The Discourse Analysis Of A Health News Article From The Aspect Of Ethics And Disinformation

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 23, 238 - 265, 31.01.2025

Rufen Oral , Merve Erdoğan

https://doi.org/10.37679/trta.1561705

Öz

This study aims to analyze the discourse of a health news article regarding the ethics and disinformation problem in health news, considering the position and significance of the new media in health communication. It has been acknowledged that new media influences and contributes to informing individuals and society about health and health-related issues and raising awareness. Nevertheless, unethical discourses are occasionally spotted in health news. Since the information flow in new media is rapid and uncontrolled, the ethical principles usually get disregarded, resulting in information and disinformation problems. This issue indicates the significance of discussions around ethics and disinformation, as the disinformation and ethical violations in health news may result in serious problems and outcomes.
Based on this argument, a health news article dated 27 June 2024 and published on several online news websites and health websites was selected as the research subject. The article was titled Skandal: Aile sağlığı merkezinde ölüleri muayene eden doktor! (Scandal: The doctor examines the deceased at the family health center!) and caused a major reaction as it was unpleasant health news. The article was particularly selected because it was published on Personel Sağlık Net, a health portal followed by many health professionals, and was analyzed via van Dijk's critical discourse analysis method. The article proved to contain ethical violations, discourses of disinformation as much as information, and to use hyperbolic, misleading, judging, and discrediting discourse, which based its claims on an incomplete investigation of a physician.

Anahtar Kelimeler

New media, health news, ethics, disinformation, discourse analysis

Etik ve Dezenformasyon Yönüyle Bir Sağlık Haberinin Söylem Analizi

Öz

Bu çalışmada, yeni medyanın sağlık iletişimindeki yeri ve önemi düşünülerek sağlık haberlerinde etik ve dezenformasyon sorunsalı üzerinden bir sağlık haberinin söylem analizinin yapılması amaçlanmıştır. Bireyin ve toplumun sağlık veya sağlıkla ilgili konularda bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve farkındalık oluşturulmasında yeni medyanın etkisi ve katkısı olduğu bilinmektedir. Ancak zaman zaman sağlık haberlerinde, etik dışı söylemler de görülmektedir. Yeni medyada enformasyon akışı kontrol dışı ve hızla olduğu için etik ilkelerin göz ardı edilmesi nedeniyle enformasyon-dezenformasyon karmaşası da ortaya çıkmaktadır. Bu durum, sağlık haberlerinde etik ve dezenformasyon sorunsalının önemini göstermektedir. Zira sağlık haberlerindeki dezenformasyon ve etik ihlalleri ciddi sorunlara ve sonuçlara yol açabilmektedir.
Bu minvalden yola çıkarak 27 Haziran 2024 tarihinde birçok internet haber sitesinde ve sağlık haber sitelerinde yer alan bir sağlık haberi araştırma konusu olarak seçilmiştir. Sağlık portalı olması ve sağlık profesyonelleri tarafından takip edilmesi nedeniyle Personel Sağlık Net sayfası özelinde çalışmaya dahil edilen, Skandal: Aile sağlığı merkezinde ölüleri muayene eden doktor! Başlığı ile olumsuz bir sağlık haberi olarak yankı uyandıran bu haber, van Dijk’ın eleştirel söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir. Söz konusu haberde, etik yönden ihlallerin ve enformasyon kadar dezenformasyon içerikli söylemlerin yer aldığı, bir hekim hakkında henüz sonuçlanmamış bir soruşturmadan yola çıkılarak abartılı, yanıltıcı, yargılayıcı ve itibarsızlaştırmaya yönelik bir söylem dili kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yeni medya, sağlık haberleri, etik, dezenformasyon, söylem analizi.

Kaynakça

• Akçay Bekiroğlu, H. (2015). Toplumsal hareketlerin sosyal medyada çerçevelenmesi: Çevre odaklı Stk’lara ilişkin bir söylem çerçevesi analizi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Aydın, A. F. (2020). Post-truth dönemde sosyal medyada dezenformasyon: Kovid-19 (yeni koronavirüs) pandemi süreci. Asya Studies, 4 (12), 76-90. https:// doi.org/10.31455/asya.740420
• Bağce, H. E. (2020). Türkiye’de medya ve demokrasinin yapısal ve etik sorunları. İnsan ve İnsan, 7(25), 9-28. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.743610
• Bertrand, C. J. (2004). Medya etiği. Ankara: Başbakanlık BYEGM Yayınları.
• Bülbül, A.R. (2001). İletişim ve etik. Ankara: Nobel Yayın.
• Cereci, S. (2003). Medya etiği. İstanbul: Metropol Yayınları.
• Coşkun, A., ve Köse, H. (2018). Hürriyet.com.tr’de kadın cinayetleri haberlerinin retorik haber çözümleme yöntemi açısından incelenişi, Al- Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 191-222.
• Çakmak, F. (2019). Medyada dezenformasyon sorunsalı ve manipülasyonun gücü: ideoloji ve söylem açısından seçim haberlerinin siyasal iletişimdeki rolü, Selçuk İletişim, 12 (2), 1127-1154. https://doi.org/10.18094/ josc.596861
• Çavuş, S. (2010). Yerel medya ve etik. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çömlekçi, M.F. (2019). Sosyal medyada dezenformasyon ve haber doğrulama platformlarının pratikleri, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7 (3), 1549-1563.
• Dinler, G. (2020). Güzellik-estetik-sağlık içerikli internet haberlerinin sağlık iletişimi ve gazetecilik etiği bağlamında incelenmesi. Aksaray İletişim Dergisi, 2 (2), 119-134. http://aid.aksaray.edu.tr/en/download/article-file/1211346
• Elliott, R. (1996). Discourse analysis: Exploring action, function and conflict in social texts. MarketingIntelligence&Planning.14(6)65-68. https://doi. org/10.1108/02634509610131171
• Erdoğan, İ. (2007). Televizyon, denetim ve medya etiği üzerine. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Ratem Dergisi. https://www.irfanerdogan.com/makaleler4/tvdenetimetik.pdf Erişim Tarihi: 01.08.2024
• Erdoğan, İ. (2013). Yeni medya gazeteciliğinde etik bir paradigma belirlemenin kapsamı ve sınırları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (36), 254-272.
• Etkeser, Ece. (2015). Türkiye’de internet gazeteciliği ve etik. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Medya ve İletişim Sistemleri Anabilim Dalı. https://hdl.handle.net/11467/2144
• Evers, H. (2010). Televizyon haberciliğinde etik. İstanbul: Fersa Matbaacılık.
• Fowler, R. (1991). Language in the news: Discourse and ideology in the press. Routledge Publications.
• Genç, A. (1998). Türk televizyon haberciliğinde etik sorunlar. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (7), 357-379. https://doi.org/10.17064/ iüifhd.96000
• Gülsünler, M. (2010). İletişim etiği ve selçuk üniversitesi iletişim fakültesi öğrencilerinin mesleki etik kurallarına bakışı. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 6 (2), 158-173. https://doi.org/10.18094/si.39818
• Gür Omay, E.G. (2023). Skandal söylemi ve yeni medya: eleştirel söylem analiziyle hürriyet haber sitesi örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11 (35), 998-1020. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1254722.
• Hülür, AB. (2016). Sağlık iletişimi, medya ve etik: Bir sağlık haberinin analizi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (1), 155-178. https://doi.org/10.18026/cbusos.87810
• Ireton, C., & Posetti, J. (2018). Journalism, fake news & disinformation: handbook for journalism education and training. Paris: Unesco Publishing.
• İnceoğlu, Y. (2013). Küresel habercilik ve söylem. İstanbul: Derin Yayınları.
• İşkar, E. (2014). İspanya ile ETA arasında yürütülen terör müzakerelerinin yazılı basında ele alınış biçiminin söylem analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: T.C. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Ana Bilim Dalı.
• Karababa, İ. (2011). İletişim ve etik. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası 6. İletişim Günleri Sempozyumu. (13-14 Mayıs) Bildiri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi, 1-9.
• Kaya, A. (2019). Health, news and ethical principles: sağlık, haber ve etik ilkeler. Journal of Human Sciences, 16 (2), 477-492. https://doi.org/10.14687/jhs. v16i2.5695
• Kazaz, M., ve Akyüz, S.S. (2019). Sahte haber. Literatürk Yayınları.
• Köçeri, K. (2023). Yapay zekanın siyasi, etik ve toplumsal açıdan dezenformasyon tehdidi. İletişim ve Diplomasi, 11, 247- 266. https://doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1358267
• Maden, S. (2020). “Kovid-19 salgını ve sağlık haberciliği: prof. dr. erkan yüksel ile söyleşi”. Etkileşim, 6, 205-213. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2020.6.83
• Özgen, M. (1998). Gazetecinin etik kimliği. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Öztunç, M. (2021). Kovid-19 pandemi süresince türkiye’nin aldığı ekonomik tedbirlere yönelik haberlerin söylem analizi. Erciyes İletişim Dergisi, 8 (1), 231-255. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.790577
• Shoemaker., P. ve Reese, S.D. (2014). İdeolojinin medya içeriği üzerindeki etkisi. Medya Kültür Siyaset içinde, Süleyman İrvan (der), Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Southall, B.(2004). A reporter’s guide: reporting about people with disabilities. http:// www.wvdhhr.org/wvic/downloads/pdfs/media_guide.pdf. Erişim Tarihi: 01.08.2024
• Sözen, E. (2014). Söylem, belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite, Ankara: Birleşik Yayınları.
• Taylan, A., ve Ünal, R. (2017). Ana akım medyada sansasyonel habercilik: sağlık iletişimi örneği. Atatürk İletişim Dergisi, (14), 27-44.
• Utma S. (2018). “Dijital çağda medyanın psikolojik gücü: algı yönetimi perspektifinden kuramsal bir değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Özel Sayı), 2903-2913.
• Ünal, R., ve Taylan, A. (2017). Sağlık iletişiminde yalan haber-yanlış enformasyon sorunu ve doğrulama platformları. Atatürk İletişim Dergisi, (14), 81-100.
• Vural, A.M. (1999). Yerel basın ve kamuoyu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Van Dıjk, Teun A. (1988). News as discourse, (First Edition), Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, New Jersey.
• Vardal, Z. B. (2015). Yeni medya ve etik. International Multilingual Academic Journal, 95-103.
• Yılmaz, N. (2009). Yerel basının etik sorunları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (36), 131-143. https://doi.org/10.17064/iüifhd.38557
• Yüksel, E., Adıyaman, F., Aydın, N., Kurt, B., Çelik, C., Karaoğlu, E. ve Demirel, M. (2015). İyi haber de iyi haber midir? Haber değerleri üzerine bir içerik analizi çalışması. Selçuk İletişim Dergisi, 9 (1), 94- 114. https://doi. org/10.18094/si.42148
• Yüksel, E., Kızılcık, A., ve Atik, K. (2024). İnfodemi ve Kovid-19 pandemisi: Yalan haberlerin alımlanması. Etkileşim, 13, 28-63. https://doi.org/10.32739/ etkilesim.2024.7.13.240.
• Yıldırım, B. (2015). İletişim araştırmalarında yöntemler: Uygulama ve örneklerle. Konya: Literatürk Academia. https://www.saglikpersoneli.com.tr/skandal-aile-sagligi-merkezinde-oluleri-muayene-eden-doktor. Erişim Tarihi: 27.06.2024 https://sozluk.gov.tr. Erişim Tarihi: 27.06.2024