Batı ‘Metafor’u ve Doğu ‘İstiare’sinin Mukayeseli Olarak İncelenmesi

Yıl 2009, Sayı: 18, 64 - 90, 01.06.2009

Musa Demir

Öz

Bu çalışma, Latince ve Grekçe “metaphora” kökünden ‘ meta’: öte, aşırı ve ‘pherin’: ‘taşımak, yüklenmek’ anlamlarına gelen kelimelerin birleştirmesiyle oluşan metafor ile Arapça ‘âre’ ‘âriyet ödünç ’ kökünden, kısaca, ‘bir kavramın bir başkasıyla anlatılması’ anlamına gelen istiâre terimlerinin karşılaştırılmalarından ibarettir. Çalışmada, söz konusu terimlerin, Batıda ve bizde dil ve edebiyat alanında, gerek genel bir dil imkanı olarak ve gerekse –bilhassa şiirde- bir edebi sanat olarak tanım, oluşum, tür, fonksiyon ve önemleri, benzerlik ve farklılıkları düzeyinde ele alınıp incelenecektir

Anahtar Kelimeler

Metafor, istiare, eğretileme, benzetme, aktarım

A COMPARISON ARTICLE TO INVESTIGATE THE WEST OF ‘METAPHOR’ AND THE EAST OF ‘ISTIARE’

Öz

This study is composed of comparising the terms metaphor associated with ‘metaphora’ comes from Latin and Grek which means meta: further, excessive and pherin: bear , shoulder and ‘istiare [âre, âriyet loan ]’ comes from Arabic which briefly means a concept is told an other concept. At work mentioned terms will be dealed to study both in our and western languages and literatures as a subject on their similarities and diversities, functions and importances, definition, formation and type as in general language, and as well as in a literary art particularly in poetry

Anahtar Kelimeler

Metaphor, imitation, mimesis, transfer, transplantasyon

Kaynakça

• AHMET CEVDET PAŞA, (2000), Belagat-ı Osmaniyye, (Haz: Turgut Karabey- Mehmet Atalay), Ankara: Akçağ Yay.
• AKSAN, Doğan, (1999), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi
• AKSAN, Doğan (1999), Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınevi.
• ARİSTOTELES, (2004), Poetika, (Çev. İsmail Tunalı), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• BİLGEGİL, M. Kaya, (1989), Edebiyat Bilgi ve Teorileri – Belâgat, İstanbul, Enderun Kitabevi.
• BOOTH, Wayne, C., (2003), “Gerçeğe Uygun On Tez”, (Çeviren: Mehmet H.Doğan), Kitap-lık, 65: 70.
• COŞKUN, Menderes, ( 2007) Sözün Büyüsü- Edebî Sanatlar, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit,( 2003), Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• DİLÇİN, Cem, (1997), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• DOĞAN, D. Mehmet, (1996), Büyük Türkçe Sözlük, İz Yayıncılık,11.bas.
• GOODMAN, Nelson, (2003), “Ay Aydınlığı Olarak Eğretileme”, (Çeviren: Mehmet H.Doğan), Kitap-lık, 65: 71- 74.
• Güzel Yazılar-Şiirler, (2003), (Hzl. İsmail Parlatır-vd), Ankara: TDK Yayınları.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan , (1976), Felsefe Ansiklopedisi- Kavramlar ve Akımlar, C. 3.( İ- K), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İNCE, Özdemir, (2002), Yazınsal Söylem Üzerine, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KOCAKAPLAN, İsa, (2005), Edebi Sanatlar, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• KÖVECSES, Zoltan, (2003), “Edebiyatta Metafor”, (Çeviren: Ali Kaftan), Kitap-lık, 65: 79- 84.
• KÜLEKÇİ, Numan, (1999), Açıklamalar ve Örneklerle Edebi Sanatlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
• LODGE, David, (2003), “Eğretileme ve Düz değişmece”, (Çeviren: Mehmet H.Doğan), Kitap-lık, 65: 65- 69.
• NİETZSCHE, Friedric, (2003), “Ahlâkın Ötesinde Gerçek ve Yalan Üzerine”, (Çeviren: Efe Çakmak), Kitap-lık, 65: 85- 87.
• QUİNE, W.V., (2003), “Eğretileme Üzerine Son Düşünceler”, (Çeviren: Mehmet H. Doğan), Kitap-lık, 65: 75.
• Redhouse Yeni El Sözlüğü, (1997), İstanbul, Sev Matbaacılık ve Yayıncılık.
• SALMAN, Yurdanur, (2003), “Dilin Düş Evren: Eğretileme”, Kitap-lık, 65: 53- 54.
• SAMİ, Şemsettin, (1978), Kâmus-ı Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• SARAÇ, M. A. Yekta, (2006), Klâsik Edebiyat Bilgisi- Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• SEVÜK, İsmail Habib, (1942), Edebiyat Bilgileri, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• SEZER, Engin, (2003), “Dil ve Edebiyatta Yol Metaforu”, Kitap-lık, 65: 88- 91.
• Tahir’ül - Mevlevî (Tahir Olgun), (1973). Edebiyat Lügati, İstanbul, Enderun Kitabevi.
• TEOMAN, Ali, (2003), “Beşinci Töz”, Kitap-lık, 65: 55- 58.
• TOKLU, M.Osman , (2003), Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ Yay.
• UÇAR, Şahin, (1995), Varlığın Mana ve Mazmunu, İstanbul: İz Yayıncılık
• WELLEK, R.– WARREN, A., (1983), Edebiyat Biliminin Temelleri, (Çeviren: Ahmet Edip Uysal), Ankara: KTB Yayınları.
• YAVUZ, Hilmi , (2002), Yolculuk Şiirleri, İstanbul: Can Yayınları.
• YETİŞ, Kazım, (1996), Talim-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Nazariyatı Sahasında Getirdiği Yenilikler, Ankara: AKM Yayınları.