MEHMET RAUF’UN EYLÜL ROMANINDA ÜÇGEN ARZU MODELİ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 151 - 163, 31.12.2024

Adem Gürbüz

https://doi.org/10.30568/tullis.1548928

Öz

Üçgen arzu modeli, 20. yüzyılda Fransız eleştirmen Rene Girard’ın ortaya koyduğu bir kuramdır. Edebi eserin gizil yönlerini irdelemeye çalışan bu yöntemde arzuların kaynağı bireyin kendisinde değil; onu güdüleyen unsurlarda aranır. Bu modele göre arzu, arzulayan özne ile arzulanan nesne arasında düz bir çizgi şeklinde oluşmaz, bunun yerine bir tür üçgen oluşturmak suretiyle meydana gelir. Buna göre arzu duyan özne, üçgenin diğer ucundaki dolayımlayıcının tesiriyle arzu duymaya başlar. Girard düz bir çizgi şeklinde oluşan arzuyu romantik ve gerçek dışı, üçgen şeklinde oluşan arzuyu ise romansal ve hakikate daha yakın olarak vasıflandırır. Temel olarak insanda (öznede) doğan arzunun kaynağının kendiliğinden doğmadığını; öznede ortaya çıkan haset, kıskançlık, meyletme, karşılaştırma vb. duyguların onun arzularını da belirlediğini savunur.
Bu çalışma, Mehmet Rauf’un Eylül romanında üçgen arzu modelinin yansımalarını irdelemeyi amaçlamaktadır. İncelemede üçlü aşk ilişkisi üzerine kurulan Eylül’de roman kişilerinin hangi etkenlerle arzu duymaya başladığı irdelenecektir. Çalışma neticesinde romandaki aşk ilişkilerinin, basit bir tensel arzu olarak ortaya çıkmadığı, arzuların kaynağının sadece fizyolojik olmadığı, öznenin arzusunu tetikleyen dolayımlayıcıların dikkat çektiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda eser Girard’ın modeline göre değerlendirildiğinde arzunun kaynağının dolayımlayıcıdan kaynaklanmasından dolayı (üçgen arzu) romantik bir eser olarak değil, roman kurallarına daha uygun ve hakikate daha yakın bir eser olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Rauf, Eylül, üçgen arzu, Rene Girard

Kaynakça

• Arslan Yıldız, A. (2024). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Üçgen Arzu Bağlamında Züppe Tipolojisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İstanbul.
• Belge, M. (1990). Mehmet Rauf’un yapıtı, edebiyatımızın ilk psikolojik romanı: Eylül. Cumhuriyet Kitap, 54, 14-16. Belge, M. (2014). Edebiyat üstüne yazılar. İletişim Yayınları.
• Girard, R. (2013). Romatik yalan ve romansal hakikat: edebi yapıda ben ve öteki. Metis Yayınları.
• Kanter, B.(2010). Eylül romanında estetize edilmiş kimlikler. Türklük Bilimi Araştırmaları, (28), 231-243.
• Kerman, Z. (1998), Yeni Türk edebiyatı incelemeleri. Akçağ Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (2013). Türk romanı el kitabı. Salkımsöğüt Yayınları.
• Özbalcı, M. (2015). Mehmet Rauf ve Eylül romanı üzerine. Ondokuz Mayıs University Journal of Education Faculty, 9, 171-201.
• Rauf, M. (1999). Eylül. Arma Yayınları.