Arnavutluk lise tarih ders kitaplarında Türk imajı

Year 2025, Volume: 14 Issue: 1, 17 - 34

Ahmet Tuna Sürenoğlu , Sezai Öztaş

https://doi.org/10.17497/tuhed.1549807

Abstract

Devletler, tarih ders kitaplarında ulusal tarih anlayışlarını ön plana çıkarmakta ve genellikle millî tarihlerine ağırlık vermektedir. Ancak coğrafi olarak yakın ve geçmişte aynı devletlerin egemenliği altında yaşamış milletlerin tarihleri arasında önemli ortak noktalar ve benzerlikler bulunmaktadır. Bu ortak tarihi mirası oluşturan en önemli unsurlardan biri, tarih boyunca geniş coğrafyalara hükmetmiş büyük devletlerdir. Bu devletlerden biri de Osmanlı Devleti’dir. Osmanlı Devleti, asırlar boyunca Balkan coğrafyasında hüküm sürmüştür. Bu bağlamda Osmanlı Devleti, Balkan coğrafyasında önemli bir rol oynamış ve bölgenin siyasi, ekonomik ve kültürel yapısını derinden etkilemiştir. Balkan coğrafyasında Osmanlı Devleti’nden bağımsızlığını kazanan Balkan devletlerinin tarih kitaplarında Türk imajının incelenmesi bu bakımdan önem teşkil etmektedir. Tarih ders kitapları ulus-devletlerin ideolojilerini gelecek kuşaklara aktarması açısından XIX. yüzyıldan günümüze kadar kullanılan araçlardandır. Tarih ders kitaplarının hazırlanması aşamasında da siyasi ideolojilerin etkisi de yadsınamaz. Bu bağlamda Arnavutluk tarih ders kitaplarında Türk imajı, ülkenin tarih anlatısında önemli bir rol oynamıştır. Bu araştırmada, 2016 yılında basılmış ve halen Arnavutluk’ta 10, 11, 12. sınıflarda lise tarih derslerinde kullanılan Histori 10, Histori 11 ve Histori 12 ders kitaplarında Türk imajı incelenmiştir. Araştırmada, sosyal bilimlerde sıkça kullanılan betimsel tarama modeli kullanılmış ve ders kitaplarında Türk tarihiyle ilgili hangi konuların ele alındığı, bu konuların öğrencilere nasıl bir imajla sunulduğu incelenmiştir. Ayrıca, ders kitaplarında Türk tarihine ait olayların ve olguların öğrenciler tarafından nasıl kavrandığına dair soruların ve ek materyallerin (okuma parçaları, görseller) kullanımı da analiz edilmiştir. Osmanlı tarihiyle ilgili olarak İskender Bey’in Osmanlı’ya karşı direnişi, Osmanlı’nın Arnavutluk üzerindeki yönetimsel politikaları ve bağımsızlık süreci gibi belirli temel olayların ön plana çıkarıldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Arnavutluk, Tarih Ders Kitabı, Türk İmajı

Ethical Statement

This study, conducted through textbook analysis, does not require ethical approval.

The image of Türk in Albanian high school history textbooks

Abstract

States often emphasize their national historical narratives in history textbooks, prioritizing their own national histories. However, there are significant commonalities between the histories of nations that are geographically close and have lived under the rule of the same empires. One key element of this shared historical heritage is the great empires that ruled vast regions, such as the Ottoman State, which governed the Balkans for centuries. The Ottoman State played a major role in the Balkans, deeply influencing the political, economic, and cultural structures of the region. Therefore, examining the image of Türks in the history textbooks of Balkan states that gained independence from the Ottoman State is important. History textbooks have served as tools for transmitting the ideologies of nation-states to future generations since the 19th century. The impact of political ideologies in the preparation of these textbooks is undeniable. In the case of Albanian history textbooks, the portrayal of Türks has played a significant role in shaping the country’s historical narrative. This study examines the image of Türks in Histori 10, Histori 11, and Histori 12, which were published in 2016 and are currently used in high school history classes for grades 10, 11, and 12 in Albania. Using a descriptive survey model common in social sciences, the study explores the topics related to Turkish history and how these topics are presented to students. It also analyzes how events and facts from Turkish history are understood by students through the use of questions and supplementary materials (e.g., reading passages and visuals). Key events such as Skanderbeg’s resistance against the Ottomans, Ottoman administrative policies in Albania, and the country’s independence process are emphasized, shedding light on how Ottoman history is portrayed in these textbooks.

Keywords

Albania, History Textbook, Turkish Image

Ethical Statement

This study, conducted through textbook analysis, does not require ethical approval.

References

• Batan, M. (2011). İran İslam cumhuriyeti ilk ve ortaöğretim ders kitaplarında Türkler ve Türk imajı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Bilmez, B. (2020). Arnavutluk güncel tarih ders kitaplarında Osmanlı-Türk imajı. M. Hacısalihoğlu (Ed.), Balkan ve Karadeniz ülkelerinde güncel tarih ders kitaplarında Osmanlı-Türk imajı içinde (ss. 287-350). Yıldız Teknik Üniversitesi Balkan ve Karadeniz Araştırmaları Merkezi (BALKAR).
• Demir, M. (2005). Eskiçağ tarih yazıcılığında Herodotos' un yeri ve önemi. Tarih İncelemeleri Dergisi, (20), 2.
• Demircioğlu, İ. H., & Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6, 69-88.
• Dere, İ., & Ülker, A.B. (2022). Lise Tarih Ders Kitaplarında Tarihi Şahsiyetler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(1), 921-956. https://doi.org/10.17152/gefad.925359
• Dërguti, M., Treska, T., & Egro D. (2016). Histori 10. Albas.
• Dërguti, M., Duka, F., Dushku, L., & Boçi, S. (2017). Histori 11. Albas.
• Dërguti, M., Çunga, S., Egro, D., Teli, P., Dushku, L., & Boçi, S. (2018). Histori me zgjedhje 12. Albas.
• Gatina, V. (2009). Rus tarih ders kitaplarında Osmanlı/Türk imgesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Gökdem, Z. B. (2010). Suudi Arabistan ders kitaplarında Osmanlı/Türk imgesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Hacısalihoğlu, M. (2020). Balkan ve Karadeniz Ülkelerinde Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı. İstanbul: Balkar.
• Jazexhi, O. (2011). Depicting the Enemy: The image of the Turk and the Muslim in Albania’s high school textbooks. H. Eren (Ed.), The Ottoman legacy and the Balkan Muslim communities today içinde (ss. 69-95). The Balkans Civilisation Centre.
• Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Keskin, A. (2008). Post-Modern dünyada modern tarih yapmak üzerine. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(15), 353-362.
• Kıran, M. (2014). Yunan ortaöğretim tarih ders kitaplarında Türk ve Türkiye imajı üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Logvinov, M. I. (2003). Studia imagologica, zwei methodologische ansätze zur komparatistischen imagologie. Germanistisches Jahrbuch, GUS, 204.
• Muhasilović, J. (2015). Bosna Hersek Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Öztürk, A. (2018). İmajoloji disiplini bağlamında meta-epistemolojik (arizi-külli-usul) kritik modeli ve Batı-imgeci metodolojinin çıkmazı. In Proceedings of the 2nd International Symposium on Critical and Analytical Thinking (p. 22). İstanbul University Congress and Cultural Center.
• Özkan, U. B. (2023). Eğitim bilimleri için doküman inceleme yöntemi. Pegem Yayınları.
• Öztaş, S. (2018). Tarih derslerinde bir öğretim materyali: Edebî ürünler. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (11), 30.
• Safran, M., & Ata, B. (1996). Barışçı tarih öğretimi üzerine çalışmalar; Türkiye'de tarih ders kitaplarında Yunanlılara ilişkin kullanılan dil ve Yunanlılara ilişkin öğrenci görüşleri. Erişim (10.09.2024): https://dspace.gazi.edu.tr/handle/20.500.12602/191228
• Şanbey, C. Z. (1960). Leopold Von Ranke tarihçilere yol gösteren bir tarih üstadı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 18(3-4), 273-289.
• Şimşek, A. (2018). Dünyada Türk imajı: Tarih ders kitaplarındaki durum. Pegem Yayınları.
• Şimşek, A. (2019). Tarih Ders Kitaplarında İmajlar. Pegem Yayınları.
• Soenen, J. (1997). Imagology and translation. N. K. Burçoğlu (Ed.), Multiculturalism: Identity and otherness (ss. 125-138). Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Tolongüç, A. (1992). Tanıtım ve imaj. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 11-19.
• Tuncer, F.F. (2012). Kosova tarih ders kitaplarında Osmanlı/Türk imajı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Özsüer, E. (2012). Türk-Yunan ilişkilerinde “biz” ve “öteki” önyargıların dinamikleri. Avrasya incelemeleri dergisi, 1(2), 269-309.
• Özsüer, E. (2018). Tarihin resmi ideoloji tarafından tahrifatına bir örnek: Yunanistan. Turkish History Education Journal, 7(2), 466-508. https://doi.org/10.17497/tuhed.456051
• Ulubaş, M. (2009). Günümüz Amerikan Tarih Ders Kitaplarında Türk Tarihi ile İlgili Konuların Ele Alınışı Üzerine Bir İnceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yıldız, N. (2008). 1980-1990 yılları arasında Bulgaristan’da ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında okutulan tarih ders kitaplarında Türk ve Osmanlı algısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosman Paşa Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Zunic, M. (2008). Hırvatistan’da tarih ders kitaplarında Osmanlı imajı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.