Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Empati Becerisi Açısından İncelenmesi

Year 2022, Volume: 7 Issue: 2, 474 - 487, 31.12.2022

Çiğdem Kan Zehra Tebiş

Abstract

Eğitim sistemleri, içinde yaşanılan toplum, çevre ve küreselleşen bir dünya için daha duyarlı vatandaşları yetiştirmeyi hedeflemelidir. Bu duyarlılığı kazandırma da empati becerisine ihtiyaç duyulmaktadır. Empati, kişinin karşısındakinin gözlüğünü takarak olaylara onun penceresinden bakması olarak tanımlanabilir. Bu çalışmanın amacı, 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda bir beceri olarak yer alan empati becerisinin ortaokul Sosyal Bilgiler Ders kitaplarında yer verilme durumunu ortaya koymaktır. Bu amaç kapsamında Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye kurulu kararıyla 2020-2021 eğitim-öğretim yılında ortaokullar da okutulmak üzere ders kitabı olarak kabul edilen özel yayınevlerine ait 5, 6 ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, 2020-2021 Eğitim-Öğretim yılında, 6. Sınıf ders kitaplarında empati becerisine hiç yer verilmediği; 5 ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında ise empati becerisine yeteri kadar yer verilmediği görülmüştür. Empati kelimesi ise, 5 ve 6. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer almazken, 7. Sınıf ders kitaplarında yer verildiği tespit edilmiştir. Çalışmanın bulguları doğrultusunda öneriler sunulmuştur.

Keywords

Empati, Empati Becerisi, Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Ders Kitapları.

References

• Akbuğa, M. (2010). İlköğretim Dördüncü ve Beşinci Sınıf öğretmenlerin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aydemir, M. (2017). Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında Yer Alan Beceriler Açısından İncelenmesi, International Journal of Contemporary Educational Studies, (IntJCES), 3(2), 1-17.
• Altay, N. (2020). Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Beceriler Açısından İncelenmesi, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 276-291.
• Büyükalan, S. F. Ders Kitabı ve Öğretim Programı İlişkisi. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Çalışkan, H. ve Uymaz, M. (2018). Bilgiler Öğretmen Adaylarının “Empati” Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Aracılığı ile Belirlenmesi. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 2 (4), 80-91.
• Çatlak, İ. H. ve Yiğit, E. Ö. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarına Empati Becerisi Ve Farklılıklara Saygılı Olma Değerinin Kazandırılmasında Storyline Yönteminin Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 1794-1819.
• Çelikkaya, T., Yıldırım, T. ve Kürümlüoğlu, M. (2019). Öğrenciler ve Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Programdaki Becerilere İlişkin Beceri Hiyerarşileri, Gerekçeleri ve Önerileri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1),111-132.
• Çelikkaya, T, Kürümlüoğlu, M. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Kazandırılması Hedeflenen Alan Becerilerine Kitaplarda Yer Verilme Durumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (40), 141-158.
• Demir, Y. ve Atasoy, E. (2018). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının (2017) Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (2), 753-780.
• Elikesik, M. ve Alım, M. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Empatik Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3), 167-180.
• Ertürk, M. ve Güler, E. (2017). 5. 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre İncelenmesi (Muğla İli Örneği). Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2017 (8), 64-76.
• Gelen, İ. (2002). Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Düşünme Becerilerini Kazandırma Yeterliklerinin Değerlendirilmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(10), 100-119.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikler Açısından İncelenmesi. International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, 2 (1), 8-26.
• Güzel, D. ve Şimşek, A. (2014). Milli Eğitim Şûralarında Ders Kitapları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (23), 172-216.
• Hayırsever, F. ve Kısakürek, M. A. (2014). Sosyal bilgiler ders kitabının, ilköğretim programında kazandırılması hedeflenen beceriler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi. 4 (8), 23-42.
• İncekara, S. & Karatepe, A. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Yeni Program Temelinde Ders Kitaplarına Yönelik Düşünceleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 0 (21), 46-64.
• Kabapınar, Y. (2005). Uygulama ve Değerlendirme Ölçütleriyle Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretiminde Kullanılabilecek Bir Öğretim Yöntemi Olarak Empati. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(9), 119-142.
• Kabapınar, Y., Tabak, E. ve Yavuz, B. (2019). Öğrencilerde Empati Becerisini Geliştirme Temelli Bir Teknik Olarak Görsel Öykü: Örnek Uygulamalar. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2), 58-80.
• Karabacak, N. ve Turan, İ. (2007). "İlköğretim Birinci Kademe Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarına Göre Bir Değerlendirmesi". Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 209-233.
• Kayabaşı, B. (2003). İlköğretim okulu sosyal bilgiler ders kitapları ile ilgili öğretmen ve öğrenci görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Keskin, C. S. (2007). Sosyal Bilgiler Derslerinde Empati Becerisine Dayalı Öğretim Tekniklerinin Kullanılması, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. (Doktora Tezi), 4-318.
• Kılıç, S. (1999). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin ve müfettişlerin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koca, N. ve Daşdemir, İ. (2017). Sosyal Bilgiler Lisans Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Etkililiğine İlişkin Görüşleri. TURAN-SAM: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 9(35), 144-155.
• Yıldırım, T. ve Konuk, Y. (2018). Empati Becerisine Dayalı Etkinliklerle Desteklenen Sosyal Bilgiler Öğretiminin Öğrencilerin Çevre Bilincine ve Akademik Başarılarına Etkisi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2 (2), 57-69.
• Özdemir, M. (2010). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 323-343.
• Özer, M. A., ve Allahverdi, K. (2009). Geleneksel ve Yapılandırmacı Eğitim Anlayışı ile Hazırlanan 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Ders Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirmesi. 17. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Mayıs 2009, Sakarya.
• Pala, A. (2008). Öğretmen Adaylarının Empati Kurma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (23), 13-23.
• Pehlivan, A. ve Kolaç, E. (2016). Açık-Örgün Eğitim Sosyal Bilgiler Ders Kitapları ve Öğretim Programında Somut Olmayan Kültürel Miras Ögeleri. Turkish Studies, 11(19), 655-670.
• Sak, R., Sak, İ., Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir ve M., Dündar, H. (2014). Eğitim ve Bilim Dergisinde Yayınlanan Araştırmaların Eğilimleri: İçerik Analizi, Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(173), 430-451. Şeker, K. (2010). Tarih ve Sosyal Bilgiler Öğretiminde Empati. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0 (2), 91-105.
• Taş, A. M. (2007). Yeni Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 519-532.
• Uğur, A. (2007). Oluşturmacı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Örnek Olay İncelemesi Tekniği Kullanımın Öğrencilerin Empatik Düşünme Becerilerine Etkisi: Bir Eylem araştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uymaz, M. ve Çalışkan, H. (2018). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının “Empati” Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Aracılığı ile Belirlenmesi. Journal of Multidisciplinary Studies in Education, 2(4), 80-91.
• Uzun Turan, A. N. (2003) İlköğretim Altıncı ve Yedinci Sınıf Öğrencileri ile Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarına İlişkin Görüşleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Wach E. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Papers. 2-9.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H., Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık (9.baskı), Ankara, 2013.
• Yıldız, A. (2005). İlköğretim 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Niteliğinin Ve Bununla İlgili Öğretmen-Öğrenci Görüşlerinin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, S. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Empati. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4), 1-19.