İlk Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’da Üç Ayaklı Mutfak Kabının Yayılımı ve Gelişimi

Year 2017, , 1 - 22, 01.04.2017

Deniz Sarı Fadime Arslan

https://doi.org/10.37879/belleten.2017.1

Abstract

Batı Anadolu’da İlk Tunç Çağı’nın önemli kap biçimlerinden bir tanesi olan üç ayaklı mutfak kapları pişirme geleneği ile ilgi önemli bilgiler vermesinin yanı sıra bölgede yer alan İlk Tunç Çağı yerleşimlerinin stratigrafilerinin çakıştırılmasında anahtar kap biçimleri arasında yer alır. Üç ayaklı mutfak kapları İlk Tunç Çağı’nın başından itibaren Batı Anadolu’nun sahil kesiminde yaygınken İç Kuzeybatı Anadolu’da ilk kez İlk Tunç Çağı II’nin son evresinde ortaya çıkar ve Erken İlk Tunç Çağı III’de tüm Batı Anadolu’da yaygın bir şekilde devam eder. Ocak kullanımına bağlı olarak Batı Anadolu’nun sahil kesiminde Geç İlk Tunç Çağı III ile birlikte, pişirme kabı olarak kullanımı neredeyse ortadan kalkan bu kap biçimi, yerini düz dipli küresel gövdeli çömleklere bırakmıştır. Ancak pişirmede farklı biçimlerde üç ayakların kullanımı devam etmiştir ve günümüzde bile örnekleri söz konusudur.

Keywords

Üç Ayaklı Mutfak Kabı, İlk Tunç Çağı, Batı Anadolu, Arkeoloji

The Development and Distribution of the Tripod Cooking Pot in Western Anatolian Early Bronze Age

Abstract

Tripod cooking pots, one of the significant form groups in Western Anatolia in the Early Bronze Age, contribute not only to reconstruct the early cooking traditions, they also are among the key form groups in comparison the Early Bronze Age stratigraphies. While these pots are common in coastal regions from the beginnings of the Early Bronze Age on, they occur for the first time in inland northwestern Anatolia in the Late Early Bronze Age II. In the coastal western Anatolia, related to the occurence of ovens, tripod cooking pots almost disappeared and globular cooking pots replaced them at the beginning of the Late Early Bronze III. However, the use of tripods in cooking have been continued in several types and varieties, even they are stil in use in present.

Keywords

Tripod cooking pot, Early Bronze Age, Western Anatolia, Archaeology

References

• Arsebük, Güven, İnsan ve Evrim, Ege Yayınları, İstanbul 1995.
• Artin, Gassia, “The Necropolis and Dwellings of Byblos during the Chalcolithic Period: New İnterpretations”, Near Eastern Archaeology 73:2-3, (2010).
• Bilgen A. Nejat, Seyitömer Höyük Kazısı Ön Raporu, (2006-2010) Kütahya 2010.
• Blegen, Carl W., Caskey John L. ve Rawson Marion, Troy Volume I, Princeton 1950. , Troy Volume III, Priceton 1953.
• Bostancı, Oğuz, (Kolankaya) Neyir, Deniz Ulaş ve Oğuzhanoğlu Umay, “Erken Tunç Çağı Anadolu Ticaret Ağına Yeni Bir Katkı: Kula Bölgesinden Bir Grup Erken Tunç Çağı Seramiği”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2005 Yıllığı, Ankara 2006, ss. 221-250.
• Boysal Yusuf, “Teos Kazısı 1965 Yılı Kısa Raporu”, Türk Arkeoloji Dergisi 14/1-2, Ankara, 1967, ss. 231-234.
• Brea, L. Bernabo, Poliochni I, Roma 1964. , Poliochni II, Roma 1976.
• Burney, C.A., “Northern Anatolia Before Classical Times”, Anatolian Studies Vol.6, (1956), pp.179-203.
• Caymaz, Tayfun, “Urla Yarımadası Prehistorik Yerleşimleri”, Arkder 11-1, ss.1-11, (2008).
• Coldstream, J.N., Geometric Greece 900-700BC, II. Baskı, London and New York 2003.
• Cultraro, Massimo, “Food Preparation and Consumption in the Early Bronze Age of the Northern Aegean: Evidence from Poliochni, Lemnos”, Giampaolo Graziadio, Riccardo Guglielmino, Valeria Lenuzza ve Salvatore Vitale (ed.); Studies in Mediterranean Archaeology for Mario Benzi, Bar İnternational Series 2460, pp. 103-111, (2013).
• Çakalgöz, Sema, “Seyitömer Höyük Erken Tunç Çağı Mimarisi ve Buluntuları”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Anabilim Dalı, İzmir 2000.
• Efe, Turan, İlaslı Ahmet ve Topbaş Ahmet “Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part 1: Kaklık Mevkii, A Site Transıtıonal to the Early Bronze Age”, Studia Troica 5, Mainz Am Rhein, 1995, pp. 357-399.
• Efe, Turan, Demircihüyük Band III, Die Keramik 2, Die Frühebronzezeitliche Keramik der Jüngeren Phasen (ab Phase H), Mainz am Rhein, 1988.
• “1990 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, AST IX, 1991, ss. 561-584.
• “Early Bronze Age III Pottery From Bahçehisar: The Significance of the Pre Hitite Sequence in the Eskişehir Plain, Northwestern Anatolia”, AJAVol. 98/1 (1994), pp. 5-34.
• “Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu’nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili”, Colloquium Anatolicum III, (2004), ss.15-29.
• “Selected EB II Pottery Recovered in the Two Burnt Rooms at Küllüoba Near Eskişehir”, Engin Özgen Anı Kitabı, (2014), ss. 115-128.
• Erkanal, Hayat – Günel, Sevinç, “1994 Liman Tepe Kazıları”, KST XVII/I, (1995), ss.305-328.
• Erkanal, Hayat, “1996 Liman Tepe Kazıları”, KST XIX/I, (1998), ss. 379-398.
• Erkanal, Hayat – Artzy Michal, “2000 Yılı Liman Tepe Kazı Çalışmaları”, KST XXIII/I, (2001), ss. 375-388.
• Eslick, C., Elmalı Karataş V, The Early Bronze Age Pottery of Karataş; Habitation Deposits, Oxford 2009.
• Duru, Refik ve Umurtak Gülsün, “Bademağacı Kazıları 2000”, KST XXIII/I, (2001), ss. 237-244.
• “Bademağacı Kazıları 2000 ve 2001 Yılları Çalışma Raporu”, Belleten 246 Cilt LXVI, (2002), ss. 549-594.
• Gökçay, M. Metin, “Yenikapı Kazıları/Metro-Marmaray Projesi”, İdol Arkeologlar Derneği Dergisi, ss.16-27,(2007).
• Greenewalt, Crawford H., “Sardıs: Archaeologıcal Research and Conservatıon Projects in 2006”, KST XXIX/III, ss. 371-386, (2007).
• Hüryılmaz, Halime, “Gökçeada-Yenibademli Höyük 2008 Yılı Kazıları”, KST XXXI/III, (2009), ss. 231-246.
• Joukowsky, Martha Sharp, Prehistoric Aphrodisias I, Belgium 1986.
• Knappet, Carl, “Assessing a Polity in Protopalatial Crete: The Malia-Lasithi State”, AJA Vol.103/4, (1999), pp. 615-639.
• Koçak, Özdemir, “Afyon-Bolvadin Yüzey Araştırmaları 2002 (Neolitik Çağdan İlk Tunç Çağına Kadar”, AST XXI/ I, (2003), ss.173-184.
• Korfmann, Manfred, Girgin Çiğdem, Morçöl Çiğdem ve Kılıç Sinan, “Kumtepe 1993 Bericht über die Rettungsgrabungen”, Studia Troica V, Maiz Am Rhein, 1995, pp. 237-291.
• Kökten, Kılıç İ., “Kuzeybatı Anadolu’nun Tarih Öncesi Hakkında Yeni Gözlemler”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 3/9, ss.200-220, (1951).
• Körte, Gustav ve Körte Alfred, Gordion, Ergebnisse Der Ausgrabung ım Jahre 1900, Archaologischen İnstitus, Berlin 1904.
• Lamb Winifred, Excavations at Thermi in Lesbos, Cambridge 1936a.
• “Excavations at Kusura Near Afyon Karahisar”, Antiquity Vol: LXXXVI 2, London, (1936b), pp.1-64.
• “Excavations at Kusura Near Afyon Karahisar I”, Archaeologia86, Oxford, pp. 1-64, (1937).
• Lochner, İna – Ay, Deniz Ş.M. , “Die Frühbronzezeitlichen Keramik, Die Frühebronzeitlichen Siedlungsbefunde in Aizanoi, Vorberict über die Kampagnen 1997 bis 1999”, Archaologiscer Anzeigner, Berlin, (2001), pp.269-295.
• Lloyd, Seton – Mellaart, James, Beycesultan Vol. I, London 1962.
• Beycesultan Vol. II, London 1965.
• Mellaart, James, “Preliminary Report on a Survey of Pre-Classical Remains in Southern Turkey”, Anatolian Studies 4, (1954), pp. 17-240.
• Hacılar I-II, Edinburg 1970.
• Mellink, Machteld J., ‘Archaeology in Asia Minor’, AJA Vol. 87/IV (1983), pp. 427-442.
• Mitten, David G., “Excavations at Sardis 1968”, Türk Arkeoloji Dergisi XVII/1 TTK Basımevi, Ankara, 1969, ss. 111-114.
• Mountjoy, P. A., “The East Aegean-West Anatolian İnterface in the Late Bronze Age: Mycenaeans and the Kingdom of Ahhiyawa”, Anatolian Studies Vol. 48, (1998), pp.33-67.
• Nicolao, Kyriakos, “Archaeological News from Cyprus, 1970”, AJA Vol.76/3, (1972), pp. 311-320.
• Öner, Beyil, “Küllüoba Höyüğü Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Küçük Buluntuları (Yontmataş Aletler ve Metal Eserler Hariç)”,Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Ön Asya Arkeolojisi Bilim Dalı, 2009, İstanbul.
• Özdoğan, Mehmet, “1986 Yılı Trakya ve Marmara Bölgesi Araştırmaları’ AST V/II,(1987), ss. 157-174.
• Parzinger Hermann ve Karul Necmi “Kırklareli Höyüğü 1995 Yılı Kazısı”, KST XVIII/I, (1996), ss. 53-81.
• Sagona, Antonio – Zimansky, Paul, Ancient Turkey, London and New York, 2009, s. 188, fig. 5.20.
• Sarı, Deniz, “Küllüoba İlk Tunç Çağı II Çanak Çömleği”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı İstanbul, (2004).
• Seeher, Ayşe Baykal, Kauder Julia Obladen, Demircihüyük IV, Mainz 1996.
• Seeher, Jürgen, Die Bronzezeitliche Necropole Von Demircihüyük-Sarıket, Tübingen 2000.
• Sperling, Jerome W., “Kum Tepe in the Troad: Trial Excavation, 1934”, Hesperia, Vol. 45, (1976) No.4, pp. 305-364.
• Şahoğlu, Vasıf, “Liman Tepe Erken Tunç Çağı Seramiğinin Ege Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, 2002 Ankara.
• Şahoğlu, Vasıf – Vural, Hüseyin – Karaturgut Emrullah, “Çeşme Boyalık Erken Tunç Çağı Mezarlığı”, AST XXVI/ I, 2008, ss. 235-252.
• Topbaş, Ahmet – Efe, Turan – İlaslı, Ahmet, “Salvage Excavations of The Afyon Archaeology Museum, Part 2: The Settlement of Karaoğlan Mevkii and The Early Bronze Age Cemetery of Kaklık Mevkii”, Anatolia Antiqua VI, Paris, (1998), pp. 21-94.
• Türkcan, Ali Umut, “Kanlıtaş Höyük ve Civarı (İnönü, Eskişehir), Yüzey Araştırması”, AST XXVIII/I, (2010) ss. 303-328.
• Türkteki, Murat, “Küllüoba İlk Tunç Çağı III Çanak Çömleği”,Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı, İstanbul 2004.
• Türkteki, (Üstün) Sinem, “1993-2004 Dönemi Bademağacı Kazılarında Bulunmuş Olan İlk Tunç Çağı II Kırmızı Astarlı Malları”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı, İstanbul 2006.
• “Göller Bölgesi İlk Tunç Çağı 1-2 Çanak Çömleği”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Bilim Dalı, İstanbul 2012.
• Warner, Jayne L., Elmalı Karataş II, BRYN Mawr, PA. 1994.
• Yılmaz, Mehmet, “Başlangıcından İlk Tunç Çağı Sonuna Kadar Anadolu’da Pişirme Geleneği”, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Çanakkale 2012.