BAĞIŞIK, BAĞIŞIKLIK, BAĞIŞ ve BAĞIŞLA- SÖZCÜKLERİ ÜZERİNE

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 42, 69 - 77, 29.12.2021

Sedat Balyemez

Öz

"Bağışık” ve “bağışıklık” sözcükleri, COVID-19 salgını nedeniyle kullanım sıklığı artan kelimelerdendir. Bu sözcüklerin morfolojisi ve biçimbirimler arasındaki ilişki hemen ilk bakışta çözülecek nitelikte değildir. Ayrıca bu sözcükler ile “bağışla-” ve “bağış” sözcükleri arasında da bir ilişki vardır. Bu çalışmada “bağışla-, bağış, bağışık ve bağışıklık” sözcüklerinin morfolojik yapısı, sözcüklerdeki anlam değişmeleri ve sözcüklerin Türkçeye giriş süreci üzerinde durulmuştur. “Bağış” sözcüğünün Türk Dil Devrimi yıllarında “bağışla-” sözcüğünden geri oluşum yoluyla yapıldığı ortaya konmuş, “bağışık” ve “bağışıklık” sözcüklerinin de “bağış”ın “af” anlamından yola çıkılarak yapıldığı açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bağışık, Bağışıklık, Bağış, Bağışla-, Sözcük Türetme, Morfoloji, Türk Dil Devrimi., Bağışık, Bağışıklık, Bağış, Bağışla-, Sözcük Türetme, Morfoloji, Türk Dil Devrimi.

Kaynakça

• Ahmet Cevat (1933). Türkçede Kelime Teşkili. Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası.
• Akalın, Ş. H. (2014). Türkçede Söz Yapımı Yolları ve Sözlükselleşme. XI. Milli Türkoloji Kongresi 11-13 Kasım 2014. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Aksan, D. (1976). Tartışılan Sözcükler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1935). Karşılıklar Kılavuzu Üzerine Öz Türkçe Dersleri. Gaziantep: Halk Partisi Basımevi.
• Arat, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Balyemez, S. (2019). 1933 Yılı Dil Anketi. Ankara: Pegem Akademi.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. London: Oxford University Press.
• Develi, H. (2020). Dilimize Bulaşanlar. Türk Dili, CXVIII(821), 4-9.
• Dil Heyeti (1929). Türkçede Kelime Teşkiline Yarıyan Lahikalar. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basın Yayın.
• Gülensoy, T. (2018). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Maarif Vekaleti (1941). Türkçe Terimler Cep Kılavuzu. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Macit, M. (2017). Nedîm Dîvânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Nişanyan, S. (2018). Nişanyan Sözlük. Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. İstanbul: Liberplus Yayınları.
• Raif Necdet (1927). Resimli Türkçe Kâmûs. İstanbul: Maarif Kütüphanesi.
• Sarı, İ. (2015). Türkçede Ekleme Dışı Sözcük Yapımı ve Sözlükselleşme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şemsettin Sami (1899). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası.
• TDTC (1934). Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karışıkları Tarama Dergisi. İstanbul: Devlet Matbaası.
• TDK (1935a). Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu. İstanbul: Devlet Basımevi.
• TDK (1935b). Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu. İstanbul: Devlet Basımevi.
• TDK (1939). Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi. İstanbul: Maarif Matbaası.
• TDK (1945). Türkçe Sözlük. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK (1988). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK (1993). Derleme Sözlüğü II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, A. (2016). Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati 1. Cilt (A-B). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1972). Yunus Emre Dîvanı. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Toparlı, R. vd. (2004). Raif Necdet Kestelli Resimli Türkçe Kamus. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yavuzarslan, P. (2019). Şemseddin Sami Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yılmaz, N. (2006). Rıdvâniyye. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.