4-7 Yaş çocuklarının çizdikleri resimler ve bu resimlere yönelik sözel dışa vurumları yoluyla zihinsel ve görsel gerçeklik durumlarının incelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 1, 221 - 252, 15.04.2019

Sevinç Ölçer

Öz

Bu
çalışmanın amacı, 4-7 yaş arasındaki çocukların çizimleri ve sözel
dışavurumları yoluyla görsel ve zihinsel gerçekliğe ilişkin bilgi sunumlarını
analiz etmektir. Çocuklar fiziksel, bilişsel, sosyal-duygusal gelişimlerine
paralele olarak sanatsal etkinliklerinde de değişim göstermektedirler. Bu
gelişim ve değişim sürecinde çocuk çizdiği resimler aracılığı ile sadece duygu,
düşünce, özlem, dilek ve iç dünyasını değil çevresini nasıl algıladığını, öznel
ve nesnel gerçeklikle ilgili bilişini de yansıtmaktadır. Çalışma nitel bir araştırma
olup olgu bilim deseni kullanılmış ve veriler betimsel analiz tekniği ile
çözümlenmiştir. Veriler, 2016-2017 eğitim öğretim yılı bahar döneminde
toplanmıştır. Çalışmaya, Türkiye’nin güneyindeki bir ilin farklı yerleşim
yerlerinde ikamet eden ve okul öncesi eğitime devam eden 100’ü kız, 71’i erkek
olmak üzere toplam 171 çocuk katılmıştır. Bu çalışmada, sistematik örnekleme
yöntemi ile seçilen 57 çocuğun resimleri analiz edilmiştir. Çalışmanın
verileri, her çocukla bireysel görüşmeler yoluyla ve beş kartpostal üzerinden
açık uçlu sorular vasıtasıyla onların çizimleri ve sözel dışavurumlarından elde
edilmiştir.  Uygulama her çocukla
bireysel olarak iki oturum şeklinde gerçekleştirilmiştir. Çocukların çizdikleri
resimlere ilişkin sözel dışavurumlarından yola çıkarak görsel ve zihinsel
gerçeklik bilgi sunumları analiz edilmiş, çalışmada çocukların çizim ve sözel
dışa vurum örnekleriyle birlikte frekans ve yüzdelere ilişkin nicel verilere de
yer verilmiştir. Çalışmada resimleri analiz edilen 57 çocuktan %21.05’inin
(K: %8.77, E: %12.28) görsel gerçeklik, %78.95’inin (K: %56.14, E: %22.81)
ise zihinsel gerçekliğe ilişkin bilgi sundukları tespit edilmiştir. Çalışmada
yer alan 7 yaştaki toplam 5 çocuk her iki çizimlerinde de zihinsel gerçekliği
ortaya koyan bilgi sunumu gerçekleştirmiştir. Çalışma sonucunda yetişkin
yönlendirmesi ile 4-7 yaş arasındaki çocukların çizimlerinde görsel gerçekliğe ilişkin
bilgi sunabilecekleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk, sanat, zihinsel gerçeklik

Kaynakça

• Acer, D., Ersoy, Ö. (2003). Sanat eğitiminin okul öncesi dönem çocuğu için önemi. Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Dergisi, 5(9), 83-92.
• Akalın, T. (2008). İlköğretim 2. Sınıf Öğrencilerinin Yaptıkları Resimlerde Aile İçi Yaşantılarının Resimlerine Yansıması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akgün, Ö. E., Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Kılıç Çakmak, E. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Akman, İ. (2014). Okul Öncesi Dönem Çocuğunun Kendini İfade Etmesinde Resmin Önemi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arıbaş İşler, A. (2014). Geçeklik Döneminin Özelliklerine Göre Çocuk Resminin Bilinçlendirme Öncesi ve Bilinçlendirme Sonrası Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Arnheim, R. (1956). Art and visual perception: A psychology of the creative eye. London:Faber and Faber.
• Artut, K. (2007). Okul Öncesinde Resim Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Artut, K. (2009). Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri. 6. Basım, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Astington, J. W., & Edward, M. J. (2010). The development of theory of mind in early childhood. Encyclopedia on Early Childhood Development. Pp. 1-7. Retrieved from http://www.child-encyclopedia.com/Pages/ PDF/ social_cognition.pdf
• Aşcıoğlu, G. (2013). Bir Grup Okul Öncesine Devam Eden Çocuğun Aile Resimlerinin Yorumlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Avcı, S. (2000). 3-12 Yaş Arasındaki Çocukların Sanat Eğitimi Üzerine Görüş ve Öneriler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ayaydın, A. (2011). Çocuk gelişiminde bir oyun olarak sanat ve resim. Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(37), 303-316. http://aves.ktu.edu.tr/YayinGoster.aspx? ID=4801&NO=22 adresinden erişilmiştir.
• Batı, D. (2012). (4-12 Yaş) Çocuk Resimleri ve Onların İç Dünyalarının Resimlerine Yansıması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bayraktar, R., ve Sayıl, M. (1988). Çocukların resimlerine ilişkin kuramsal görüşler ve derinlik çizimi. Türk Psikoloji Dergisi, 6(22), 79-85.
• Beale, C.R., & Arnold, D. S. (1990). The effect of instructions on view-specificity in young children’s drawing and picture selection. British Journal of Developmental Psychology, 8, 393-400. Retrieved from http://eds.b.ebscohost.com
• Beyer, F. S., & Calvin, F. N. (1985). Familiarity influences how children draw what they see. Visual Arts Research, 11(2), pp. 60-68. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/ pdf/20715600.pdf
• Bremner, J. G., & Moore, S. (1984). Prior visual inspection and object naming: Two factors that enhance hidden feature inclusion in young children’s drawings. British Journal of Developmental Psychology, 2(4), 371-376.
• Buyurgan, S. (2002). Bir çocuğun altı-dokuz yaş arası çizgisel gelişimi. Gazi Sanat Dergisi, 2, 31-44.
• Buyurgan, S. ve Buyurgan, U. (2012). Sanat Eğitimi ve Öğretimi (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyükkarabacak, O. (2008). Çocuk Resimlerinde İmgelerin Yeri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Cox, M. V. (1978). Spatial depth relationships in young children’s drawings. Journal of Experimental Child Psychology, 26, 551-554. Doi: 10.1016/0022-0965(78)90132-7.
• Cox, M. V. (1981). One thing behind another: Problems of representation in children’s drawings. Educational Psychology, 1, 275-287. Doi:10.1080/0144341810010401
• Cox, M. V. (1985). One object behind another: Young children’s use of array-specific or view-specific representations. In N. H. Freeman & M. V. Cox (Eds.), Visual order: The nature and development of pictorial representation (10th Chapter 10, pp. 188-201). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Cox, S. (2005). Intention and meaning in young children's drawing. International Journal of Art & Design Education , 24(2), 115-125. DOI: 10.1111/j.1476-8070.2005.00432.x.
• Costall, A. (1995). The myth of the sensory core: The traditional versus the ecological approach to children’s drawings, in Lange-Kuttner, C., & Thomas, G.V. (Eds) Drawing and Looking. New York: Harvester Wheatsheaf.
• Di Leo, J. H. (1996). Young Children and Their Drawings. New York: Brunner/Mazel.
• Demir, K. (1999). İlköğretimde Sanat Eğitimi ve Çocuğun Plastik Gelişim Aşamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Dixon, J. A. ve Moore, C. F. (1990). The development of perspective taking:Understanding differences in information and weighting. Child Development, 61(5), 1502-1513. Retrieved from http://web.ebscohost.com/ehost/pdf
• Ebersbach, M., Stiehler, S., & Asmus, P. (2011). On the relationship between children’s perspective taking in complex scenes and their spatial drawing ability. British Journal of Developmental Psychology, 29, 455–474. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/
• Ebersbach, M., & Hagedorn, H. (2011). The role of cognitive flexibility in the spatial representation of children’s drawings. Journal of Cognition and Development, 12(1):32– 55. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/
• Erdik Işık, Ö. (2003). İlköğretimde Bilişsel Gelişime Koşut Olan Resimsel Gelişmede Uzam Kavramının Saptanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Flavell, J. H., Green, F. L.; & Flavell, E. R. (1986). Development of knowledge about the appearance-reality distinction. Monographs of the Society for Research in Child Development, 51(1), pp. 1-87. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/1165866.pdf
• Flavell, J. H., Flavell, E. R., & Green, F. L. (1983). Development of the appearance-reality distinction. Cognitive Psychology, 15, 95-120.
• Freeman, N. H. (1980). Strategies of representation in young children. London: Academic Press.
• Freeman, N. H., & Janikoun, R. (1972). Intellectual realism in children’s drawings of a familiar object with distinctive features. Child Development, 43, 1116-1121. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/1127668?seq=2#page_scan_tab_contents
• Gardner, H., & Winner, E. (1982). First intimations of artistry. In S. Strauss (Ed.), U-Shaped behavioral growth (6th part), pp. 147-168. New York: Academic Press.
• Gardner, H. (1980). Artful scribbles: The significance of children’s drawings. New York:Basic Books.
• Gardner, H. (1976). Unfolding or teaching: On the optimal training of artistic skills. In E. W. Eisner (Ed.), The arts, human development, and education (pp. 99-110). Berkeley, CA:McCutchan.
• Golomb, C. (2003). Art and the young: The many faces of representation. Visual Arts Research, 29(57), 120-143. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/ 20716086.pdf
• Golomb, C. (1994). Drawing as representation: The child's acquisition of a meaningful graphic language. Visual Arts Research, 20(2), pp. 14-28. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/ 20715828.pdf
• Golomb, C. (1993). Art and the young child: Another look at the developmental question. Visual Arts Research, 19(1), pp. 1-15. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/20715789.pdf
• Golomb, C. (1974). Young Children’s Sculpture and Drawing. Cambridge, MA: Harvard University Press, p.186. Goodenough, F. L. (1926). Measurement of intelligence by drawing. New York: World Book Co.
• Goodnow, J. (1977). Children drawing. Cambridge: Harvard University Press.
• Göktaş, G. M. (2014). Aile İçi Şiddeti Algılama Biçimlerinin Çocuk Resimlerine Yansımaları.Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Guthrie, P. J. (1994). The effects of development, manipulation of object, and verbal cues on the spatial representation in young children’s drawings. Visual Arts Research, 20(1), pp. 50-61. Retrieved from https://www. jstor.org/stable/pdf/20715818.pdf
• Gürtuna, S. (2007). Çocuk ve Sanat Eğitimi: Çocuğum Sanatla Tanışıyor. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Güven, G. (2009). Okul Öncesi Çocuklarının İnsan ve Aile Resmi Çizimlerinin Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hardiman, G. V., & Zernich, T. (1988). Some considerations of Piaget’s cognitive-structuralist theory and children’s artistic development. In G. W. Hardiman & T. Zernich (Eds.), Discerning art: Concepts and issues, (pp. 355-365). Champaign, IL: Stipes Publishing Company. Retrieved from http://pagelmedia.com/load/ discerning- art-concepts-and-issues.pdf
• Harris, D. B. (1963). Children’s Drawing as Measures of Intellectual Maturity: A Revision and Extension of the Goodenough Draw-A-Man Test. New York: Harcourt, Brace & World.
• Iwaki, N., Yoshida, T., & Nakamura, E. (2003). Order of drawing object parts and intellectual realism in young children's drawings. The Japanese Journal of Education Psychology, 51(2). Retrieved from https://www.jstage.jst.go.jp/article/jjep1953/51/2/51_154/_ article/-char/en
• İnan, B. (2006). Ana Sınıfı Çocuklarının Duygu ve Düşüncelerini İfade Etmelerinde Çocuk Resimlerinin Önemi (6 Yaş Grubu). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Johnson, M. K., Raye, C. L. , Hasher, L., & Chromiak, W. (1979). Are there developmental differences in reality-monitoring? Journal of Experimental Child Psychology, 27, 120-128. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/
• Kabapınar, Y. (2004). İlköğretimdeki hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde kullanılacak bir öğretim etkinliği olarak resim çizimi yoluyla empati. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 20, 85-100.
• Kalyan-Masih, V. (1975). Preoperational graphic representation: from intellectual realism to visual realism in draw a house-tree task. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED113046.pdf
• Kantoğlu, Ş.(2016). 9-12 Yaş Çocuk Resimlerinin Figüratif, Sanatsal Kültürel Değerler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Karaalioğlu, O. (2013). Figür-Mekan İlişkisi Bağlamında Fotogerçekçilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Karabekmez, S., Yıldırım, R.G., Özyılmaz Akamca, G., Ellez, A.M., ve Bulut Üner, A.N. (2017). Erken çocukluk döneminde mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet algısı. 5.Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi Özet Kitabı. 18-21 Ekim, s. 335-336, Ankara.
• Kehnemuyi, Z. (2001). Çocuğun Görsel Sanat Eğitimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kellogg, R. (1970). Analyzing Children Art. Myfield Publishing Company, California.
• Kermer, B, ve Sevinç, M. (2003). 4-10 yaş grubu çocuklarının basit figür çizim gelişimlerindeki bilişsel karşılaştırmalar. OMEP 2003 Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı, 2, 120-140. İstanbul: YA-PA Yayınları.
• Kindler, A. M. (1993). Worship of creativity and artistic development of young children. University of British Columbia Press.
• Kindler, A. M., & Darras, B. (1997). Young children and museums: The role of cultural context in early development of attitudes, beliefs, and behaviors. Visual Arts Research, 23(1), 125-141. Retriewed from https://www.jstor.org/stable/pdf/20715899.pdf
• Koçer, H., ve Çetin, M. (2017). Erken çocukluk döneminde toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına ilişkin göstergeler. 5. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi Özet Kitabı.18-21 Ekim, s. 337, Ankara.
• Lange-Kuettner, C. (2011). Sex differences in visual realism in drawings of animate and inanimate objects. Perceptual and Motor Skills, 113(2), 439-453. Retrieved from http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.2466/ 04.10.24.PMS.113.5.439-453
• Lewis, C., Russell, C., & Berridge, D. (1993). When is a mug not a mug? Effects of content, naming, and instructions on children’s drawings. Journal of Experimental Child Psychology, 56, 291-302.
• Liben, L. S., & Belknap, B. (1981). Intellectual realism: Implications for investigations of perceptual perspective taking in young children. Child Development, 52, 921-924. Retrieved from http://eds.b.ebscohost.com/eds/pdf
• Lowenfeld, V. (1947). Creative and mental growth. New York: Macmillan.
• Malchiodi, C.A. (2005/1998). Çocukların Resimlerini Anlamak (T. Yurtbay, Çev.) İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Matthews, J. (1999). The Art of Childhood and Adolescence: The Construction of Meaning. London and Philadelphia: Falmer Press.
• Matthews, J. (2003). Drawing and Painting: Children and Visual Representation (2nd Edn.) London: Paul Chapman.
• Mayesky, M. (2002). CreativeActivities for Young Children (7th Edn.) Delmar Thomson Learning.
• Merriam, S. B. (2013). Çev. Ed. S.Turan. Nitel araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (3. Basımdan çev.). Ankara: Nobel yayıncılık.
• Mert, V. (2007). Rönesans’tan Günümüze, Resim Sanatında Mekan, Mekan Algılayışı ve Bakış. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Metin, Ö. (2009). Ankara’da Yaşayan Altı Yaşındaki Yabancı Uyruklu Çocuklarla Türk Çocuklarının Aile Resimlerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (2016). Nitel Veri Analizi. (çev. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2nd ed.). USA: SAGE.
• Miscione, J. L., Marvin, R. S., O Brien, R. G., & Greenberg, M. T. (1978). A developmental study of preschool children’s understanding of the words “know” and “guess”. Child Development, 48, 1107-1113. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/1128750.pdf?
• Moore, V. (1986). The use of a colouring task to elucidate children's drawings of a solid cube. British Journal of Developmental Psychology, 4(4), 335-340.
• Morgan, T. C. (1995). Psikolojiye Giriş. (Çev. Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü). (11.Baskı) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları.
• Mulcahey, C. (2002). Take-home art appreciation kits for kindergartners and their families. Young Children, 57(1), 80-88. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/ 42728703.pdf?
• Okaylı, M. (2015). Okul Öncesi Dönem (5-6 yaş) ve İlkokul Dönemi (7-9 Yaş) Çocuklarında İnsan Figürü Çizimindeki Gelişimin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Olson, D. R., & Aslington, J. W. (1984, May). Seeing, thinking, and knowing: On the ascription of mental states to children. In F. I. Dretske (Chair), The ascrition of knowledge states to children: Seeing, believing, and knowing. Symposium conducted at the meeting of the Society for Philosophy and Psychology, Toronto.
• Özer ve Gönen, (2015). Anaokulu çocuklarının çizdikleri resimler ve bu resimlere yönelik anlatımları yoluyla empatik becerilerinin incelenmesi. 4. Uluslararası Okul Öncesi Eğitimi Kongresi Özet Kitabı. 02-05 Eylül, s. 43, Ankara.
• Özönder Aydın (2017). Okul öncesi resim eğitiminde çocuğun çizgisel gelişimi (2-7 yaş). Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(6), 2215-2228. http://79.123.169.199/ojs/index.php/Kefdergi/article/view/1980/0 adresinden erişilmiştir.
• Piaget, J., & Inhelder, B. (1967). The coordination of perspectives. In The Child’s Conception of Space, 8, 209-246.
• Piaget, J., & Inhelder, B. (1969a). Mental Imagery in the Child. New York: Basic Books.
• Piaget, J. & Inhelder, B. (1969b). The Psychology of the Child. New York: Basic Books.
• Piaget, J., & Inhelder, B. (1956). The Child’s Conception of Space. London: Routledge & Kegan Paul. Retrieved from https://tr.scribd.com/document/ 324620370/Jean-Piaget The-Child-sConception-of-Space-pdf
• Phillips, W. A., Hoobs, S. B., & Pratt, F. R. (1978). Intellectual realism in children’s drawing of cubes. Cognition, 6(1), 15-33.
• Pillow, B., & Flavell, J.H. (1985). Intellectual realism: The role of children's interpretations of pictures and perceptual verbs. Child Development, 56, 664-670.
• Resches, M., & Pereira, M. P. (2007). Referential communication abilities and theory of mind development in preschool children. Journal of Child Language, 34(01), 21-52. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/6465709_Referential_ communication_ abilities_and_Theory_of_ Mind_ development _in_preschool_children
• Samurçay, N. (2006). Çocuk ve resim. Artist, (6), 22-27.
• San, İ. (1979). Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık (2. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Savaş, İ. (2014). Çocuk Resmi ve Bilinçaltı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Schirrmacher, R. (1988). Art and Creative Development for Young Children. USA: Delmar Publisher Inc.
• Silver, R.A. (1982). Developing cognitive skills through art. Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ ED207674.pdf
• Sperling, R. A., Walls, R. T., & Hill, L. A. (2000). Early relationships among self-regulatory constructs: Theory of mind and preschool children's problem solving. Child Study Journal, 30(4), 233-233. Retrieved From http://eds.a.ebscohost.com
• Şahin, A. Ş. (2008). Çocuk Resimlerindeki Yaratıcılığın Plastik Açıdan Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şansal, S. (2014). Çocukların Çizdiği Hayvan Resimlerinden Aile İlişkilerinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taylor, M. (1988). Conceptual perspective taking children’ s ability to distinguish what they know from what they see. Child Development, 59,703-718. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/eds/ pdfviewer/
• Taylor, M., & Flavell, J.H. (1984). Seeing and believing; Children's understanding of the distinction between appearance and reality. Child Development, 55, 1710-1720. Retrieved from http://eds.b.ebscohost.com/eds/ pdfviewer/
• Tepecik, A. ve Oğuzoğlu, D. (2002). “Erken Çocukluk Eğitiminde Resim Eğitiminin Yeri ve Önemi”. Erken Çocukluk Gelişimi ve Eğitimi Sempozyumu. 17-18 Ekim, s. 204-210. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Thomas, G. V., & Silk, A. M. J. (1990). An Introduction to the Psychology of Children’s Drawings. New York: Harvester Whitesheaf.
• Thompson, C. (1990). “I make a mark:” The significance of talk in young children’s artistic development. Early Childhood Research Quarterly, 5, pp. 215-232. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/
• Vygotsky, L.S.(1978). Mind in Society. M. Gle, V.J., Steiner, S. Scribner, & E. Souberman, (Eds.) Cambridge, Mass: Harvard University Press.
• Walker, P., Bremner, J. G., Merrick, K., Coates, S., Cooper, E., Lawley, R., Sageman, R., & Simm, R. (2006). Visual mental representations supporting object drawing: How naming a novel object with a novel count noun impacts on young children’s object drawing. Visual Cognition, 13(6), 733-788. Rretrieved from http://eds.a.ebscohost.com/eds/pdfviewer/
• Wellman, H. M., & Estes, D. (1986). Early understanding of mental entities: A reexamination of childhood realism. Child Development, 57, 910-923. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/1130367.pdf?
• Wellman, H. M., & Johnson, C. N. (1979). Understanding mental processes. A developmental study of remember and forget. Child Development, 50, 79-88. Retrieved from https://www.jstor.org/ stable/pdf/1129044
• Wimmer, M. C., & Doherty, M. J. (2011). The development of ambiguous figure perception In Collins, W. A. (Ed.) Monographs of the Society for Research in Child Development, 76(1), pp. i-v, vii, 1-130. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/41261555.pdf
• Wimmer, H., & Perner, J. (1983). Beliefs about beliefs: Representation and constraining function of wrong beliefs in young children’s understanding of deception. Cognition, 13, 103-128. DOI: 10.1016/0010-0277(83)90004-5
• Winner, E. (1993). Exceptional artistic development: The role of visual thinking. Journal of Aesthetic Education, 27(4). Special Issue: Essays in Honor of Rudolf Arnheim (Winter, 1993), pp. 31-44. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/3333498.pdf
• Winner, E., & Gardner, H. (1981). The art in children’s drawings. Review of Research in Visual Arts Education, 7(2), pp. 18-31. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/20715322.pdf
• Yavuzer, H. (2016). Resimleriyle Çocuk: Resimleriyle Çocuğu Tanıma. (20. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (2. Baskı) Ankara: Seçkin Yayınları.