Kurmaca Anlatılarda Kahramanın Sunumu: Metinleştirme Stratejisi Olarak Gönderim ve Eksiltme

Yıl 2017, Sayı: 34, 117 - 134, 01.06.2017

Nermin Yazıcı

Öz

Doğal dillerin en özgün kullanımını içeren edebî metinlerin sergilediği yapılanmayı inceleyen, çözümleyen ve değerlendiren pek çok kuramsal yaklaşımdan söz edilebilir. Edebiyat kuramları ve edebiyat eleştirisinde, edebî metinlere yönelik farklı farklı okuma yöntemleri yer almaktadır. Bu çalışma, dilbilimsel kavramlarla, kurmacaya dayalı anlatıların yüzey metin bitmişliğinde doğrudan gözlemlenebilir, somut dilsel birimlerin yapılanmasındaki özelliklerini değerlendirmeye odaklanmıştır. Böylelikle, ortaöğretimden yükseköğretime eğitim ve öğretim ortamında sıklıkla yer alan edebî metinlerin çözümlenmesine ve yorumlanmasına katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Dilbilim alanında yer alan farklı çalışma alanlarının kuramsal birikiminden yararlanan bu çalışmada, temel kavramsal çerçeve metinsellik ölçütleriyle kurulmuştur. Metindeki bilgi yapısının, dilbilgisel ve sözcüksel bağıntıları içeren bağlaşıklık ilişkilerinden “gönderim ve eksiltme”nin, kurmacaya dayalı anlatılardaki iletiye ilişkin yönlendirmelerine dikkat çekilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

metindilbilim, metinsellik ölçütleri, kurmaca anlatı, gönderim, eksilti, kahraman

The Presentation of the Character in Fictional Narrative: Reference and Ellipsis as a Textualization Strategy

Öz

There can be many theoretical approaches to studying, analyzing and evaluating the structure exhibited in literary texts containing the most specific use of natural languages. Literary theories and literary criticism suggest different reading or interpreting methods for literary texts. This article focuses on evaluating the features of constructing concrete linguistic units that can be directly observed in fictional narratives. Thus, it is aimed to contribute to the analysis and interpretation of literary texts frequently used in educational and teaching settings. In this study, drawing from theoretical accumulation of different fields of linguistic study, the basic conceptual framework is established with the criteria of textuality. It is pointed out that information structure in the text and "reference and ellipsis" among the tools of cohesion achieved through linguistic and lexical relations have directive power in interpreting the message out of the fictional narratives

Anahtar Kelimeler

Textlinguistics, textuality criteria, fictional narrative, reference, ellipsis, character

Kaynakça

• CHATMAN, Seymour, (2009), Öykü ve Söylem Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı, (Çeviren: Özgür Yaren), Ankara: Deki Basım Yayım.
• ÇIKRIKÇI, Sevgi Sevim, (2007), “Metindilbilimin Temel Kavramlarının Anadili Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi”, Dil Dergisi, 138: 43-57.
• De BEAUGRANDE, Robert; DRESSLER, Wolfgang, (1981), IntroductiontoTextLinguistics, Londonand New York: LongmanInc.
• DEMİR, Yavuz, (1995), İlk Dönem Türk Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi, Ankara: AkçağYayınları.
• ERAY, Nazlı, (1994), “Monte Kristo”, Ah Bayım Ah, İstanbul: Can Yayınları, s.129-138.
• KIRAN, Z. ve A. E. KIRAN, (2000), Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• SAUSSURE, F. De, (1998), Genel Dilbilim Dersleri, (Çeviren Berke Vardar), İstanbul: Multilingual.
• KOÇ, Ayhan Aksu, (1993), “Anlatı Yapısının Kavramsal ve Dilsel Gelişimi”, Dilbilim Araştırmaları, Ankara:Hitit Yayınevi, 51-60.
• RİFAT, Mehmet, (1999), Gösterge Eleştirisi, İstanbul: KafYayıncılık.
• TODOROV, Tzvetan, (2011), Edebiyat Kuramı, (Çeviren: Necmettin Sevil), İstanbul: Sel Yayıncılık..
• TOOLAN, M.J., (1988), Narrative a Critical LinguisticIntroduction, Londonand New York:Routledge.
• TURAN, Ü. Deniz, (2011), “Edimbilim I, II” (5 ve 6. Üniteler), Genel DilbilimII, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 90-148.
• UZUN, Gülsün Leyla, (2011), “Metindilbilim: Temel İlke ve Kavramlar, Anlatı Çözümlemesi” (7 ve 8. Üniteler), Genel DilbilimII, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 152-210.
• YAZICI, Nermin, (2009), Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâyelerinde Anlatıcı ve Kahramanlar, Ankara: Berikan Yayınevi.