Ortaokul Öğrencilerinin Konuşmalarındaki Gerekçelendirme Söz Ediminin Görünümü

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 3, 722 - 738, 10.12.2024

Şenay Çelikkanat Nas , İhsan Kalenderoğlu

https://doi.org/10.20296/tsadergisi.1524735

Öz

Bu çalışmanın amacı, John L. Austin ve John Searle tarafından geliştirilen Söz Edim Kuramı’nın ışığında, ortaokul öğrencilerinin konuşmalarındaki gerekçelendirme söz ediminin farklı bağlamlarda kullanımını ve sözcelerdeki gerekçelendirme bağlayıcılarının görünümlerini belirlemektir. Çalışma betimsel modelde yapılan nitel bir çalışmadır. Veriler 7.sınıf öğrencilerinden ses kaydı alınarak toplanmıştır. Araştırmacı, çalışmada katılımsız gözlemci olarak yer almıştır. Elde edilen veriler önce deşifre edilerek yazıya aktarılmış, ardından içerik analizi yoluyla çözümlenmiştir. Öğrencilerin hangi niyetlerle gerekçelendirme söz edimini kullandıkları ve bu söz edimlerini kullanırken hangi bağlayıcılarla ilişkilendirdiklerini tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre öğrencilerin tamamı gerekçelendirme söz edimini kullanmıştır. Tüm öğrencilerin gerekçelendirme söz edimini kullanmalarına rağmen öğrenciler arasında kullanım sıklığı farlılık göstermektedir. Kullanılan söz edimlerinin kullanım niyetleri çeşitlilik göstermektedir. Konuşmacıların gerekçelendirme söz edimlerinin kullanım niyetlerine bakıldığında da kullanım çeşitliliğine göre savunma, açıklama, empati ile anlayış, mantığa dayandırma, teşekkür etme, eleştirme, ikna ve uyarma amaçları güdüldüğü görülmektedir. Bununla birlikte gerekçelendirme söz edimleri kullanılırken bazı bağlayıcılardan yararlanılmıştır. Konuşmacılar, nadiren de herhangi bir bağlayıcıyla ilişkilendirmeden gerekçelendirme söz edimini kullanmışlardır.

Anahtar Kelimeler

gerekçelendirme söz edimi,, bağlayıcılar,, konuşma becerileri,, edimbilim.

Kaynakça

• Ak, S. (2020). Dinleme etkinliklerindeki diyalogların sözeylem kuramına göre incelenmesi: Yeni Hitit örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.