Hakemler için değerlendirme rehberi, COPE (Committee on Publication Ethics) tarafından yayınlanan, “COPE Ethical Guidelines for Peer Reviewers” dökümanından derlenerek hazırlanmıştır. Detaylı bilgi için COPE websitesini ziyaret ediniz.

1992 yılında yayın hayatına başlayan Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi (TURCOM), medya ve iletişim çalışmaları alanında uluslararası standartlarda kaliteli bir akademik yayıncılık yapmayı sürdürmektedir. TR Dizin ve Emerging Sources Citation Index (ESCI)’te taranmakta olan dergimize gönderilen çalışmaların, titiz ve nitelikli bir değerlendirme sürecinden geçmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda alanlarında uzman hakemlerin dergimize katkıları, yayın hedeflerimiz açısından çok önemlidir.

Hakemlerin değerlendirme süreçlerine dair aydınlatıcı olabilecek temel prensip ve tavsiyeler aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

1- Değerlendirmenin Zamanlaması: Hakem, çalışmayı değerlendirmeyi kabul ettiğinde, verilen süre içerisinde raporunu yüklemeye gayret etmelidir. Kişisel veya keyfi nedenlerle raporun tesliminde bir gecikme yaşanmamalıdır. Şayet değerlendirme için ilave bir süreye ihtiyaç duyuluyorsa dergi editörüyle iletişime geçilmelidir.

2- Çıkar Çatışması İlkesi: Dergimize gönderilen çalışmalar, yazar isim ve bilgileri silinerek hakemlere gönderilmektedir. Hakem ile yazar arasında muhtemel bir tanıdıklığın önüne geçebilmek için hakem farklı bir kurumdan seçilmektedir. Değerlendirme sürecini anonim hale getirmeye yönelik çabalara rağmen, hakem bir çalışmayı gördüğünde yazarını tahmin edebilir. Böyle bir durum söz konusu olursa editörlükle iletişime geçilerek çıkar çatışması durumu bildirilmelidir.

3- Çalışmaların Gizliliği: Hakeme gönderilen çalışmalar gizli olup, hakem tarafından hiçbir şekilde kullanılamaz, akademik bir ortam veya toplantıda bahsedilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.

4- Objektiflik: Hakem değerlendirmelerinde objektif ve yapıcı olmalı; çalışmayı eleştirirken ulusal, dinsel, sınıfsal, cinsiyet temelli vb. ayrımcı söylemler ortaya konmamalıdır.

5- Hakemliğe Katkı Durumu: Hakem çalışmayı değerlendirirken, dergi editörlüğünün bilgisi ve izni dışında, başka akademisyenler veya araştırmacılardan katkı almamalıdır. Şayet hakem, başka bir akademisyen/araştırmacının çalışmayı değerlendirme sürecine katkı sunacağını düşünüyorsa, bu kişinin değerlendirme raporundaki katkısını açık biçimde ortaya koymalı ve editörlüğün bilgisine sunmalıdır.

6- Hakemin Değerlendirme Davetini Reddetmesi: Hakem, herhangi bir çıkar çatışması nedeniyle, akademik veya kişisel gerekçelerle veya çalışmayı yetkin bir şekilde değerlendiremeyeceği düşüncesiyle hakemlik davetini reddedebilir. Ret kararının, davetin ulaşmasından sonra mümkün olan en kısa süre içinde editörlüğe bildirilmesi gereklidir.

7- Hakemin Eserine Atıf Durumları: Hakem, geçerli bir akademik nedeni bulunmaksızın, sadece atıf sayısını artırmaya yönelik olarak değerlendiği çalışmanın yazarından kendi eserlerine atıf yapmasını talep etmemelidir. Hakem, kendi eserine atıf yapılmasını gerekli görüyorsa, bunu akademik gerekçelerle detaylandırmalıdır. Bunu detaylandırırken üslubunu titiz bir şekilde kurgulamalı, yazarın hakemin kimliğini tahmin etmesinin önüne geçmelidir. Hakemin eserlerine atıf yapılması, çalışmanın kabulünün temel motivasyonunu teşkil etmemelidir. Hakem, çalışmanın kendi eserlerine atıf yapmasından bağımsız olarak metni objektif olarak değerlendirmelidir.

8- Değerlendirme Raporlarının Hazırlanması: Hakem değerlendirmelerinde çalışmaya dair genelleyici ifadeler bulunmamalıdır. Örneğin, “başarılı bir makaledir, yayınlanabilir”, veya “Başarısız bir makaledir, yayınlanamaz” gibi çalışmayı detaylıca ele almayan yorumlar gönderilmemelidir. Editörün, derginin yayın ve değerlendirme hedeflerine uygun olmayan bu değerlendirmeleri geri çevirme ve dikkate almama hakkı saklıdır. Bu durumda çalışma başka bir hakeme gönderilmekte ve bu da editörlük ve yazarlar açısından zaman kaybına neden olmaktadır. Hakemin, değerlendirme sürecinin verimli bir şekilde ilerleyebilmesi için kabul, revizyon veya ret gibi kararlarında mümkün olduğunda detaylı açıklamalar eklemesi gerekmektedir. Bir makale kabul alacaksa, bu makalenin literatüre katkısı, güçlü yönleri ve geliştirilebilecek muhtemel kısımları detaylıca açıklanmalıdır. Çalışmaya dair detaylı yorumlar, revizyon ve ret kararları için de gereklidir.

9- Detaylı Yorumların Eklenmesi: Hakeme değerlendirme sürecinde sistem üzerinden bir değerlendirme formu gönderilmektedir. Bu formun doldurulması ve makaleye dair kararın gerekçeleriyle açıklanması gerekmektedir. Ayrıca, metin üzerinde yorumlar ve düzeltmelerin eklenip sisteme yüklenmesi uygun olacaktır. Bu tür metin üzerinde detaylı düzeltme talepleri yazarların çalışmalarını somut ve ayrıntılı bir biçimde geliştirebilmeleri için son derece önemlidir.

10- Hakemin Anonim Kimliğinin Korunması: Hakem değerlendirme formunda veya düzeltme yapılan makale dosyası üzerinde, herhangi bir şekilde yazarın hakemi tanımasına neden olacak ifadelerden kaçınılmalı ve değerlendirmenin anonimliği korunmalıdır.

11- Dergi Hedeflerinin Gözetilmesi: TURCOM, TR Dizin ve ESCI endekslerinde taranan uluslararası hakemli bir dergidir ve iletişim alanında prestijli bir yayıncılık yapmayı amaçlamaktadır. Çalışmaları değerlendirirken dergimizin tarandığı endekslerin göz önünde bulundurulması ve yapıcı bir eleştirellik sergilenmesi son derece önemlidir.

12- İntihal Tespiti: Dergimize gönderilen çalışmalar, hakem değerlendirme sürecinden önce iThenticate programında benzerlik kontrolünden geçirilmektedir. Olumlu bir rapor alınsa dahi, programda gözükmeyen veya revizyon süreçlerinde ortaya çıkan intihal sorunları gündeme gelebilmektedir. Değerlendirilen çalışmalarda intihal tespit dilmesi durumunda editörlüğün bilgilendirilmesi son derece önemlidir.

Dergimize katkılarınız için çok teşekkür ederiz. Hakemlik süreciyle ilgili tartışmak istediğiniz konular hakkında dergimizle (iletisimdergi@marmara.edu.tr) iletişime geçebilirsiniz.