Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Öğrencilerin Özbakımla İlgili Talep Etme Amaçlı Davranışlarını Yapabilmelerine Yönelik Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 147 - 162, 26.12.2022

Hakan Sarı , Tuğba Gülsöz

Öz

Yıllardır otizm ve otizmli bireylerin eğitimi konusunda bilim dünyasına ışık tutacak çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan birçok araştırmada otizmli bireylerin iletişim becerilerinin ele alındığı görülmektedir. Ancak iletişim becerisi konulu araştırmalar oldukça sınırlıdır. İletişim becerilerinin alt boyutu olarak, otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin talep etme amaçlı davranışlarının ele alınmasının alana katkı sağlayacağına inanılmaktadır. Dolayısıyla bu araştırmanın amacı, otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin özbakımla ilgili; yeme içme, giyinme, temizlik ve süslenme becerileri için talep etme amaçlı davranışlarını yapabilmelerine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesidir. Araştırma Nitel Araştırma Yöntemlerinden Görüşme Yönteminin en sık kullanılan türü Yarı Yapılandırılmış Görüşme Yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Araştırma evrenini 2018-2019 eğitim öğretim yılı içerisinde Konya ili merkezinde Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı okullarda görev yapan I.kademede otizm spektrum bozukluğu tanılı öğrencilerle çalışan 14 özel eğitim öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır ve betimsel analiz tekniğiyle analiz edilerek 14 özel eğitim öğretmenin toplam 30 öğrencinin talep etme davranışlarına yönelik görüşleri incelenmiştir. Araştırma bulgularına göre, OSB’li öğrencilerin çok azı özbakım becerilerine yönelik taleplerini konuşarak ifade etmekte, öğrencilerin büyük çoğunluğu elle işaret, aranma, agresif davranışlar, gösterme ile iletişim kurma gibi sözel olmayan davranışlarla özbakım becerilerine yönelik taleplerini ifade etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Otizm spektrum bozukluğu, özbakım (yeme-içme, giyme-soyunma, temizlik ve süslenme becerileri), talep etme amaçlı davranış, görüşme yöntemi, nitel araştırma.

Kaynakça

• Kaynakça Adams, L, Gouvousis, A, VanLue, M , Waldron, C. (2004). Social Story Intervention: Improving Communication Skills in a Child with an Autism Spectrum Disorder. Focus On Autism and Other Developmental Disabilities. Vol.19 No.2 Summer 2004. Downloaded from foa.sagepub.com at Pennsylvania State Univ. On September 11,2016.
• Aksoy, V. & Şahin, Ş. (2016).Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB):Tarama,Tanılama ve Değerlendirme. İ.H.Diken ve H.Bakkaloğlu içinde Zihin Yetersizliği ve Otizm Spektrum Bozukluğu (s. 230-259). Ankara. Pegem Akademi.
• Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013.
• Birkan, B. (2009). Otizmi Olan Çocuklar ve Eğitimi. G. Akçamete içinde, Genel Eğitim Okullarında Özel Gereksinimli Çocuklar. Ankara. Kök Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara. Pegem Akademi.
• Diken, H. (2008). Otistik Bozukluğu Olan Öğrenciler. H. Diken içinde, Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim. Ankara. Pegem Akademi.
• Genç-Tosun, D. (2016). Otizmli Bireylere Çok Basamaklı Talep Etme Becerisinin Öğretiminde Dokunmatik Ekranlı Konuşma Üreten Cihaz Kullanımının Etkililiği. Doktora Tezi. Eskişehir. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı.
• Genç-Tosun, D. & Kurt, O. (2014).Otizm Spektrum Bozukluğu ve Video Modelle Öğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(3) 37-49.
• Gökdağ, H. (2016). Alternatif ve Destekleyici İletişimde Kullanılan İletişim Panolarının Zihin Engelli Çocuklara Gereksinimlerini Sözel Olmayan Yöntemle İfade Becerisi Kazandırmada Etkililiğinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özel Eğitim Anabilim Dalı Özel Eğitim Bilim Dalı.
• Karasar, N. (2018). Veriler ve Toplanması. N. Karasar içinde, Bilimsel Araştırma Yöntemi (s. 210). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karasu, N. (2011). Otizmli Bireylerin Eğitiminde Video Model ile Model Olma Uygulamalarının Değerlendirilmesi: Bir Alanyazın Derlemesi ve Meta-Analiz Örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(2) 1-12.
• Kaymak, A. (2016). Otizm Spektrum Bozukluğu: Tanım, Sınıflama, Yaygınlık ve Nedenler. İ.H.Diken ve H.Bakkaloğlu içinde Zihin Yetersizliği ve Otizm Spektrum Bozukluğu (s. 164-187). Ankara. Pegem Akademi.
• Kırcaali-İftar, G. (2012). Otizm Bozukluğuna Genel Bakış. E. Tekin-İftar içinde, Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri (s. 17-46). Ankara, Vize Yayıncılık.
• Koçak, F. (2011). Otistik Çocuklara Hayat Bilgisi Dersi Ailemiz Teması İçinde Geçen Kavramların Öğretiminde Semantik (Anlamsal) Kavram Haritalarının Kullanımının Etkililiği. Yükseklisans Tezi. Konya : Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• MEB. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. 07.07.2018 Tarih ve 30471 Sayılı Resmi Gazete.
• MEB. (2016). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Otizm Spektrum Bozukluğu. Ankara.
• MEB. (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. 31.05.2006 Tarih ve 26184 Sayılı Resmi Gazete.
• Nikopoulos, C.K. & Keenan, M. (2007). Using video modelling to teach complex social sequences to children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(4), 678-693.
• Nikopoulos, C.K. & Keenan, M. (2004b). Effects of video modelling on training and generalisation of social initiation and reciprocal play by children with autism. Europen Journal of Behavior Analysis, 5 1-13.
• Özdemir, S. (2007). Sosyal Öyküler: Otistik Çocuklara Yönelik Bir Sağaltım. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(2) 49-62.
• Rittenhouse-Cea, H and Cho, SJ (2019). Effects of Instructor Training on language Outcomes of Students With ASD. The Journal of Special Education. Vol 53(2): 108-118.
• Sarı, H, Gökdağ, H (2019). Özel Gereksinimli Bireylerde Dil Gelişimi. Ankara. Vize Yayıncılık.
• Sucuoğlu, B. (2012). Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocukların Değerlendirilmesi. E. Tekin-İftar içinde, Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri (s. 47-120). Ankara, Vize Yayıncılık.
• Sucuoğlu, B. (2009). Otizm ve Otistik Bozukluğu Olan Çocuklar. A. Ataman içinde, Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş(s. 293-308). Ankara. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şahin, Ç. (2010). Verilerin Analizi. R. Y. Kıncal içinde, Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 188). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yarımkaya, E, İlhan, E, Karasu, N (2007). Akran Aracılı Uyarlanmış Fiziksel Aktivitelere Katılan Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bir Bireyin İletişim Becerilerindeki Değişimin İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 18(2), 225-252.
• İNTERNETTEN YARARLANILAN KAYNAKLAR Christensen, D., Baio, J., Braun, K., Bilder, D., Charles, J., Constatnino, J. N., et al. (2016). Prevalence and characteristics of autism spectrum disorder among children aged 8 years — autism and developmental disabilities monitoring network, 11 sites, United States, 2012. MMWR Surveillance Summaries, 65(3), 1–23. https://doi.org/10.15585/mmwr.ss6503a1. (Erişim Tarihi : 16.10.2020).