Tarih Dizilerinde Gerçeklik Algısının Oluşumu: Diriliş Ertuğrul Dizisinin Göstergebilimsel Çözümlemesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 488 - 513, 30.07.2019

Abdulvahhab Türker , Ali Murat Kırık

Öz

2014 yılının Aralık
ayında TRT 1 televizyon kanalında yayınlanmaya başlanan ve hala beşinci sezonu
ile yayın hayatına devam eden ‘Diriliş: Ertuğrul’ dizisi; hikayesi,
karakterleri, müzikleri, prodüksiyon süreçleri, tasvir ettiği dönem,
izlenirliği ve güncele olan atıfları ile son beş yıla damga vuran, set
ziyaretçileri ile dahi ülke gündemine oturan tarih dizisi olmuştur.

Her iletide olduğu gibi
‘Diriliş: Ertuğrul’ dizisinde de taşınan mesaj bir gerçeklik algısının
oluşumuna etki etmiş ve bu oluşum göstergeler aracılığı ile sağlanmıştır. Bu
çalışmada ‘Diriliş: Ertuğrul’ dizisinde kullanılan göstergelerin; teknik kodlar
ve kültürel kodlar bakımından içerikleri ve göndergeleri ile gerçeklik
algısının oluşumuna sundukları katkı çerçevesinde, göstergebilimsel incelemesi
yapılarak yan anlamın bulunması amaçlanmıştır. Bu amaçla şimdiye kadar
yayınlanmış dört sezondan ve yayını halen devam eden beşinci sezondan birer
bölüm seçimsiz örneklem metodu ile belirlenmiş, her bölümden de bir sahne
göstergebilimsel açıdan çözümlemeye tabi tutulmuştur.

Çalışmada yöntem olarak
Charles Sanders Pierce’in görüntüsel gösterge, belirti ve simge türündeki
gösterge anlayışı ile Roland Barthes’ın anlamlandırma süreci benimsenmiştir.
Saussure’un dilin toplumsal yönüne ilişkin yaklaşımından da yer yer
faydalanılmıştır. 

Diziler göstergeler aracılığı ile bir gerçeklik oluşturup bunu algıya yerleştirirken, bu gerçekliğin göstergeler nezdinde ikizlerinin üretilmesi yani gerçeğin yerini başka bir gerçekliğin alması ile hipergerçeklik başlamış olmaktadır. Oluşturulan bu gerçekliğin ardında  kültürel kodlar kadar teknik kodlar ve bir yan anlam da vardır. 

'Diriliş: Ertuğrul’
dizisinde gerçeklik algısının oluşumu tarihsel ve kültürel göndermeler içeren
göstergeler yardımı ile sağlanmıştır. Bu göstergelerin üretiminde ve
anlamlandırma süreçlerinde kültürel kodların yanı sıra teknik kodlar da etkili
olmuştur. Türk Töresi, Türk Devlet Geleneği, İ’lay-ı Kelimetullah Ülküsü, Türk
Cihan Hakimiyeti Mefkuresi ve İslam inancı ile İslam Hukuku’na çok sayıda
gönderme söz konusudur. 

Anahtar Kelimeler

‘Diriliş: Ertuğrul’ Dizisi, Ertuğrul, Gösterge, Gerçeklik Algısı, Gönderme, Düz Anlam, Yan Anlam

The Formation of Reality Perception in Historial Series: A Semiological Analysis of the Series Dirilis: Ertugrul

Öz

The TV series called ¨Dirilis: Ertugrul¨,
which started to be telecasted at the channel TRT 1 on December of 2014 and is
ongoing with its 5th season, this series marked the last five years with its
story, characters, music, production progress, depicted period in it,
viewership and its references to the actual life. Additionally to this, even
the set visitors of the series became a current issue of the country.

As in every message, the message of the
series ¨Dirilis: Ertugrul¨ effected the formation of the reality perception.
This formation was provided by indicators. İn this study we aim to analyze the
indicators which were used in the series Dirilis: Ertugrul from the aspect of
the semiology and find meanings related to it by observing the message and
content of that indicators in regard of technical and cultural codes and   analyzing the contribution of the same indicators
to the formation of the reality perception. For this purpose, one episode from
each four seasons which are completed and the 5^th season which is
ongoing; and one scenes from each episode was chiocelessly/ randomly determined
to put them to the analysis from the aspect of semiology. 

In the study, Charles Sanders Pierce's
understanding of sign based on icon, index, symbol and Roland Barthes's
interpretation process was adopted. Saussure's approach to the social aspect of
language has also been used in some places.

While series create a reality through the
indicators and place it in the perception, producing the twins of this reality
in the eyes of the indicators -in other words- replacing reality by another
reality starts the hyperreality. Behind this created reality there are
technical codes and also side meanings as well as cultural codes.

In the series of ¨Diriliş: Ertuğrul¨, the
formation of the perception of reality is provided with the help of the
indicators which include historical and cultural references. In the production and interpretation
processes of these indicators technical codes have been effective besides the
cultural codes.  There are a large number
of references to ¨Turkish Laws¨, ¨Turkish State Tradition¨, the ideal of ¨İlâi
Kalimatullah¨, the idea of ¨Turkish Universe Domination¨, ¨İslamic Belief¨ and
¨İslamic Law¨.

Anahtar Kelimeler

TV series ¨Dirilis: Ertugrul¨, Ertugrul, İndicators, Reality Perception, Message, Staright Meaning, Side Meaning.

Kaynakça

• Asan, Hasan, 2014, ‘’Olimpiyat Oyunları Afişlerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi: 1896-2016 Yılları Arasındaki Afişler’’, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Bircan, Ufuk, 2015, ‘’Roland Barthes ve Göstergebilim’’, SBARD Dergisi, Sayı 26
• ‘’Çekim Ölçekleri’’, https://www.slideshare.net/cengoman/cekim-olcekleri-4484583, Erişim Tarihi: 18.12.2018
• Çencen, Namık; Şimşek, Ahmet, 2015, ‘’Usta Tarihçilerin Bakış Açısı ile Diriliş Dizisi’’, InternationalJournal of Human Sciences, Cilt 12, Sayı 2
• ‘’Diriliş Ertuğrul 1. Bölüm’’, https://www.trt.tv/diziler/dirilis-ertugrul/dirilis-ertugrul-1bolum-tek-parca-full-hd-1080p-112382, Erişim Tarihi: 06, 07.02.2019
• ‘’Diriliş: Ertuğrul 42. Bölüm’’, https://www.trt.tv/diziler/dirilis-ertugrul/dirilis-ertugrul-42bolum-112594, Erişim Tarihi: 08.02.2019
• ‘’Diriliş: Ertuğrul 70. Bölüm’’, https://www.trt.tv/diziler/dirilis-ertugrul/dirilis-ertugrul-70-bolum-112766, Erişim Tarihi: 11.02.2019
• ‘’Diriliş: Ertuğrul 92. Bölüm’’, https://www.trt.tv/diziler/dirilis-ertugrul/dirilis-ertugrul-92-bolum-112852, Erişim Tarihi: 14.02.2019
• ‘’Diriliş: Ertuğrul 123. Bölüm’’, https://www.trt.tv/diziler/dirilis-ertugrul/dirilis-ertugrul-123-bolum-112283, Erişim Tarihi: 17.02.2019
• Ekiz, Tevfik, 2007, ‘’Alımlama Estetiği mi Metinlerarasılık mı?’’, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 47, Sayı 2
• Erdem, Serhat, 2015, ‘’Gerçekliğin Yeniden İnşasında Görsel Efekt Kullanımı: Spartaküs Televizyon Dizisi Örneğinde Mekan Kurgusu’’, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt 3, Sayı 2
• Fener, Sema, 2014, ‘’İngilizceden Türkçeye Açıklamalı Sinema Televizyon Video Terimleri Sözlüğü’’, İstanbul: Yitik Ülke Yayınları
• Filizok, Rıza, 2010, ‘’Soyut ve Somut Nedir?’’, www.ege-edebiyat.org
• ‘’Görüntü Kurgu Teknikleri’’, https://saltkurgu.wordpress.com/2014/04/03/goruntu-kurgusu-teknikleri/, Erişim Tarihi: 08.02.2019
• ‘’Göstergebilim’’, https://medyakulturvetoplum.wordpress.com/2010/03/26/gostergebilim/, Erişim Tarihi: 15.01.2019
• ‘’Göstergebilim’’, http://www.academia.edu/2345316/G%C3%96STERGEB%C4%B0L%C4%B0M, Erişim Tarihi: 14, 15.01-08.02.2019
• Gündüzöz, Güldane, 2018, ‘’Tekke Hayatında Üç Muktedir Figür: Sancak, Alem ve Tuğ’’, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 85
• Hunt, Robert Edgar; Marland, John; Rawle, Steven, 2012, ‘’Film Dili’’, Çev. Senem Aytaç, İstanbul: Literatür Kitabevi
• ‘’Kamera Hareketleri’’ http://www.kameraarkasi.org/kamera/hareket/kamerahareketleri.html, Erişim Tarihi: 08.02.2019
• Kanat, Cüneyt, 2017, ‘’Tarihin Medya ile İmtihanı’’, İstanbul: Yeditepe Yayınevi
• Kırık, Ali Murat, Kış 2013 ‘’Sinemada Renk Ögesinin Kullanımı: Renk ve Anlam İlişkisi’’, 21’inci Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Sayı 6
• Kurt, Hasan, 2012, ‘’İslam İnancına Göre Şehitlik’’, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 16, Sayı 1
• Otan, Ozan, 2014, ‘’Televizyonda Gerçeklik Algısı’’, İstanbul: Agora Kitaplığı
• Ölmez, Filiz Nurhan; Özdamar, Halit, 2017, ‘’Bir Yüzüğün Öyküsü: Zihgir’’, İdil Dergisi, Cilt 6, Sayı 33
• Parsa, Fatoş Alev; Olgundeniz, Seda Sünbül, 2014, ‘’İletişimde Göstergebilim ve Anlamlandırma Sürecini Örneklerle Değerlendirme’’, (Editör) Güneş, Ahmet, ‘’İletişim Araştırmalarında Göstergebilim Yazınsaldan Görsele Anlam Arayışı’’, İstanbul, Literatürk Academia
• Rifat, Mehmet, 2014, ‘’Göstergebilimin ABC’si’’, İstanbul: SAY Yayınları
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, 2009, ‘’Eski Türklerde Devlet Meclisi ‘Toy’ Üzerine Düşünceler’’, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt, 28, Sayı 45
• Taylan, Hasan Hüseyin, 2011, ‘’Televizyonla Yetişmek’’, Konya: Çizgi Kitabevi
• Türk, Mehmet Sezai, 2014, ‘’Medyanın Gerçeklik İnşası ve Gerçeklik Algısı’’, Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, Sayı 28
• Türk Dil Kurumu, 2011, ‘’Türkçe Sözlük’’, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Vardar, Bülent, 2012, ‘’Sinema ve Televizyon Görüntüsünün Temel Ögeleri’’, İstanbul: Beta Basım
• Yağbasan, Mustafa; Aşkın, Nida, Şubat 2006, ‘’Renklerle İletişim ve Ulusal TV Logolarının Göstergebilimsel Analizi’’, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2
• Yayan, Gonca; Güneysu, Ali Ayhan, 2017, ‘’Türk Mitolojisinde Yer Alan Motif ve Sembollerin Mehmet Sağ’ın Eserlerine Yansımaları’’, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı 64