Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında “Şık” Delikanlılar

Year 2008, Number: 24, 251 - 269, 01.07.2008

Yrd. Doç. Dr. Ayşe Melda Üner

Abstract

Keywords

-

HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR’IN ROMANLARINDA “ŞIK” DELİKANLILAR

Abstract

Toplumun, Tanzimat ile başlayan batılılaşma çabasının en önemli göstergelerinden biri de giyim kuşam anlayışındaki değişikliktir. Batılı görünmek isteyen orta ve üst sosyal kesim, Avrupa modasını takip edebilmek için büyük bir gayret sarf eder. Ancak Batı kültürünü gereğince algılayamamış tipler, Avrupaî giyim kuşam tarzını taklit ederek batılılaştıklarını sanırlar. Yazarlar da eserleri aracılığıyla Türk toplumuna, doğru batılılaşma konusunda yol göstermeyi amaç edinirler. Edebiyatın önemli vazifelerinden birinin halka ders vermek olduğuna inanan Hüseyin Rahmi de, romanlarında, güldürme yeteneğinden de faydalanarak okuyucularını eğitmeye çalışır. Pek çok romanında batı özentisi alafranga züppe tipinin örneklerini vermiş olan Hüseyin Rahmi’nin, bu tipi, özellikle dış görünüş ve giyim kuşam açısından, en karakteristik yönleriyle ele aldığı romanlarının başında da Şık ve Şıpsevdi gelir. Yazar, kendi tabiriyle “moda karikatürü” hâline getirdiği kahramanları aracılığıyla, yanlış batılılaşmanın bir insanı olumlu anlamda “şık”lıktan ne kadar uzaklaştırabileceğini göstermiş ve bu hususta çarpıcı bir sosyal tenkit yapmayı başarmıştır. Bu çalışmada Hüseyin Rahmi’nin, Tanpınar’ın ifadesiyle “muaşeret ikiliği”ni (Tanpınar 1992/1: 251) ele aldığı Şık ve Şıpsevdi romanlarında yarattığı aslî alafranga erkek tiplerinin, batılılaşmanın en önemli göstergesi kabul ettikleri dış görünüşleri ve giyim kuşam anlayışları üzerinde durulacaktır

Keywords

Hüseyin Rahmi, Şık, Şıpsevdi, yanlış batılılaşma, alafranga züppe, fiziksel şıklık anlayışı

References

• ALANGU, Tahir (1944), “Hüseyin Rahmi’nin Romancılığı”, Değirmen, Yıl: 2, nr: 12, İstanbul, s. 160-164.
• Çankaya, Birsen- Murat Kıvanç - Cècile Bouckot (2008), Fransızca-Türkçe Türkçe-Fransızca Sözlük, Fono Yayınları, İstanbul.
• ENGİNÜN, İnci (2006), “Hüseyin Rahmi” Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923), 1. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 309- 323.
• GÖÇGÜN, Önder (1987), Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanları ve Romanla- rında Şahıslar Kadrosu, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 722, Kül- tür Eserleri Dizisi: 63, İstanbul.
• GÜRPINAR, Hüseyin Rahmi (1327/1911), Şıpsevdi, Mihran Matbaası, İstanbul.
• GÜRPINAR, Hüseyin Rahmi, (1336/1920), Şık, 2. Tab’ı, Naşiri: İbrahim Hilmi, Kütübhane-i İslâm ve Askerî, Dersaadet.
• KAPLAN, Mehmet (1997), “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında Aslî Tipler”, Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I, 4. Baskı, Dergâh Yayın- ları, İstanbul, s. 459-475.
• KERMAN, Zeynep (1998), “Şık Romanı” Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Akçağ Basım Yayım Pazarlama, Ankara, s. 67-84.
• LEVEND, Agâh Sırrı (1964), Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk Dil Kurumu Yay- ınları:229, Ankara.
• MORAN, Berna (2004), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış I, 17. Baskı, İletişim Yayıncılık A.Ş., İstanbul, s. 259-268.
• ÖZÖN, Mustafa Nihat (1945), Hüseyin Rahmi Gürpınar’dan Seçilmiş Parçalar ve Eserleri Hakkında Mütalâalar, Hilmi Kitabevi, İstanbul.
• SEVENGİL, Refik Ahmet (1944), Hüseyin Rahmi Gürpınar Hayatı Hatıraları, Hilmi Kitabevi, İstanbul.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1992), “Recâizâde Mahmud Ekrem (Ekrem Bey)”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Hazırlayan: Zeynep Kerman, 3. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 248-252.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, (1992), “Romana ve Romancıya Dair Notlar III”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Hazırlayan: Zeynep Kerman, 3. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 66-68.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2001), 19. Asır Edebiyat Tarihi, 9. Baskı, Çağlayan Basımevi, İstanbul.
• TANSEL, Fevziye Abdullah (1977), “Hüseyin Rahmi” maddesi, İslâm Ansiklo- pedisi, Cüz: 46, Cilt: 5, İstanbul.
• TOKER, Şevket, (1983), “Şıpsevdi Romanı” Türk Edebiyatı Araştırmaları Der- gisi II, Prof. Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı, Ege Üniversitesi Edebiyat Fa- kültesi Yayınları, İzmir, s. 148-172.
• TOKER, Şevket (1984), “Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın ‘Şık ‘Romanında Tipler ve Tip Yaratma Tekniği“, Mehmet Kaplan’a Armağan, Dergâh Yayınları, İstanbul, s. 255-265.
• TOKER, Şevket (1990), Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarında Alafranga Tipler, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını No: 54, Ege Üniversi- tesi Basımevi, Bornova-İzmir.
• UĞURCAN, Sema (2006), “Ahmet Midhat Efendi ve Elinden Tuttukları”, .Ey Muharrir, Hazırlayanlar: Nüket Esen-Erol Köroğlu,Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, s. 289-308.
• YÜCEBAŞ, Hilmi (1964), Bütün Cepheleriyle Hüseyin Rahmi, İnkılap ve Aka Kitabevi, İstanbul.