2025

Ayşenur Çelik Şahin

https://doi.org/10.37233/trsped.drr.1727851

Abstract

Erken okuryazarlık becerileri, çocukların ilkokula başladıklarında okuma-yazmayı öğrenmesi ve sonraki yıllarda akademik başarısı için temel yordayıcılardan biri olarak görülmektedir (National Early Literacy Panel, 2008; Spira, Bracken, & Fischel, 2005). Benzer şekilde, bu becerilere göre daha zayıf bir ilişki olmakla birlikte, okul öncesi dönem çocukların sözel dil becerilerinin de sonraki okuryazarlık başarısıyla ilişkili olduğu belirtilmektedir (Lonigan vd., 2008). Dolayısıyla sonraki akademik başarıyla olumlu ilişkisi ortaya koyulan bu becerileri geliştirmeye yönelik uygulamalar günümüzde oldukça önemli hale gelmiştir. Özellikle okul öncesi öğretmenlerine ve küçük çocuklarla çalışan eğitimcilere, çocukların dil ve erken okuryazarlık becerilerini desteklemek amacıyla etkililiği birçok çalışma ile ortaya konmuş olan paylaşımlı kitap okuma uygulamalarından yararlanmaları önerilmektedir. Paylaşımlı okuma şemsiye terimi içerisinde yer alan ve onun daha yapılandırılmış bir türü olan etkileşimli kitap okumanın (dialogic book reading) kullanımı da oldukça yaygındır. Bu iki kitap okuma uygulamasının en belirgin farklılığı, etkileşimli kitap okumada çocuk ile yetişkinin rollerindeki değişimdir. Etkileşimli kitap okuma sırasında yetişkin aktif dinleyici ve soru soran rolünü alırken, çocuk öykü anlatıcısı olmayı öğrenmektedir (Whitehurst vd., 1994).

Keywords

book review , shared book reading , language development , emergent literacy skills

References

Akın, A. (2023). Gelişimsel yetersizliği olan okulöncesi çocuklarda paylaşımlı kitap okuma müdahalesinin iletişim-dil gelişimine, özdüzenleme ve erkenokuryazarlık becerilerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çelik, B., Uyanık, G., & Bilgin, H. (2025). Ev merkezli paylaşımlı kitap okumanın 5 yaş grubu dil ve erken okuryazarlık becerilerine etkisinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 13(3), 636-654. https://doi.org/10.16916/aded.1597104
Ergül, C., Akoğlu, G., Sarıca, A., Tufan, M., & Karaman, G. (2015). Ana sınıflarında gerçekleştirilen birlikte kitap okuma etkinliklerinin" etkileşimli kitap okuma” bağlamında incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 603-619. https://doi.org/10.17860/efd.88429
Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Dolunay Sarıca, A., & Bahap Kudret, Z. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin "erken okuryazarlık" kavramına ilişkin bilgi düzeyleri ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472. https://doi.org/10.17051/io.2014.71858
İşlek, S. (2021). Sosyo-ekonomik düzey açısından risk altında olan çocuklarda paylaşımlı kitap okuma: Ebeveyn uygulamalı erken okuryazarlık müdahalesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Justice, L. M., Logan, J. A., Kaderavek, J. N., & Dynia, J. M. (2015). Print-focused read-alouds in early childhood special education programs. Exceptional Children, 81(3), 292-311. https://doi.org/10.1177/0014402914563693
Lefebvre, P., Trudeau, N., & Sutton, A. (2011). Enhancing vocabulary, print awareness and phonological awareness through shared storybook reading with low-income preschoolers. Journal of Early Childhood Literacy, 11(4), 453-479. https://doi.org/10.1177/1468798411416581
Lonigan, C. J., & Whitehurst, G. J. (1998). Relative efficacy of parent and teacher involvement in a shared-reading intervention for preschool children from low-income backgrounds. Early Childhood Research Quarterly, 13(2), 263-290. https://doi.org/10.1016/S0885-2006(99)80038-6
Lonigan, C. J., Anthony, J. L., Bloomfield, B. G., Dyer, S. M., & Samwel, C.S. (1999). Effects of two shared-reading interventions on emergent liter-acy skills of at-risk preschoolers. Journal of Early Intervention, 22, 306–322. http://dx.doi.org/10.1177/105381519902200406
Lonigan, C. J., Purpura, D. J., Wilson, S. B., Walker, P. M., & Clancy Menchetti, J. (2013). Evaluating the components of an emergent literacy intervention for preschool children at risk for reading difficulties. Journal of Experimental Child Psychology, 114(1), 111-130. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2012.08.010
Lonigan, C. J., Shanahan, T., & Cunningham, A. (2008). Impact of shared-reading interventions on young children’s early literacy skills. In Developing early literacy: Report of the national early literacy panel (pp. 153–171). Washington, DC: National Institute for Literacy.
Lovelace, S., & Stewart, S. R. (2007). Increasing print awareness in preschoolers with language impairment using non-evocative print referencing. Language, Speech, and Hearing Services in School, 38, 16–30. http://dx.doi.org/10.1044/0161-1461(2007/003)
National Early Literacy Panel. (2008). Developing early literacy: Report of the national early literacy panel: A scientific synthesis of early literacy development and implications for intervention. National Institute for Literacy, US.
Powell, D. R., & Diamond, K. E. (2012). Promoting early literacy and language development. In R. Pianta (Ed.), Handbook of early childhood education (pp. 194–216). Guilford.
Spira, E. G., Bracken, S. S., & Fischel, J. E. (2005). Predicting improvement after first-grade reading difficulties: The effects of oral language, emergent literacy, and behavior skills. Developmental Psychology, 41(1), 225-234. https://doi.org/10.1037/0012-1649.41.1.225
Trivette, C. M., & Dunst, C. J. (2007). Relative effectiveness of dialogic, interactive, and shared reading interventions. CELLreviews, 1(2), 1-12.
What Works Clearinghouse. (2007a, January). Interactive shared book reading. Author.
What Works Clearinghouse. (2015, April). Shared book reading. Author.
Whitehurst, G. J., Arnold, D. S., Epstein, J. N., Angell, A. L., Smith, M., & Fischel, J. E. (1994). A picture book reading intervention in day care and home for children from low-income families. Developmental Psychology, 30(5), 679.
Yalavaç, N. (2020). Etkileşimli kitap okumanın erken okuryazarlık becerilerine etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Yıldız Bıçakçı, M., Er, S., & Aral, N. (2018). Etkileşimli öykü kitabı okuma sürecinin çocukların dil gelişimi üzerine etkisi, Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 201-208.
Yumuş, M. (2018). Paylaşımlı kitap okuma müdahale programının ebeveynlerin deneyimlerine bebeklerin dil gelişimine ve erken okuryazarlık becerilerine etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.