Temsil Sanatlarında Brecht Estetiği ve Eleştirel Bilincin Yeniden İnşası

Year 2025, Volume: 10 Issue: 18, 220 - 238, 30.06.2025

Orkun Öngen

https://doi.org/10.55004/tykhe.1599948

Abstract

Bu çalışma, temsil sanatlarında dramatik anlatının Aristotelesçi unsurlarının izleyici üzerinde yarattığı estetik ve ideolojik etkilerini tartışmaya açmaktadır. Bu sayede, izleyicinin pasif bir alımlayıcı konumuna nasıl ve ne şekilde indirgendiğini ve bu sürecin toplumsal ve ideolojik boyutlarının neler olduğunu göstermek amaçlanmaktadır. Brecht’in epik tiyatro kuramı geleneksel estetik anlayışa karşı bir eleştiri sunar; böylece izleyicinin eleştirel bilincini uyandırmayı hedefler. Çalışma, temsil sanatlarından olan sinema ve tiyatro üzerine yapılan kuramsal analizlerle yürütülmüştür. Adorno, Baudrillard, McLuhan, Boal ve Brecht gibi düşünürlerin eserleri üzerinden yapılan eleştirel değerlendirmeler, Aristoteles’in Poetika’sı ve Brecht’in epik tiyatro kuramı arasındaki karşıtlıkları inceleyerek, bu iki farklı estetik anlayışın izleyici üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır. Çalışmada, Brecht’in epik kuramı açıklandıktan sonra Aristotelesçi anlatı biçimini kullanan Hollywood sineması ile benzetmeci tiyatronun estetik ve ideolojik esaslarının neler olduğu ortaya konulacaktır. Brecht’in estetik anlayışı, geleneksel dramatik yapıların ötesinde toplumsal gerçekleri eleştirel bir perspektifle ele alma potansiyeli sağlasa da bu mecraların ideolojik bir aygıt olarak kitleler üzerinde kullanılması, bu eleştiri biçiminin göz ardı edilmesine veya işlevselliğini yitirmesine neden olabilmektedir. Bu bağlamda, sinema ve tiyatro gibi temsil sanatlarının ideolojik aygıtlar olarak izleyici kitleleri üzerindeki işlevlerini yerine getirmek üzere nasıl kullanıldığını ve Brecht estetiğinin bu kullanıma bir alternatif oluşturup oluşturamadığını tartışmak bu çalışmanın temel konusudur.

Keywords

Temsil Sanatları , Epik Kuram , Brecht , İzleyici bilinci

Brechtian Aesthetics and the Reconstruction of Critical Consciousness in Representational Arts

Abstract

This study explores the aesthetic and ideological effects of Aristotelian elements in dramatic narratives within representational arts, particularly on the audience. The primary aim of this research is to demonstrate how and in what ways the audience is reduced to a passive receiver, and to examine the social and ideological dimensions of this process. Brecht’s theory of epic theatre offers a critique of this traditional aesthetic approach, with the goal of awakening the audience’s critical consciousness. The study is based on theoretical analyses of cinema and theatre, both of which are representative arts. Through critical evaluations of the works of thinkers such as Adorno, Baudrillard, McLuhan, Boal, and Brecht, the study examines the contrasts between Aristotle's Poetics and Brecht’s Epic Theatre Theory, evaluating the effects of these two distinct aesthetic frameworks on the audience. Following an explanation of Brecht’s Epic Theory, the study will outline the aesthetic and ideological principles of Hollywood cinema and Dramatic Theatre, both of which rely on Aristotelian narrative forms. While Brecht’s aesthetic approach offers the potential to critically address social realities beyond traditional dramatic structures, the use of these media as ideological tools for mass manipulation can render this form of criticism ineffective. In this context, the primary focus of this study is to investigate how representational arts, such as cinema and theatre, function as ideological tools influencing audiences, and whether Brecht’s aesthetics can serve as a viable alternative to this use.

Keywords

Representational Arts , Epic Theory , Brecht , Audience consciousness

References

• Adorno, T. W. (2007). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (Çev. N. Ülner, M. Tüzel ve E. Gen). İletişim Yayınları.
• Aristoteles. (2007). Poetika. Remzi Kitabevi.
• Baudrillard, J. (2006). Sessiz yığınların gölgesinde toplumsalın sonu. Doğu-Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simülakrlar ve simülasyon. (10. Basım). Doğu Batı Yayınları.
• Benjamin, W. (2007). Brecht’i anlamak. (Çev. H. Barışcan ve G. Işısağ). Metis Yayınları.
• Boal, A. (2011). Ezilenlerin tiyatrosu. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Brecht, B. (1967). Cesaret Ana ve çocukları. (Çev. İ. S. Damgacı ve M. Sencer). Sıralar Matbaası.
• Brecht, B. (1981). Epik tiyatro. (2. Baskı). Say Kitap Pazarlama.
• Brecht, B. (1982). Oyunculuk sanatı ve dekor. (I. Baskı). Say Kitap Pazarlama.
• Brecht, B. (1987). Sanat üzerine yazılar. (Çev. K. Şipal). Cem Yayınevi.
• Brecht, B. (1990). Tiyatro için küçük organon, sanat üzerine yazılar. (Çev. K. Şipal). Cem Yayınevi.
• Brecht, B. (1997). Epik tiyatro. Cem Yayınevi.
• Cleaver, H. (2000). Reading capital politically. Calverts Press.
• Çalışlar, A. (1995). Tiyatro ansiklopedisi. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx. Nota Bene Yayınları.
• Fuchs, C. (2016). Sosyal medya eleştirel bir giriş. Nota Bene Yayınları.
• Giroux, H. (1997). Pedagogy and the politics of hope: Theory, culture, and schooling: A critical reader. Routledge.
• Karaboğa, K. (2005). Oyunculuk sanatında yöntem ve paradoks. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Makal, O. (2008). Bertolt Brecht ve epik kuram, sinemada etkileri üzerine. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), ss. 40-71.
• McLuhan, H. M., & Fiore, Q. (1967). The medium is the message. Bantam Books.
• Nişanyan, S. (2015). Epik. Nişanyan sözlük içinde. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/epik
• Nişanyan, S. (2017). Epos. Nişanyan sözlük içinde. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/epik
• Oskay, Ü. (1984). Kahraman ve tragedya açısından Lukacs, Brecht ve Benjamin. Yazko Çeviri, Mart-Nisan, (18), ss. 93-101.
• Oxford University. (1968). Gestus. Oxford latin dictionary içinde. Oxford University Press.
• Parkan, M. (1983). Brecht estetiği ve sinema. Dost Kitabevi Yayınları.
• Piscator, E. (2012). Politik tiyatro (Çev. M. Ünlü ve S. Güney). Agora Kitaplığı.
• Smythe, D. W. (1977). Communications: Blindspot of western Marxism. Canadian Journal of Political and Social Theory I, 1(3), ss. 1-27.
• Smythe, D. W. (1981). Dependency road: Communications, capitalism, consciousness and Canada, Norwood. Ablex Publishing Corporation.
• Tönel, A. (2012). Tiyatro oyunculuğu ve gestus. Art-e Sanat Dergisi, 5(10), ss. 97-106. https://doi.org/10.21602/sgsfsd.05568
• Trier, L. von (Yönetmen). (2003). Dogville [Film]. Zentropa Entertainments, Isabella Films B.V., Something Else B.V.
• Zizek, S. (2013). Çok kültürcülük ya da çok uluslu kapitalizmin kültürel mantığı. A. Artun (Ed.), Çağdaş sanat ve kültüralizm içinde, ss. 53-94. İletişim Yayınları.