Saha (Yakut) Türklerinin Geleneksel İnanışlarında Şamanlar/Kamlar

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 5, 331 - 356, 25.12.2023

Mehmet Mustafa Erkal

https://doi.org/10.5281/zenodo.10417310

Öz

Sibirya bölgesi, en erken dönemlerden itibaren Türklerin yurt olarak tuttukları önemli bir coğrafyadır. Bölgenin iklim şartları, yaşamak için zorlu koşulları da beraberinde getirmektedir. Saha (Yakut) Türkleri, Sibirya bölgesinde yaşayana ve Türklerin ana kolundan erken dönemde ayrılmış bir topluluktur. İklim şartlarının zorluğu, ticaret ve istila gibi diğer topluluklarla kültürel anlamda etkileşimi zorlaştırmaktadır. Saha (Yakut) Türklerinin gelenekleri, dilleri ve inanışlarının belirlenmesi, Geleneksel Türk İnanışları’nın ortaya konması açısından bir fırsat sunmaktadır. Bu makale de Saha (Yakut) inanışlarında önemli bir yere sahip olan Şamanlar/Kamlar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Saha/Yakut Türkleri, Şaman, Oyun, Udagan

Kaynakça

• Agırel, S. (2009). As contributions to this section, the Editors welcome comment and debate on topical issues or on recent articles or reviews appearing in the journal. Shorter accessibly written items of general interest, reports on work in progress, notes and queries are also welcome.Colour Symbolism in Turkish and Azeri Folk Literature. Folklore, 120(1), 92-101. https://doi.org/10.1080/00155870802647858
• Alekseev, N. A. (1989). Shamanism Among the Turkic Peoples of Siberia. Soviet Anthropology and Archeology, 28(1), 56-103. https://doi.org/10.2753/AAE1061-1959280156
• Alekseyev, N. A. (2013). Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi (M. Ergun, Çev.; 1. baskı). K̲ömen Yayınları. Arslan, A. A. (2011). Kızılderili ve Türk Şamanizmi. Berikan Yayınevi.
• Balzer, M. M. (Ed.). (1997). Shamanic Worlds: Rituals and Lore of Siberia and Central Asia. North Castle Books.
• Bayat, F. (2010). Türk Kültüründe Kadın Şaman. Ötüken.
• Bayat, F. (2016). Mitten Tarihe, Sözden Yazıya: Dede Korkut Oğuznameleri. Ötüken.
• Bayat, F. (2022). Androjenlik ve Travestizm/Transvestizm Bağlamında Türk Şamanlığı. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 10(26).
• Blazer, M. M., Bremmer, J. N., & Ginzburg, C. (2016). Horizons of Shamanism: A Triangular Approach to The History and Anthropology of Ecstatic Techniques. (P. Jackson, Ed.). Stockholm University Press. http://www.oapen.org/download?type=document&docid=619233
• Borko, T. I. (2004). Šamanizm: Ot archaičeskich verovanij k religioznomu kulʹtu ; monografija. Bank kulʹturnoj informacii.
• Butanaev, V. I. (2019). Geleneksel Hongoray Şamanlığı (Birinci Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eliade, M. (2005). Shamanism: An Overview [First Edition]. İçinde L. Jones, M. Eliade, & C. J. Adams (Ed.), Encyclopedia of Religion (2nd ed). Macmillan Reference USA.
• Ergun, M., Zakharov, T., & Gavriliyev, Ç. (Ed.). (2017). Ehe Khara Atlı Eles Bootur: Sakha Kahramanlık Destanı (1. baskı). Kömen Yayınları.
• Gheorghiu, D., Pásztor, E., Bender, H., & Nash, G. (Ed.). (2017). Archaeological approaches to shamanism: Mind-body, nature, and culture. Cambridge Scholars Publishing.
• Gogolev, A. I. (1992a). Archeological Monuments of Yakutia Associated with the Formation of the Yakut Nationality: Monuments of the fourteenth to sixteenth century. Anthropology & Archeology of Eurasia, 31(2), 19-62. https://doi.org/10.2753/AAE1061-1959310219
• Gogolev, A. I. (1992b). Dualism in the Traditional Beliefs of the Yakuts. Anthropology & Archeology of Eurasia, 31(2), 70-84. https://doi.org/10.2753/AAE1061-1959310270
• İnan, A. (2017). Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Arastırmalar (9. bs). Türk Tarih Kurumu. İstoriya Yakutskoy ASSR Tom 2: Yakutiya ot 1630-h godov do 1917 g. (C. 2). (1957). AN SSSR. https://e.nlrs.ru/open/1064
• Kurat, A. N., & Temir, A. (1992). Sibir (Sibirya) Hanlığı. İçinde Türk Dünyası El Kitabı (2. bs, C. 1). Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Küçük, M. A. (2017). Geleneksel Türk Dini İnanışlarından Mitolojiye: “Ölüm/Obur Ruhlar”. Gazi Türkiyat, 20.
• Puhov, İ. V. (2015). Yakut Kahramanlık Destanı Olonho Genel Tipler (M. Ergun, Çev.; 1. bs). Kömen Yayınları.
• Radloff, W. (2008). Türklük ve Şamanlık (A. Temir, T. Andaç, & N. Uğurlu, Çev.; 480. bs). Örgün Yayınevi.
• Şternberg, L. Ya. (1936). Pervobıtnaya religiya V svete etnografii. İzdatelstvo İnstituta Naradov Severa Tsik SSSR. The Twilight of Shamanism. (1989). Soviet Anthropology and Archeology, 28(1), 38-55. https://doi.org/10.2753/AAE1061-1959280138
• Waida, M. (2005). Miracles: An Overview. İçinde L. Jones, M. Eliade, & C. J. Adams (Ed.), Encyclopedia of Religion (2nd ed). Macmillan Reference USA.
• Walters, P. (2001). Religion in Tuva: Restoration or Innovation? Religion, State and Society, 29(1), 23-38. https://doi.org/10.1080/09637490120061877 Yamada, T. (2015). "İstoçnik dobrıh sil nahoditsya na vostoke …": Predstavleniya şamanov sovremennoy Yakutii (Saha) o Vselennoy, bojestvah i duhah. Quaestio Rossica, 2, Article 2. https://doi.org/10.15826/qr.2015.2.105 Zola, L. (2009). Creating, Reinventing, and Assessing Cultural Performances in The Sakha Republic. World Futures, 65(8), 613-619. https://doi.org/10.1080/02604020903300642