ATASÖZLERİNE YANSIYAN HAYATLAR: GAZİANTEP ATASÖZLERİNDE AİLE

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 2, 407 - 414, 08.08.2023

Filiz Mete

Öz

Bir toplumun varlığını özgün olarak sürdürebilmesi için kültürel devamlılığını sağlaması ve gelenek göreneklerini gelecek kuşaklara aktarabilmesi gerekir. Kendine özgü yapısı, sistemi ve değerleri olan dilde anlatımı güçlendiren ve canlandıran kalıplardan olan atasözleri, halkın bilgeliğini yansıtan halk kültürünün önemli bir parçasıdır. Gündelik dilde ata kültür mirası olarak gerek halkın ortak akıl, sağduyu, mizah ve ruh hâllerini yansıtması gerekse toplumsal sorunlara çözüm yolu üretmesi gibi işlevleri üstlenir. Atasözleri, insanların yaşamlarını ve kültürlerini tanımak için mükemmel bir fırsat sunar. Aynı dili konuşan, aynı kültür kaynaklarından beslenen bireylerin ulusal özgünlük çerçevesinde hayatı algılayış ve anlamlandırmasını, tarihini, sanatını kullandığı atasözlerine yansıttığı görülür. Bu çalışmada, Ömer Asım Aksoy’un 1945 yılında kaleme aldığı TDK tarafından basılan ve günümüze değin Gaziantep üzerine yapılmış en geniş kapsamlı çalışmalardan olan “Gaziantep Ağzı I-II-III” kitaplarında yer alan Gaziantep atasözleri inceleme konusu edilmiştir. Ancak çalışma, söz konusu atasözlerinden sadece aile kavramıyla bağlantılı olanlarla sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda, öncelikle aile yapısıyla bağlantılı olabilecek sözler belirlenip yine söz konusu kitaplar kapsamında yer alan ağız özelliklerine uyarlanarak orijinal konuşma dilinde sunulmuş ve mercek altına alınıp kullanılan atasözlerinin anlamı açıklanmıştır. Aileye gönderme yapılan atasözleri incelendiğinde ise kullanılan ifadelerin Gaziantep’in aile müessesesine oldukça önem verdiği, geniş ve ataerkil aile yapısını tasvip ettiği, gelenek ve göreneklerine göre yaşam tarzına bağlı kaldığı, güçlü aile ve akrabalık ilişkileri geliştirdiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, atasözleri, Gaziantep aile yapısı, ailenin atasözlerine yansıması

Kaynakça

• Aksoy, Ö. A. (1945). Gaziantep Ağzı I - II – III. İstanbul: TDK Yayınları.