Öz
İngiliz ve Amerikan edebiyatlarında 20. yüzyılın ilk yarısında baskın, biçimci bir eleştiri eğilimi olan Yeni Eleştiri özellikle yakın okuma tekniğini kullanmasıyla ön plana çıkar ve bu eleştirel yöntem, metnin kendisine sadık kalarak metin dışı kaynakları göz ardı eder. Bu haliyle literatürde nesnel eleştirinin gelişmesinde ciddi katkıları olan bir eleştiri eğilimi olarak anılır.
Metni biyografi, tarih, sosyoloji, psikoloji ve siyasi öğretilerden bağımsız bir anlayışla değerlendirmeyi hedefleyen bu eleştiri anlayışını, Türk edebiyatında 1950’li yıllarda Hüseyin Cöntürk’ün çevirilerinde ve eleştiri metinlerinde görmek mümkündür. İzlenimci eleştiri anlayışına karşı tutumuyla da bilinen Cöntürk’ün çalışmalarında özellikle sayısal veriler ve analizlerden yararlanması, nesnelliğe yaptığı vurgu, şiirde sembol, imge, imaj ve yaratılan dünya üzerine görüşleri eleştiride farklı bir alanın açılmasına katkıda bulunmakla birlikte eleştirilere de hedef olmuştur.
Hüseyin Cöntürk’ün, İkinci Yeni Hareketinin önemli şairlerinden biri olan Turgut Uyar’ın şiir dünyasını, bu hareketten bağımsız olarak ele aldığı “Turgut Uyar” başlıklı çalışması pek çok açıdan Yeni Eleştiri ile yöntem açısından paralellik taşımakla birlikte birtakım unsurlar dâhilinde bu anlayıştan uzak bir içerik barındırır. Cöntürk’ün Garip şairleri ile Uyar arasında kurduğu ilişki, sanatçının şiir dünyası dışında ele alınması gereken duygu durumu (psikolojisi) gibi unsurlardan bahsetmesi tartışmaya açık tespitlerdir. Bu çalışmada Cöntürk’ün Yeni Eleştiri anlayışıyla olan organik ilişkisi ve hangi içerikle bu anlayıştan ayrıldığı tespit edilmeye ve değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Bertens, Hans (2019), Edebî Teori, (çev. Abdurrahman Aydın), Sel Yayıncılık, İstanbul.
- Cöntürk, Hüseyin (2006), Çağının Eleştirisi (Birinci Kitap), YKY, İstanbul.
- Çetin Baycanlar, Sema (2007), “Türk Edebiyatında 1951-1961 Yıllarında Edebî Eleştiri (Kültür-Sanat ve Edebiyat Dergileri)”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Adana.
- Dumanlı Kadızade, Esma (2011), “Hüseyin Cöntürk ve Yeni Eleştiri”, TÜBAR, 29, s.188-199.
- Evis, Ahmet (2020), Hüseyin Cöntürk ve Eleştirmenliği, Libra Yayıncılık, İstanbul.
- Karakoç, Sezai (1958), “Mösyö İstatistik”, Pazar Postası, 19 Ekim 1958, s.7-8.
- Leroy, Searle (2005), “New Criticism”, The Johns Hopkins Guide to Literary Theory and Criticism, (ed. Michael Groden, Martin Kreiswirth, & Imre Szeman), The Johns Hopkins University Press, Baltimore, pp. 691-698.
- Moran, Berna (1994), Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, Cem Yayınevi, İstanbul.
- Ünal, Hayriye (2003), “Yeni Eleştiri”, Hece Eleştiri Özel Sayısı, 7 (77-78-79), s.283-292.
- William, E. Cain (1984), The Crisis in Criticism: Theory, Literature and Reform in English Studies, The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
- Wimsatt, William- Beardsley, Monroe (1954), The Verbal Icon, University Press of Kentucky, Kentucky.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 17 Haziran 2022 |
| Gönderilme Tarihi | 7 Nisan 2022 |
| Kabul Tarihi | 24 Mayıs 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 3 Sayı: 1 |
