ORTAOKULLARDA ERGENLİK ÇAĞINDAKİ ÖĞRENCİLERİN SİBER ZORBALIK DAVRANIŞLARI, SOSYAL MEDYA BAĞIMLILIKLARI VE SOSYAL MEDYA BOZUKLUKLARI

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 1, 253 - 268, 05.04.2021

Durmuş Bolat Özgen Korkmaz

Öz

Bu araştırmanın amacı, ortaokulda öğrenim gören ergenlik çağındaki öğrencilerin siber zorbalık davranışlarını, sosyal medya bağımlılıklarını ve sosyal medya bozukluklarını tespit etmektir. Bu çalışma nicel araştırma yaklaşımlarından betimsel tarama modeline uygun olarak yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu 2019-2020 öğretim yılında, Tokat ili, Erbaa ilçesindeki ortaokullarda öğrenim gören 478 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri Siber Zorbalık Ölçeği (0.70), Ergenler için Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği (0.904) ve Sosyal Medya Bozukluğu Ölçeği (0,83) kullanılarak toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizinde, betimsel istatistikler ve nonparametrik testlerden 2 İndependent Samples, K İndependent Samples, Spearman two-tailed testi ve parametrik olmayan regresyon kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda ortaokullarda öğrenim gören ergenlik çağındaki öğrencilerin siber zorbalık, sosyal medya bağımlılığı ve sosyal medya bozukluk düzeylerinin düşük olduğu söylenebilir. Yine öğrencilerden erkek olanların kız olanlara göre siber zorbalık davranışları ve sosyal medya bağımlılıklarının fazla olduğu düşünülmektedir. Öğrencilerin siber zorbalık davranışları ve sosyal medya bağımlılıklarının okul türüne göre farklı olmadığı sosyal medya bozukluklarının ise yatılı bölge ortaokulu ve imam hatip ortaokulunda öğrenim görenlere göre fazla olduğu düşünülmektedir. Öğrencilerin siber zorbalık davranışları ve sosyal medya bağımlılıkları arttıkça sosyal medya bozuklukları da artmakta olduğu düşünülmektedir. Yine öğrencilerin siber zorbalık davranışlarını sosyal medya bozukluklarının düşük seviyede yordamakta olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siber Zorbalık, Sosyal Medya Bağımlılığı, Sosyal Medya Bozukluğu, Ergenlik

Kaynakça

• Akca, E. B., Sayımer, İ., Salı, J. B. ve Başak, B. E. (2014). Okulda siber zorbalığın nedenleri, türleri ve medya okuryazarlığı eğitiminin önleyici çalışmalardaki yeri. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 2(2), 17-30.
• Aksaray, S. (2011). Siber zorbalık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 405-432.
• Aktepe, E. (2013). Ergenlerde Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet. In Yeni Symposium (Vol. 51, No. 1), www.yenisymposium.net.
• Aluç Gülşen, E. (2019). Sosyal medya kullanım bozukluğu ölçeğinin Türkiye'de yetişkinlere uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arıcak, O. T., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber Zorbalık Ölçeğinin İlk Psikometrik Bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 101-114.
• Bányai, F., Zsila, Á., Király, O., Maraz, A., Elekes, Z., Griffiths, M. D. ve Demetrovics, Z. (2017). Problematic social media use: Results from a large-scale nationally representative adolescent sample. PLoS One, 12(1), 1-13.
• Baştürk Akca, E., Sayımer, İ. ve Ergül, S. (2015). Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanımları ve Siber Zorbalık Deneyimleri: Ankara Örneği. Global Media Journal: Turkish Edition, 5(10), 71-86.
• Behrman, R. E., Kliegman, R. M. ve Jenson, H. B. (2000) Growthand Development: Nelson’s Textbook of Pediatrics:Part II,16 th ed, WB Saunders, Phila Delphia, p.52-57.
• Beran, T. ve Li, Q. (2008). The relationship between cyberbullying and school bullying. The Journal of Student Wellbeing, 1(2), 16-33.
• Bilgin, M. (2018). Ergenlerde sosyal medya bağımlılığı ve psikolojik bozukluklar arasındaki ilişki. The Journal of International Scientific Researches, 3(3), 237-247.
• Bilgin, M., Şahin, İ. ve Togay, A. (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılığı ve Anne-Baba Ergen İlişkisi. Eğitim ve Bilim, 45(202), 263-281.
• Cabral, J. (2008). Is generation Y addicted to social media. Future of children, 2(1), 5-14.
• Calancie, O., Ewing, L., Narducci, L. D., Horgan, S. ve Khalid-Khan, S. (2017). Exploring how social networking sites impact youth with anxiety: A qualitative study of Facebook stressors among adolescents with an anxiety disorder diagnosis. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace, 11(4), article 2. doi: 10.5817/CP2017-4-2.
• Canoğulları, Ö. ve Güçray, S. S. (2014). İnternet Bağımlılık Düzeyleri Farklı Ergenlerin Cinsiyetlerine Göre Psikolojik İhtiyaçları, Sosyal Kaygıları ve Anne Baba Tutum Algılarının İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 42-57.
• Ceyhan, A.A., (2011). Ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerinin yordayıcıları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(2), 85-94.
• Çivilidağ, A. ve Cooper, H. T. (2013). Ergenlerde siber zorba ve öfkenin incelenmesi üzerine bir araştırma: Niğde ili örneği. International Journal of Social Science, 6(1), 497-511.
• Deniz, L. ve Gürültü, E. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 355-367.
• Derin, S. ve Bilge, F. (2016). Ergenlerde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş düzeyi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 6(46), 35-51.
• Doğan, U. ve Karakaş, Y. (2016). Lise öğrencilerinin sosyal ağ sitleri kullanımının yordayıcısı olarak yalnızlık. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 57-71.
• Döner, C. Y. (2011). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Duman, M. Z. (2008). İnternet kullanımının öğrencilerin sosyal ilişkileri ve okul başarıları üzerindeki etkisi. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(3), 93-112.
• Erkayhan, Ş. (2013). Küresel Yerel Ölçekte Ağ Kültürü ve Sosyal Medya. Medya Eleştirileri, 15-38.
• Ferguson, C. J., Muñoz, M. E., Garza, A. ve Galindo, M. (2014). Concurrent and prospective analyses of peer, television and social media influences on body dissatisfaction, eating disorder symptoms and life satisfaction in adolescent girls. Journal of youth andadolescence, 43(1), 1-14.
• Görzig, A. ve Frumkin, L. A. (2013). Cyberbullying experiences on-the-go: When social media can become distressing. Cyberpsychology, 7(1), 1-34.
• Güngör, N. (2011). İletişim, Kuramlar ve Yaklaşımlar, Siyasal Kitabevi, Ankara, s.312.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara, s.173.
• Gürültü, E. (2016). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları ve akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Hatice, G. (2019). Ergenlerin sosyal medya bağımlılığının akademik başarılarıyla ilişkisi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Juvonen, J. ve Gross, E. F. (2008). Extending the school grounds?—Bullying experiences in cyberspace. Journal of School health, 78(9), 496-505.
• Keçialan, R. ve Ocakçı, A. F. (2013). Ergenlere Yapılan Sosyal Beceri Eğitiminin İletişim ve Öfke Kontrolüne Etkisi. Medical Sciences, 13(3), 58-65.
• Kırcaburun, K., Kokkinos, C. M., Demetrovics, Z., Király, O., Griffiths, M. D. ve Çolak, T. S. (2019). Problematic online behaviors among adolescents and emerging adults: Associations between cyberbullying perpetration, problematic social media use, and psychosocial factors. International Journal of Mental Health and Addiction, 17(4), 891-908.
• Ko, C. H., Yen, J. Y., Yen, C. F., Chen, C. S. ve Wang, S. Y. (2008). The association between Internet addiction and belief of frustration intolerance: the gender difference. Cyberpsychology & Behavior, 11(3), 273-278.
• Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N. ve Lattanner, M. R. (2014). Bullying in the digital age: A critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychological bulletin, 140(4), 1073-1137.
• Kuşay, Y. (2013). Sosyal medya ortamı olarak facebook’un çekiciliği ve ergenlerde bağımlılık Düzeyi. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Lindfors, P. L., Kaltiala-Heino, R. ve Rimpelä, A. H. (2012). Cyberbullying among Finnish adolescents–a population-based study. BMC public health, 12(1), 1027-1031.
• Messias, E., Castro, J., Saini, A., Usman, M. ve Peeples, D. (2011). Sadness, suicide, and their, association with video game and internet overuse among teens: results from the youth risk behavior survey 2007 and 2009. Suicide and Life‐Threatening Behavior, 41(3), 307-315.
• Özgenel, M., Canpolat, Ö. ve Ekşi, H. (2019). Ergenler için Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği (ESMBÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 629-662. doi: 10.15805/addicta.2019.6.3.0086
• Salı, J., Başak, B. ve Akca, E. (2015). Türkiye'de ortaokul öğrencileri arasında siber zorbalık. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 109-130.
• Sarıçam, H. ve Adam Karduz, F. F. (2018). Sosyal medya kullanım bozukluğu ölçeği’nin Türk Kültürüne uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(2), 116-135.
• Savcı M, Ercengiz M, ve Aysan F (2018). Sosyal Medya Bozukluğu Ölçeği’nin ergenlerde Türkçe uyarlaması. Nöro Psikiyatri Arşivi, 55, 248-255.
• Sherman, L. E., Payton, A. A., Hernandez, L. M., Greenfield, P. M. ve Dapretto, M. (2016). The power of the like in adolescence: Effects of peer influence on neural and behavioral responses to social media. Psychological science, 27(7), 1027-1035.
• Slonje, R. ve Smith, P. K. (2008). Cyberbullying: Another main type of bullying?. Scandinavian journal of psychology, 49(2), 147-154.
• Subrahmanyam, K. ve Šmahel, D. (2011). Constructing identity online: Identity exploration and self-resentation. In Digital youth (pp. 59-80). Springer, New York, NY.
• Şahin, Ş. ve Özçelik, Ç. (2016). Ergenlik dönemi ve sosyalleşme. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 5(1), 42-49.
• Tuncay, A. ve Pişkin, M. (2015). Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği Ergen Formu. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 316-324.
• Tutgun-Ünal, A. (2015). Sosyal medya bağımlılığı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Anabilim Dalı, İstanbul.
• Türk, M. E. (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımının Bağlanma Stilleri, Akran İlişkileri ve Kişilik Bozuklukları ile İlişkisinin İncelenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3(5), 97-112.
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uludağlı, N. P. ve Sayıl, M. (2009). Orta ve ileri ergenlik döneminde risk alma davranışı: Ebeveyn ve akranların rolü. Türk Psikoloji Yazıları, 12(23), 14-24.
• Van Den Eijnden, R. J., Lemmens, J. S. ve Valkenburg, P. M. (2016). The social media disorder scale. Computers in Human Behavior, 61, 478-487.
• Yaman, E. ve Peker, A. (2012). Ergenlerin siber zorbalık ve siber mağduriyete ilişkin algıları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 11(3), 819-833.
• Yavuz, O. (2018). Ergenlik döneminde internet bağımlılığının okul başarısı üzerinde etkileri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1056-1080.
• Yavuzer, H. (2013). Bedensel, Zihinsel ve Sosyal Gelişimiyle Çocuğunuzun İlk 6 Yılı. 30. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yen, C. F., Chou, W. J., Liu, T. L., Ko, C. H., Yang, P. ve Hu, H. F. (2014). Cyberbullying among male adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder: Prevalence, correlates, and association with poor mental health status. Research in developmental disabilities, 35(12), 3543-3553.