Bitkisel Üretimde İşletme Büyüklüğünün Ürün Verimi, Üretim Değeri ve Ürün Maliyeti Üzerine Etkisi: Çeltik, Pamuk ve Kanola Üretimi Örneği

Year 2024, Volume: 11 Issue: 3, 597 - 615, 24.07.2024

Arif Semerci

https://doi.org/10.30910/turkjans.1371682

Abstract

Tarım ürünleri ticaretinde ve ülkelerarası rekabet bağlamında birim alandan elde edilen verimin yüksekliği yanında üretilen ürünün maliyeti de önemli rol oynamaktadır. Bir tarım işletmesinin hem verim hem de maliyet avantajına sahip olabilmesi için belirli bir işletme büyüklüğüne sahip olması gerekmektedir. Bu çalışmada; pamuk üretiminde 136 işletmeden, çeltik üretiminde 74 işletmeden ve kanola üretiminde de 83 işletmeden elde edilen veriler işletme büyüklük grupları bazında verim değerleri ve ürün maliyetleri dikkate alınarak analiz edilmiştir. İncelenen işletmelerde işletme başına ortalama üretim alanları kanolada 83.14 da, çeltik üretiminde 141.36 da ve pamuk üretiminde ise 107.99 da olarak belirlenmiştir. Araştırmada; Çeltik üretiminde işletme başına ortalama verim 777.11 kg da-1 olup, en yüksek verim (797.20 kg da-1) ve ürün değeri ($446.46 da-1) büyük işletme büyük grupta yer alan işletmelerden sağlanmıştır. Yürütülen araştırmada pamuk üretiminde işletme başına ortalama verim 536.19 kg da-1, kanola üretimde ise 290.87 kg da-1 olarak hesaplanmıştır. Yapılan araştırma en yüksek verimin kanola üretiminde (309.23 kg da-1) ve pamuk üretiminde (538.53 kg da-1) küçük işletmelerin bulunduğu birinci gruptan elde edildiğini göstermiştir. Araştırma kapsamında işletme yöneticilerininin yaşı, mesleki tecrübesi ve genel eğitim düzeyi de işletme büyüklük grupları bazında analiz edilmiştir. Araştırma bulguları çeltik üretiminde üreticilerin ekonomi ilkelerine uygun olarak, diğer bir ifade ile rasyonel bir şekilde, işletmelerini yönettiklerini ortaya koymuştur. Pamuk ve kanola üreten işletmeler ise küçük işletme gruplarında hem verim hem de üretim değeri bakımından diğer gruplarda yer alan işletmelere göre daha yüksek performans göstermişlerdir. Bu durum pamuk ve kanola üretiminde orta ve büyük grupta yer alan işletmelerin büyük ölçekli işletme olmanın avantajlarından yeterince yararlanamadıklarını ortaya koymuştur.

Keywords

İşletme Büyüklüğü, Verim, Çeltik, Pamuk, Kanola

Ethical Statement

ETİK KURUL KARARI HAKKINDA BİLGİLENDİRME Derginiz Yayın Kuruluna sunulan “Bitkisel Üretimde İşletme Büyüklüğünün Ürün Verimi, Üretim Değeri ve Ürün Maliyeti Üzerine Etkisi: Çeltik, Pamuk ve Kanola Üretimi Örneği.” başlıklı makalede; pamuk verileri “Hatay İli Tarım İşletmelerinde Pamuk Üretiminin Ekonomik Analizi" ( Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi BAP Proje No:2017-16322), çeltik verileri “Çanakkale İlinde Çeltik Üretiminin Ekonomik Analizi ( Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi BAP Proje No: FBA-2018-2605)" ve kanola verileri ise “Çanakkale İlinde Kanola Üretiminin Ekonomik Analizi (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi BAP Proje No: FHD-2018-2664)" isimli projelerden elde edilmiştir. Yürütülen projeler Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ve Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından maddi yönden, Tarım ve Orman Bakanlığı Çanakkale ve Hatay İl Tarım ve Orman Müdürlükleri’nce de teknik yönden desteklenmiştir. Makalede yer alan pamuk verileri 2016 yılı üretim dönemine ait olup 2016 yılı ekim-aralık ayları arasında, çeltik ve kanola verileri 2018 yılı üretim dönemine ait olup, 2018 yılı kasım ve 2019 yılı şubat ayları arasında yüzyüze anket yoluyla elde edilmiştir. Yürütülen projeler kapsamında, projenin kabul edilmesi sürecinde ve anket uygulaması öncesinde ilgili BAP Birimleri tarafından araştırmacıdan etik kurul kararının alınmasına yönelik bir talepte bulunulmamıştır. Beyan ederim. Saygılarımla Prof. Dr. Arif Semerci (Sorumlu Yazar) 05.10.2023

Supporting Institution

Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi BAP Birimi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi BAP Birimi

Project Number

“Çanakkale İlinde Çeltik Üretiminin Ekonomik Analizi (Proje No: FBA-2018-2605)" , “Çanakkale İlinde Kanola Üretiminin Ekonomik Analizi (No: FHD-2018-2664)"

Thanks

“Hatay İli Tarım İşletmelerinde Pamuk Üretiminin Ekonomik Analizi" (Proje No:2017-16322) isimli projeyi destekleyen Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi BAP Birimine, “Çanakkale İlinde Çeltik Üretiminin Ekonomik Analizi (Proje No: FBA-2018-2605)" ve “Çanakkale İlinde Kanola Üretiminin Ekonomik Analizi (No: FHD-2018-2664)" isimli projeleri destekleyen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi BAP Birimine teşekkür ederim. Anket uygulaması aşamasında sorularımızı sabırla dinleyip, samimi ve içtenlikle yanıtlayan; Hatay ili pamuk üreticilerine, Çanakkale ili çeltik üreticileri ile kanola üreticilerine şükranlarımı sunarım.

Affects of Farm Business Size on Yield, Production Value and Product Cost in Crop Production: The Examples of Paddy, Cotton and Canola Production

Abstract

In the context of international competition, the cost of the product plays an important role in addition to the efficiency obtained from the unit area in the trade of agricultural products. In order to have both efficiency and cost advantage, an enterprise must have a certain business size. In this study; the data obtained from 136 enterprises in cotton production, 74 enterprises in paddy production and 83 enterprises in canola production were analyzed by considering yield values and product costs on the basis of enterprise size groups. The average production area size per enterprise in the examined enterprises were determined as 83.14 da in canola, 141.36 da in paddy production and 107.99 da in cotton production. In the research; the average yield per enterprise in paddy production was 777.11 kg da-1, and the highest yield (797.20 kg da-1) and the highest product value ($446.46 da-1) were obtained from the large scale enterprises. The average yield per enterprise in cotton production was calculated as 536.19 kg da-1, and in canola production it was calculated as 290.87 kg da-1. The research results showed that the highest yield was obtained from the group with small scale enterprises in canola production (309.23 kg da-1) and cotton production (538.53 kg da-1). Within the research, the age, experience and education level of business managers were also analyzed on the basis of business size groups. The research findings revealed that the producers manage their businesses in accordance with the economic principles, in other words, in a rational way in paddy production. On the other hand, the cotton and canola production enterprises showed higher performance in the small business groups than the enterprises in the other groups in terms of both yield and production value. This situation revealed that the enterprises in the medium and large groups in cotton and canola production cannot sufficiently benefit from the advantages of being a large-scale enterprise.

Keywords

Business size, yield, paddy, cotton, canola

Project Number

“Çanakkale İlinde Çeltik Üretiminin Ekonomik Analizi (Proje No: FBA-2018-2605)" , “Çanakkale İlinde Kanola Üretiminin Ekonomik Analizi (No: FHD-2018-2664)"

References

• Abedullah, Kouser, S., Mushtaq, K., Mazhar, M. 2006. Role of credit to enhance cotton production in Punjab, Pakistan. Pak. J. Agri. Sci., 43(3-4): 197-205.
• Alamyar, R., Boz, İ. 2019. Afganistan’ın Tahar ilinde çeltik üretimi yapan çiftçilerin sorunları ve çözüm önerileri. TEAD. 5(1): 44-54.
• Arnon, I. 1981. Modernization of agriculture in developing countries. 470 p. New-York, USA.
• Avkıran, B. 2021. Çeltik üreticilerinin sürdürülebilir tarım algılamaları ve çiftçilik uygulamalarının analizi: Edirne İli İpsala İlçesi örneği. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 197 p. Isparta.
• Bachman, K.L., Christensen, R.P. 1968. The Economics of farm size in Southworth. H.-Johnston, B (eds.), Agricultural Development and Economic Growth, Comeli University Press, p.238-239. New-York, USA.
• Bal, M., Altuntaş, E. 2019. Çorum ilinde çeltik üretimi yapan işletmelerin tarımsal mekanizasyon durumu. Akademik Ziraat Dergisi, 8(1): 63-76.
• Bayramoğlu, Z., Aktürk, D., Tatlıdil, F.F. 2010. Kaynakların rasyonel kullanımının üretim maliyetleri üzerine etkisi: Kanola yetiştiriciliği örneği. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24 (3):62-68.
• Bayramoğlu, Z., Karakayacı, Z., Ağızan, K., Ağızan, S., Bozdemir, M. 2021. Determination of factors affecting production costs in major vegetable products. KSU J. Agric Nat., 24 (3): 603-613.
• Bharadwaj, K. 1974. Notes on farm size and productivity. Economic and Political Weekly, 9 (13): A11-A24. Calkins, P. 1981. Small farm structure and output in selected regions of Nepal, Taiwan and the United States. in Johnson, Glen and Maunder, Alien (eds), Rural Change, Oxford, USA.
• Chadha, G. K. 1978. Farm size and productivity revisited: some notes from recent experience of Punjab. Economic and Political Weekly. 13 (39): A87-A96.
• Candemir, S., Kızılaslan, N., Kızılaslan, H., Uysal, O., Aydoğan, M. 2017. Kahramanmaraş ilinde dane mısır ve pamuk üretiminde girdi gereksinimi ve karlılıkları açısından karşılaştırmalı analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 4(1): 1–8.
• Çakıcı, M., Oğuzhan, A., Özdil, T. 2003. Temel istatistik II (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı). Özal Basımevi. 127 s. İstanbul.
• Çiçek, A., Erkan, O. 1996. Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No:12. Ders Notları Serisi No:6, 118 s. Tokat.
• Darı, İ. 2020. Şanlıurfa İli Viranşehir İlçesinde pamuk tarımının önemi ve ürün maliyetinin analizi. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 62 s. Bursa.
• Erdem, B. 2012.Trakya Bölgesi’nde buğday, ayçiçeği ve çeltiğin üretim ve pazarlama sorunlarının analizi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Doktora Tezi, 127 s. Tekirdağ.
• Gaytancioilu, O., Sürek, H. 2001. Input use and production cost in rice cultivation in Turkey. In : Chataigner J. (ed.). Research strategies for rice development in transition economies. Montpellier : CIHEAM, p. 95-104. (Cahiers Options Méditerranéennes; n. 50, erişim: http://om.ciheam.org/om/pdf/c50/03400009.pdf).2001). Green, S.B., Salkind, N.J., Akey, T.M. 2000. Using SPSS for Windows, analyzing and understanding data. Second Edition. Prentice Hall Inc., Upper Saddle River. 430 p. New Jersey, USA.
• Gollin, D. 2019. Farm size and productivity: Lessons from recent literatüre. IFAD Research Series, no. 34, 36.pp., Jan. 2019. (erişim: https://www.ifad.org/documents/38714170/40974017/Research+Series+34.pdf/64a10247-6fdd-e397-b75b-3d45767d956c?t=1548147208000)
• Gören, B. 2012. Veri zarflama analizi ile kanola bitkisinin üretim maliyetleri ve ekonomik verimliliğinin ölçülmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ekonometri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 81 s. Edirne.
• Güngör, G., Konyalı, S., Turan, D. Ç. 2015. Trakya’da tarla ürünlerini (buğday, ayçiçeği, kanola, çeltik) üreten işletmelerin sosyo-ekonomik durumu ve başlıca gelişmişlik göstergeleri itibariyle analizi. Namık Kemal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (NKÜBAP). Bilimsel Araştırma Projesi Sonuç Raporu. (Proje No: Nkubap.00.24.Ar.13.09), 135 s. Tekirdağ.
• Işın, Ş., Talim, M. 1998. Tarımda ölçek ekonomisi. Tarım Ekonomisi Dergisi, 1998 (3): 49-57.
• İnan, İ.H. 2016. Agricultural economics and management. İdeal Culture and Publishing. 415 s. İstanbul.
• Kazgan, G. 1976. Tarım ve gelişme. İ.Ü. Yayınları. İktisat Fakültesi Yayın No: 387, İstanbul.
• Kudal, G. Ç. 2019. Edirne ilinde çeltik destekleme politikalarının incelenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 56 s. Çanakkale.
• Kumar, V. 2009. An economic analysis of cost of production of paddy in different farm size groups. Plant Archives. 9 (1): 197-198.
• Kumbar, N. 2009. Trakya Bölgesi’nde kanola üretiminin ekonomik analizi. Namık Kemal Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 57 s. Tekirdağ.
• Narasimham, S., Raju, V.T., Shareef, S.M. 2003. Cost and returns of paddy in Yanam Region of union Territory of Pondicherry. The Andhra Agric. J., 50 (1&2) :131 – 135.
• Midega, C. A.O., Nyang’au, I. M., Pittchar, J., Birkett, M. A., Pickett, J. A., Borges, M., Khan, Z. R. 2012. Farmers’ perceptions of cotton pests and their management in western Kenya. Crop Protection, 42 (2012): 193-201.
• Mishra, S.K., Singh, R.A., Singh, R., Singh, S.P., Singh, N.V., Sharma, M. 2020. Cost of cultivation of paddy in Pratapgarh district of Uttar Pradesh. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, Sp 9 (4): 42-44.
• Mousavi-Avval, S. H., Rafıee, S., Jafari, A., Mohammadi, A. 2011. Energy efficiency and cost analysis of canola production in different farm sizes. International Journal of Energy and Environment, 2 (5): 845-852.
• Öz, F. 2019. Çorum ili çeltik üreticilerinin iklim değişikliği algılamaları ve uyum stratejilerini etkileyen faktörler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi. 67 s. Samsun.
• Özüdoğru, T. 2021. Cotton production economy in the World and Turkey. Journal of Textiles and Engineer, 28 (122): 149-161.
• Özgüven, A. 1977. Tarım ekonomisi ve politikası. Bursa Üniversitesi Yayınları. 251 s. Bursa.
• Pathak, A. K., Ramchandra, S., Chaturvedi, A. 2021. Economic analysis of paddy cultivation in district Prayagraj of Uttar Pradesh. The Pharma Innovation Journal, SP-10(7): 803-806.
• Ren, C., Liu, S., Grinsven, H. V., Reis, S., Jin, S., Liu, H., Gu, B. 2019. The impact of farm size on agricultural sustainability. Journal of Cleaner Production, 220 (2019): 357-367.
• Ruža, L. 2009. Assessment of rapeseed production in the regions of Latvia and farms of different size. Economic Science for Rural Development, 20: 167-173.
• Sheng, Y., Ding, J., Huang, J. 2019. The relationship between farm size and productivity in agriculture: evidence from maize production in Northern China. The American Journal of Agricultural Economics, 101 (3): 790-806.
• Siamardov, M. 2020. Tacikistan’da Pamuk Üretiminin Ekonomik Analizi. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 96 s. Bursa.
• Taheri-Garavand, A., Asakereh, A., Haghani, K. 2010. Energy elevation and economic analysis of canola production in Iran a case study: Mazandaran province. International Journal of Environmental Sciences, 1 (2): 236-242.
• TCMB. 2022. Gösterge Niteliğindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kurları. (erişim https://www.tcmb.gov.tr/kurlar/kurlar_tr.html, 30.03.2022). Bülten No: 2013/247, 2016/249, 2018/249. TOB. 2022. Ürün Masaları. Pamuk Bülteni –Aralık 2019-. Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü. Tarım Havzaları Daire Başkanlığı. Ankara, s.8 (erişim: https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/M%C4%B0LL%C4%B0%20TARIM/PAMUK%20ARALIK%20B%C3%9CLTEN%C4%B0.pdf).
• TOB, 2023. Durum Tahmin Pamuk-2023. Tarımsal Ekonomi Ve Politika Geliştirme Enstitüsü Tepge. Tepge Yayın No: 380. Kasım-2023. Ankara. (erişim: https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Durum-Tahmin%20Raporlar%C4%B1/2023%20Durum-Tahmin%20Raporlar%C4%B1/Pamuk%20Durum%20Tahmin%20Raporu%202023-380%20TEPGE.pdf, 13.05.2024)
• Tok, N. 2008. Adana İli Yüreğir Ovası’ndaki değişik işletme tiplerinde verimlilik analizi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Doktora Tezi. 124 s. Adana.
• TÜİK. 2022. Bitkisel Ürün Denge Tabloları. (erişim: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Urun-Denge-Tablolari-2019-2020-37246).
• Uğurlu, M. 2020. Pamuk üretiminin ekonomik analizi: Manisa örneği. Ziraat Fakültesi Dergisi. Türkiye 13. Ulusal, I. Uluslararası Tarla Bitkileri Kongresi. Özel Sayı, 206-217.
• Unakıtan, G., Hurma, H., Yılmaz, F. 2010. An analysis of energy use efficiency of canola production in Turkey. Energy, 35 (9): 3623-3627.
• Ünal, F.G. 2008. Small is beautiful: Evidence of an inverse relationship between farm size and yield in Turkey.
• Working Paper No. 551. The Levy Economics Institute. Annandale-on-Hudson. 43 s. New York, USA.
• Verma, A., Singh, I.J., Gupta, S., Singh. S.P. 2014. A Study of economic analysis of paddy (oryza sativa) varieties under different farm size groups. Plant Archives, 14 (2): 665-667.
• Wang, J., Chen, K.Z., Das Gupta, S., Huang, Z. 2015. Is small still beautiful? A comparative study of rice farm size and productivity in China and India. China Agricultural Economic Review, 7 (3): 484-509.
• Wei, W., Mushtaq, Z., Ikram, A., Faisal, M., Wan-Li, Z., Ahmad, M. I. 2020a. Estimating the economic viability of cotton growers in Punjab Province, Pakistan. SAGE Open, April-June 2020: 1–12.
• Wei, W., Mushtaq, Z., Faisal, M., Wan-Li, Z. 2020b. Estimating the economic and production efficiency of cotton growers in Southern Punjab, Pakistan. Custos e @gronegócio on line, 16 (2): 2-21.
• Yamane, T. 1967. Elementary Sampling Theory, Taro Yamane. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-. Hall, Inc. 405 s. USA.
• Yavuz, G,G., Miran, B., Gürer, B.B., Yüksel, N.Y., Demir, A. 2016. Buğday, dane mısır ve çeltik üretiminde fark ödemesi desteklerinin etkisi. GTHB TEPGE Yayın No: 266, 168 s. Ankara.
• Yılmaz, Ş. G., Gül, M. 2015. İşletmelerde pamuk üretim maliyeti, karlılık düzeyinin değerlendirilmesi: Antalya ili örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (2): 27-41.
• Yılmaz, H., Avkıran, B. 2020. Analysis of canola (rapeseed) production cost and income in context of oilseeds production support policies: a case study from Trakya Region of Turkey. Economics of Agriculture, 67 (2): 483-493.