Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Dağlık Karabağ Sorununun Rusya Federasyonu Ulusal Güvenlik Politikasına Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 155 - 166, 30.09.2023

Murat Ercan , Seymur Abbasov , Eser Gemici

https://doi.org/10.59886/tsbder.1283029

Öz

1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Moskova’ya bağlı olan ülkelerin bağımsızlıklarını ilan etmesinden sonra Batılı ülkelerin ve farklı güvenlik örgütlerinin, Rusya Federasyonu’nun (RF) sınırlarında bulunan bölgelerdeki ülkeler ile yeni ilişkiler geliştirmeye başladıkları görülmektedir. Buradan hareketle Batılı ülkelerin özellikle Rusya’nın güneyinde bulunan Güney Kafkasya ülkeleri ile ilişkilerini geliştirmeye başlamış olmalarının Rusya için önemli bir ulusal güvenlik sorunu olarak algılandığı anlaşılmaktadır. Tüm bunlarla birlikte hem jeopolitik hem de jeostratejik açıdan Güney Kafkasya bölgesinin diğer bölgelerden farklı olarak RF için çok önemli bir bölge olarak görüldüğü aktarılmaktadır. Ancak RF’nin 1993 yılında “Yakın Çevre Doktrini” bağlamında yalnızca Güney Kafkasya değil, Doğu Avrupa ve Orta Asya’da bulunan eski Sovyet Cumhuriyetlerine karşı da ilgisini sürdürmeye devam ettiği görülmektedir. Burada RF’nin ortaya konulan “Yakın Çevre Doktrini” ile hem bu bölgeler üzerinde etkisini sürdürmeye çalıştığı hem de ulusal güvenlik politikalarını şekillendirdiği ifade edilmektedir. Çalışmada metodolojik olarak nitel araştırma yöntemi olan doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Sonuç olarak RF’nin ulusal güvenliğini sağlamak adına siyasi, askerî ve ekonomik gücünü sınırlarına yakın bölgelerde sürdürdüğü açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada genel anlamda, Azerbaycan ile Ermenistan arasında yaşanan “Dağlık Karabağ” sorunu, Rusya’nın tutumu ve Dağlık Karabağ’da yaşanan Birinci ve İkinci Karabağ savaşlarının “Yakın Çevre Doktrini” bağlamında RF’nin ulusal güvenlik politikalarına nasıl etki ettiği incelenerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

RF, Ulusal Güvenlik, Dağlık Karabağ, Yakın Çevre Doktirini, Güney Kafkasya.

The Impact of the Nagorno-Karabakh Issue on the National Security Policy of the Russian Federation in the Context of the Near Abroad Doctrine

Öz

Following the collapse of the Soviet Union and the proclamation of independence by the nations that had been ruled by Moscow, western nations and various security agencies began to forge new ties with the nations in the RF's border regions in 1991. From this vantage point, it is clear that Russia views the fact that Western nations have begun to forge relationships with the South Caucasus nations, particularly in the south of Russia, as a significant national security issue. In addition to all of these factors, it is said that Russia views the South Caucasus as a key territory in terms of both geopolitical and geostrategic considerations. However, it is clear that the RF maintained its interest in the "Near Abroad Doctrine" in 1993, not only in the South Caucasus but also in the former Soviet Republics in Eastern Europe and Central Asia. It uses the "Near Abroad Doctrine" to maintain control over these areas and to guide the development of its national security strategies. The study was conducted using the document analysis approach, which is a qualitative research method. As a result, it is obvious that the RF maintains its political, military, and economic clout in the areas bordering its own to safeguard its security. In this study, the "Nagorno-Karabakh" conflict between Azerbaijan and Armenia, Russia's stance, and how the First and Second Karabakh wars in Nagorno-Karabakh affected the RF's national security policies in the context of the "Near Abroad Doctrine" are analyzed and evaluated.

Anahtar Kelimeler

RF, National Security, Nagorno-Karabakh, Near Abroad Doctrine, South Caucasian

Kaynakça

• Allahverdiyev, T. (2010). Azerbaycan ve Ermenistan Arasındaki Karabağ Sorunu. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Bursa.
• Askerov, A. (2020). The Nagorno Karabakh Conflict: The Begining of The Soviet End. A. Askerov, S. Brooks, L. Tchantouridze (Ed.). Post-Soviet Conflicts: The Thirty Years’ Crisis (s.55-82). London: Lexington Books.
• Başurgan, A. (2018). Ulusal Güvenlik Politikaları Ve Güvenlik Kültürü Arasındaki İlişkiselliği Ortaya Çıkarmaya Yönelik Ölçek Geliştirilmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmama Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilim ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Bellavita, C. (2008). Changing Homeland Security: What is Homeland Security?. Homeland Security Affairs, 4(2), 1-31.
• Beşikçi, A. G. S. Ö. (2016). Bağımsızlık Sonrası Dönemde Azerbaycan Dış Politikasındaki Stratejik Değişimler ve Yönelimler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(2), 237-252.
• Birdişli, F. (2011). Ulusal Güvenlik Kavramının Tarihsel Ve Düşünsel Temelleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(31), 149-169.
• Canar, B. (2012). Rusya Federasyonu’nun Azerbaycan İle İlişkileri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 21-38.
• Cornell, S. E. (1998). Turkey And The Conflict In Nagorno Karabakh: A Delicate Balance. Middle Eastern Studies, 34(1), 51-72.
• Demirel, E. (2019). Rus Dış Politikasında Güvenlik Faktörü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 243-265.
• Erden, K. İ. Ş. İ. (2022). Bir Tarafta Pandemi, Diğer Tarafta Savaş: Tarihi ve Siyasi Yönleri İle “2020 Dağlık Karabağ Savaşı”. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-8.
• Ekici, Y. (2022). Dağlık Karabağ'da Ermeni İşgali (1988-1993). Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 134-144.
• Elma, F. (2015). Azerbaycan’da Sovyet Sonrası Bağımsızlık Süreci: Demokrasiye Geçiş ve Devlet İnşasının İlk Yılları (1988-1993). Yeni Türkiye, 75, 190-201.
• Eminoğlu, A., & Deniz, Y. A. (2021). ABD ve Rusya Ekseninde Dağlık-Karabağ’da Çatışma Çözümünü Geciktiren Güç Dengesi Sistemi. Akdeniz İİBF Dergisi, 21(2), 245-255.
• Fjäder, C. (2014). The Nation-State, National Security And Resilience in The Age Of Globalisation. Resilience, 2(2), 114-129.
• Gündüz, O., & Göçoğlu, V. (2020). Ulusal Güvenlik Politikası Çerçevesinde ABD’nin Güvenlik Anlayışına Kronolojik Bir Bakış. OPUS International Journal of Society Researches, 15(21), 725-755.
• Jensen, A. (2016). How to Hold on to Hierarchy: Russia and the Near Abroad. Sigma: Journal of Political and International Studies, 33(1), 3-18.
• Kalkan, D. İkinci Karabağ Savaşı ve Ermeni Diasporası. Dr__Duhan_Kalkan_-_İkinci_Karabağ_Savaşı_ve_Ermeni_Diasporası_pdf_9fb02f8a-016b-483d-86d1-23f16741774f.pdf (tasam.org) (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• Keskin, M. (2015). Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Rus Dış Politikası: Ukrayna Müdahalesi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 3(2), 45-62.
• Mammadov, A. (2014). İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan’ın Bölgesel Dış Politikası [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkelir Anabilim Dalı, Sakarya.
• Mustafayev, R. (2002). Dağlık Karabağ Problemi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkelir Anabilim Dalı, İstanbul.
• Pirinççi, F. ve Güler, M. Ç. (2020). Karabağ’da Kırılan 26 Yıllık Paradigma. www.ırs-az.com (Erişim Tarihi: 10.12.2022).
• Polizada, F. (2022). Azerbaycan ile Ermenistan Arasında İkinci Karabağ Savaşı ve Rusya’nın Bu Savaşa Etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Uluslararası Politik Ekonomi Anabilim Dalı, Karabük.
• Sapmaz, A. (2022). Rusya Federasyonu’nun Kafkasya Politikası: Bütüncül Bakış. Gazi Akademik Bakış, 16(31), 257-278.
• Sobirzhanov, T. (2019). Rusya’nın Soğuk Savaş Sonrasında Orta Asya’da Uyguladığı Kültür Politikaları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkelir Anabilim Dalı, Sakarya.
• Sönmez, A. S. (2010). Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Yeltsin Dönemi Rusya Federasyonu'nun Bağımsız Devletler Topluluğu Ülkeleriyle İlişkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (27), 1-9.
• Yılmaz, M. (2013). Karabağ Savaşı ve Adım Adım Hocalı Soykırımı. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 9(2), 95-104.
• Yılmaz, R. (2010). Azerbaycan Dış Siyasetinde Bağımsızlık Sonrası Yıllar Ve Karabağ Problemi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(2), 69-93.
• Yılmaz, R. (2013). Kafkasya’da Çözülmeyen Kördüğüm: Dağlık Karabağ Sorunu. Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi, 2(1), 71-90.
• Zengin, A. K. (2021). II. Karabağ Savaşı’nda Türk Kazanımları. Bülten Dergisi, (3), 46-49.