KALKINMA YOLU PROJESİ’NİN IRAK VE ORTADOĞU JEOPOLİTİĞİNE ETKİSİ

Yıl 2024, Sayı: 1, 34 - 50, 31.12.2024

Nuh Yılmaz

Öz

Kalkınma Yolu Projesi, başta Irak olmak üzere tüm Ortadoğu jeopolitiğinde önemli değişikliklere yol açma potansiyeline sahip bir ticaret koridoru projesidir. Söz konusu proje, ekonomik entegrasyon ve altyapı geliştirme yoluyla bölgedeki ülkeler arasında işbirliğini artırmayı hedeflemektedir. Projenin sahibi Irak, doğal kaynakları ve stratejik konumuyla proje için kritik bir aktörken, Türkiye de jeopolitik konumuyla ve Avrupa kıtasıyla sahip olduğu bağlantı yollarıyla proje için “stratejik ortak” olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yönüyle proje, Irak ve çevresindeki ülkelerin jeopolitik konumlarını dönüştürme potansiyeli taşırken, bölgesel işbirliği ve rekabet açısından da kritik bir öneme sahiptir. Bu makalede Kalkınma Yolu Projesi’ne yönelik tehditler ve fırsatların yanı sıra projenin bölgesel ve küresel boyutları ele alınacak, bölgesel ve küresel aktörlerin projeye yönelik yaklaşımları analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma Yolu, Irak, Türkiye, Bağlantısallık, Ortadoğu, Ticaret Koridorları, Jeopolitik

Kaynakça

• Alaca, M. (2024). “GÖRÜŞ- Kalkınma Yolu Projesi’nde güvenlik nasıl sağlanacak?”. Anadolu Ajansı. 15.04.2024. https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-kalkinma-yoluprojesinde-guvenlik-nasil-saglanacak/3191847 (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Alaca, M. (2024). “Irak’ı Türkiye üzerinden dünyaya bağlayacak ‘çılgın proje’ uygulanabilir mi?”. Fikir Turu. 04.04.2024. https://fikirturu.com/jeo-politika/irakiturkiye-uzerinden-dunyaya. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Alaca, M., Karaalp, H. (2023). “Iraklılar Türkiye’nin liderlik ettiği Kalkınma Yolu Projesi’ni bekliyor”. Anadolu Ajansı. 15.09.2023. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ iraklilar-turkiyenin-liderlik-ettigi-kalkinma-yolu-projesini-bekliyor/2992494. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Asean Master Plan. (2010). “Master Plan On Asean Connectivity”, Aralık 2010, https://policy.asiapacificenergy.org/sites/default/files/Master_Plan_on_ASEAN_ Connectivity.pdf, (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Aydın, M. K. (2023). “Tarihi kervan yollarından Kalkınma Yolu Projesine”. İhlas Vakfı. 05.05.2023. https://www.ihlasvakfi.org.tr/tarih-kervan-yollarindan-kalkinma-yoluprojesine-tr-459.html. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• Aziz, S. (2023). “Iraq’s Development Road: No Place for Kurdistan?”, Carnegie Endownment. 08.08.2023. https://carnegieendowment.org/sada/2023/08/iraqsdevelopment-road-no-place-for-kurdistan?lang=en. (Erişim Tarihi: 27.10.2024).
• BBC News Türkçe. (2024). “Irak, PKK’nın faaliyetlerini yasakladı: Karar ne anlama geliyor, ortak mücadele nasıl yürütülecek?”. BBC News Türkçe. 15.03.2024. https:// www.bbc.com/turkce/articles/cmjml1lpdveo. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• BBC News Türkçe. (2024). “Türkiye ve Irak’ın imzaladığı askerî mutabakat zaptı neler öngörüyor, neden önemli?”. 15.08.2024. https://www.bbc.com/turkce/articles/ ce38v83v7g1o. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Degang, S., Jıeyıng Z. (2021). “Peace Through Development”. China Quarterly of International Strategic Studies, 07, 04, 383-408.
• El-Esedi, N. (2024). “Irak ve Çıkarlar Dengesi: Su, Enerji ve Kalkınma Yolu” Konferansı. 5-6 Ekim 2024. Bağdat/Irak.
• Hizmetix. (2024). “25 trilyon dolarlık dünya ticareti tehlikede”. 29.04.2024. https:// hizmetix.com.tr/ekim-ayi-tuketici-guven-endeksi-verileri-aciklandi. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Iraqı News. (2004). “Egyptian firms to participate in Iraq’s Development Road”. Iraqi News. 10.09.2024. https://www.iraqinews.com/iraq/egyptian-firms-to-participatein-iraqs-development-road. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• İMMİB. (2023). İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri. 06.03.2023. https:// immib.org.tr/tr/hizmet-ticareti#:~:text=Birle%C5%9Fmi%C5%9F%20Milletler%20 Ticaret%20ve%20Kalk%C4%B1nma,art%C4%B1%C5%9Fla%2025%20trilyon%20 dolar%20oldu. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Kahraman, A. İ. (2022). “Çin’in Küresel Siyasetinin Bir Unsuru Olarak Kuşak ve Yol İnisiyatifi: Bir Ekonomi Politik Analizi”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Karahan, H., Çavuş, S., Özdemir, A. B. (2024). “Kalkınma Yolu şekilleniyor: Proje Körfez’e ne katacak?”. Anadolu Ajansı. 03.05.2024. https://www.aa.com.tr/tr/ analiz/kalkinma-yolu-sekilleniyor-proje-korfeze-ne-katacak/3208859. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• Kökçam, S. (2023). “Irak ile Kuveyt arasında deniz sınırı krizi”. TRT Haber. 06.10.2023. https://www.trthaber.com/haber/dunya/irak-ile-kuveyt-arasinda-deniz-sinirikrizi-801131.html. (Erişim Tarihi: 27.10.2024).
• Kuş, A. R. A., Türk, Y. (2024). “Bakan Uraloğlu: Kalkınma Yolu Projesi katılımcı ülkelerin kalkınmasına ve gelişmesine önemli katkı sağlayacak”. Anadolu Ajansı. 29.08.2024. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/bakan-uraloglu-kalkinma-yoluprojesi-katilimci-ulkelerin-kalkinmasina-ve-gelismesine-onemli-katkisaglayacak/3316294. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Melikoğlu, Y. M., Hatipoğlu, M. (2024). “Türkiye ile Irak arasında 26 anlaşma imzalandı”. Anadolu Ajansı. 22.04.2024. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/turkiyeile-irak-arasinda-26-anlasma-imzalandi/3199270. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• Müderrisoğlu, O. (2024). “Bölgesel Sahiplenme Girişimi”. Sabah. 02.03.2024. https:// www.sabah.com.tr/yazarlar/muderrisoglu/2024/03/02/bolgesel-sahiplenmegirisimi. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• Özçubukçu, M. G. (2024). “Orta Koridor’un Önemi; Türkiye’nin Konumu Yükseliyor mu?”. Türkiye Araştırmaları Vakfı (TAV). https://turkiyearastirmalari. org/2024/06/09/yayinlar/analiz/analiz-orta-koridorun-onemi-turkiyenin-konumuyukseliyor-mu. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Öztop, M. (2024). “Koridor Savaşları: Kuşak Yol & Kalkınma Yolu & IMEC”. Türkiye Araştırmaları Vakfı (TAV). 24.04.2024. https://turkiyearastirmalari.org/2024/04/24/ yayinlar/analiz/analiz-koridor-savaslari-kusak-yol-kalkinma-yolu-imec. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Öztürk, K. (2024). “Orta Doğu’nun çehresini değiştirecek proje: Kalkınma Yolu Projesi!”. Kemalozturk.com. 08.05.2024. https://kemalozturk.com.tr/blog/ ortadogunun-cehresini-degistirecek-proje-kalkinma-yolu-projesi. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Red Sea Situation. (2024). “Red Sea Situation Bulletin”. ISS Shipping. 16.02.2024. https://www.iss-shipping.com/advisories/red-sea-situation-bulletin. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• SAM (2024). “Güçlü Köklerden Sağlam Bir Geleceğe Türk Dış Politikası”. Stratejik Araştırma Merkezi Bilgi Notu. https://www.sam.gov.tr/bilgi-notlari/guclukoklerden-saglam-bir-gelecege-turk-dis-politikasi-0. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Tarhan, M., Dinçer, S. D. (2024). “Bakan Fidan: Güney Kafkasya’ya bakışımızın temelinde bölgesel sahiplenme anlayışımız bulunmakta”. Anadolu Ajansı. 18.10.2024. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/bakan-fidan-guney-kafkasyaya-bakisimizintemelinde-bolgesel-sahiplenme-anlayisimiz-bulunmakta/3366083. (Erişim Tarihi: 26.10.2024).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı. (2023). “Kalkınma Yolu Projesi’ni bölgemizin yeni ‘İpek Yolu’ hâline dönüştüreceğiz”. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. 21.03.2023. https:// www.tccb.gov.tr/haberler/410/144353/-kalkinma-yolu-projesi-ni-bolgemizin-yeniipek-yolu-h-line-donusturecegiz-. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2004). “Türkiye’nin Çok Taraflı Ulaştırma Politikası”. Temel Dış Politika Konuları. https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-cok-tarafli-ulastirmapolitikasi.tr.mfa. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2024). “Irak Ülke Profili”. T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü. https://ticaret.gov.tr/ data/5efddfdd13b876a83c6f2fba/IRAK%20%C3%BClke%20profili%202024.pdf. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Toğa, O. (2024). “İran’ın Kalkınma Yolu Projesi’ne Yaklaşımı”. İran Araştırmaları Merkezi (İRAM). 29.04.2024. https://www.iramcenter.org/iranin-kalkinma-yoluprojesine-yaklasimi-2481. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Yumak, M. (2024). “Kalkınma Yolu, CPEC projesi nedir? (Bölüm-2)”. Strasam. 10.04.2024. https://strasam.org/ua-iliskiler/uluslararasi-iktisat/kalkinma-yolucpec-projesi-nedir-bolum-2-3133. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).
• Ze Yu, S. (2024). “Çin’in Irak’ın Kalkınma Yolu Projesi’ne temkinli yaklaşmasının dört nedeni”. Şarkul Avsat. 06.08.2024. https://turkish.aawsat.com/arapd%C3%BCnyasi/5047866-%C3%A7inin-irak%C4%B1n-kalk%C4%B1nma-yoluprojesi%E2%80%99ne-temkinli-yakla%C5%9Fmas%C4%B1n%C4%B1n-d%C3%B6rtnedeni. (Erişim Tarihi: 25.10.2024).