Popüler Kültürün Estetik ve İşlevsel Rolü: Tiyatro Örneği

Year 2025, Volume: 10 Issue: 25, 1010 - 1033, 30.09.2025

Tufan Öztürk

https://doi.org/10.37679/trta.1725810

Abstract

İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana iletişim, toplumsal bağların kurulmasında temel bir rol oynamıştır. Yaşamın fiziksel gereksinimleri kadar duygusal ve sosyal ilişkiler de bu iletişim ağının içinde şekillenmiştir. Bu süreçte popüler kültür, bireylerin aidiyet, kimlik ve anlam arayışlarına yanıt veren dinamik bir alan olarak öne çıkarken, tiyatro, bu dinamikleri sahnede yeniden üreterek hem yerel hem evrensel anlatılar arasında köprü kurmuştur. Popüler kültürün folk kültüründen ayrıldığı noktalar, kapitalist üretimle kurduğu ilişkiler ve teknolojik dönüşümün etkisiyle değişen tiyatro estetiği, bu çalışmanın odaklandığı temel inceleme alanlarını oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışma, popüler kültürün toplumsal yaşam, iletişim ve özellikle tiyatro sanatı üzerindeki rolünü tarihsel ve kuramsal bir çerçevede değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Literatür taraması yöntemiyle, Löwental, Sarıgül, Baudrillard, Frankfurt Okulu, Marx gibi kuramcıların görüşleri sentezlenmiştir. Popüler kültürün tüketim odaklı yapısı, tiyatronun hem kitlesel eğlenceye hizmet etmesi hem de eleştirel bir alan sunan çelişkili doğası, tarihsel örnekler ve kuramsal tartışmalarla analiz edilmiştir. Bu bağlamda tiyatronun, 18. yüzyılın ortalarından itibaren basım teknolojilerinin ucuzlamasıyla birlikte popüler edebiyatın geniş kitlelere ulaşmasında oynadığı kilit rol vurgulanmış, 21. yüzyıla gelindiğinde ise dijitalleşmenin, anlatım ve sahneleme tekniklerine etkisine dikkat çekilmiştir. Popüler kültür, kapitalizmin tüketim mantığıyla yüzeysel olarak şekillenirken, tiyatro canlı performansın eşsizliğiyle bu yüzeyselliğe direnmektedir. Tiyatro folk kültürünün samimiyetini korurken popüler kültürün kitlesel erişim gücünden yararlanmaktadır. Kültürel dayanışmayı güçlendiren bir laboratuvar olarak tiyatro, popüler kültürün çelişkilerini sorgular ve insan deneyimlerini sahneleyerek yerel ile evrenseli harmanlamaktadır. Bu çalışma, tiyatronun yalnızca bir eğlence aracı olmadığını, toplumsal iletişim ve popüler kültür bağlamında kültürel mirası yeniden üreten ve diyalogu zenginleştiren bir köprü olduğunu ortaya koymayı hedeflemektedir.

Keywords

Popüler Kültür , Tiyatro , Edebiyat , Kültür , İletişim

The Aesthetic and Functional Role of Popular Culture: The Case of Theatre

Abstract

Since the beginning of human history, communication has played a fundamental role in the formation of social bonds. Just as vital as physical needs, emotional and social relationships have taken shape within this network of communication. In this process, popular culture has emerged as a dynamic field responding to individuals’ quests for belonging, identity, and meaning, while theatre has mediated these dynamics on stage, establishing bridges between local and universal narratives. The divergence of popular culture from folk culture, its relationship with capitalist production, and the aesthetic transformations in theatre influenced by technological change constitute the main focus of this study. Accordingly, the research aims to evaluate the role of popular culture in social life, communication, and particularly in the art of theatre within a historical and theoretical framework. Using the method of literature review, the perspectives of theorists such as Löwenthal, Sarıgül, Baudrillard, the Frankfurt School, and Marx have been synthesized. The consumer-oriented structure of popular culture and the contradictory nature of theatre serving both mass entertainment and a space for critical reflection—have been analyzed through historical examples and theoretical discussions. The study highlights the pivotal role of theatre in the dissemination of popular literature, particularly following the mid-18th century with the spread of affordable print technologies, and draws attention to the impact of digitalization on theatrical narrative and staging techniques in the 21st century. While popular culture is shaped superficially through the logic of capitalist consumption, theatre resists this superficiality through the uniqueness of live performance. It preserves the sincerity of folk culture while utilizing the wide-reaching power of popular culture. As a space that strengthens cultural solidarity, theatre questions the contradictions of popular culture and stages human experiences by blending the local with the universal. This study seeks to demonstrate that theatre is not merely a form of entertainment but a cultural bridge that reproduces heritage and enriches dialogue within the context of social communication and popular culture.

Keywords

Popular Culture , Theatre , Literature , Culture , Communication

References

• Akım, M. S. (2021). Canlılık ve Karşılıklı Etkileşim: Tiyatronun Dijitalleşmesi ve Seyir Rejimi Üzerine Ontolojik Tarihsel Bir Soruşturma, Sanat Yazıları, 31- 47.
• Alemdar, K. ve Erdoğan, İ. (2005). Popüler Kültür ve İletişim, Erk Yayınları.
• Aydemir, B. (2021). Gelenekselden Çağdaşa Türk Hikâye Anlatıcılığında Temel Motivasyonlar (Model anlatıcılar ışığında). IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, `(10), 370-387.https://dergipark.org.tr/tr/pub/ibad/issue/60114/883565 (Erişim tarihi: 15.03.2025).
• Baudrillard, J. (2010). Kötülüğün Şeffaflığı, Çev. I. Ergüden, Ayrıntı Yayınları.
• Belge, M. (1982). Popüler Kültür Politikalarına Giriş, Yazko Çeviri Dergisi, Kasım-Ara lık (89). (Erişim Tarihi: 05.06.2025).
• Bilgin, M. M. (2020). Dijitalleşen Sahne Sanatları Deneyimi, Edi. C. Arslan, Dijital Dönüşümün Kültür ve Sanat Üzerindeki Yansımaları (71–86). Nobel Bilimsel Eserler.
• Börekçi, G. (2017). Judith Malika Liberman: “Masal Dinlerken Hepimiz Hafif Bir Transa Giriyoruz”, Egoistokur. https://egoistokur.com/?s=Judith+Malika+Liberman (Erişim tarihi: 22.03.2025).
• Cebeci, O. (2019). Edebi Zevk Yargısı, İthaki Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halk Edebiyatına Giriş I, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Demir, Y. (1996). Sosyoloji ve Edebiyat, Akademik Açı, (2), 101.
• Ercilasun, B. (1997). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler. Akçağ Yayınları.
• Erinç, S. M. (1995). Kültür Sanat Sanat Kültür, Çınar Yayınları.
• Eşitgin, D. (2004). Popüler Kültür Aralığından Edebiyata Bakmak, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, (27), Kasım.
• Giddens, A. (2000). Elimizden Kaçıp Giden Dünya, Çev. O. Akınhay, Alfa Yayınları.
• Güçbilmez, B. (2012). Tiyatro: Metin-Performans, Özdemir Nutku’ya Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü Yayınları
• Güvenç, B. (1991). İnsan ve Kültür. Remzi Kitabevi.
• Hall, S. (1999). Encoding, Decoding, Ed. S. During, The Cultural Studies Reader, Routledge.
• Horkheimer, M. (1996). Akıl Tutulması, Metis Yayınları.
• Kırık, A. M., ve Yazıcı, N. (2017). Instagram Örneği Üzerinden Sosyal Medyada Hikâye Anlatıcılığı, Erciyes İletişim Dergisi, 6(2), 82-99. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiletisim/issue/30722/314167 (Erişim Tarihi: 13.04.2025).
• Löwenthal, L. (2017). Edebiyat, Popüler Kültür ve Toplum, Metis Yayınları.
• Melly, G. (1989). Revolt Into Style: Pop Arts. Oxford University Press.
• Mutlugün, M. A. ve Topuz, Y. (2020). Dijital Anlatı Bağlamında Hikâyeciliğin Yeni Konumu, International Journal of Humanities and Research, 3(4), 37-45.
• Oktay, A. (2002). Türkiye’de Popüler Kültür. Everest Yayınları.
• Oskay, Ü. (2004). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım. Yapı Kredi Yayınları.
• Ökmen, Y. E. ve Çokluk, N. (2021). Ben de Artık Bir Hikâye Anlatıcısıyım: Hikâye Anlatımında Dijital Olanaklar açısından YouTuber “Fly With Haifa” Üzerine Bir İnceleme, Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, (7), 190-215.https://etkilesimdergisi.com/tr/makale/124 (Erişim Tarihi: 06.04.2025).
• Özbek, M. (1994). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski, İletişim Yayınları.
• Sağlık, E. (2010). Popüler Roman Estetik Roman, Akçağ Yayınları.
• Sarıgül, A. F. (2019). Popüler Kültür Nedir? Ne değildir? Altınbaş Üniversitesi Yayınları.
• Sütçü, Ö. Y. (2013). Ortak Bir Dünya Deneyimi: Hikâye Anlatıcısı. Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 6(2), 76-92.
• Yalçın, S. D. (1998). XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatında Popüler Roman (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.