RUHLARI DEĞİŞTİRMEK: TÜRKİYE’DE TERAPÖTİK SÖYLEMLER ÜZERİNDEN GİRİŞİMCİLİĞE VE KARİYER POLİTİKALARINA YENİ BİR BAKIŞ

Year 2025, Volume: 8 Issue: 3, 507 - 516, 20.09.2025

İlknur Ekiz Ataşer

https://doi.org/10.32329/uad.1679914

Abstract

Türkiye’de, Neo-liberalizmin yeni uygulamalarıyla çalışanlardan istenen özellikler değişmeye başlamıştır. Bu değişimin içinde olan gençler, kariyer planlamasını yeni piyasaya ve koşullara göre uyarlamak zorundadır. Bu süreçte, esnekliğin kurucu güçleri her yere; girişimcilik, kişisel gelişim, hayat boyu öğrenme ve kariyer yapmanın cazipliği üzerinden yayılmaktadır. Girişimcilik, kariyer planlama, hayat boyu öğrenme söylemleri, sadece piyasa aracılığıyla değil başta eğitim olmak üzere okullar, üniversiteler, medya, iş dünyasına hizmet veren danışmanlık şirketleri ve birçok platform tarafından yayılmaktadır. Girişimcilik söylemlerine terapötik söylemler de eklenince, ortaya devamlı benlikle meşgul olan, öz-sorumlu, girişimci, esnek ve ben-merkezci öznelliği yükselten, buna paralel gençlerin geçişlerini girişimci ve terapötik söylemlerle yönetmeye çalışan Neo-liberalizm ruhu ortaya çıkmaktadır. Özellikle son yıllarda Türkiye’de girişimcilik ve kariyer söylemleri; psikolojik fikirler ve teşhislerin yer aldığı , terapi dallarıyla ilişkili olarak yayılmaktadır. Söz konusu makalede, piyasanın esnekleşmesi ile çalışma hayatının nasıl değiştiği sonrasın da ise girişimcilik, kariyer yönetimi, hayat boyu öğrenme ve terapötik yaklaşımların neoliberalizm ile beraber gençlerin, girişimci benlik kişiliğine nasıl dönüştürüldüğü ve kariyer inşasının nasıl bireyselleştirildiği gösterilmeye çalışılacaktır.

Keywords

neo-liberalizm , çalışma hayatı , kariyer , girişimcilik , terapötik söylemler

Changing the spirit: A New Perspective towards Entrepreneurship and Career Policies in the Context of Therapeutic Discourse in Turkey

Abstract

With the new applications of neo-liberalism in Turkey, the characteristics expected from employees have begun to change. Young people who are part of this change have to adapt their career planning to the new market and conditions. In this process, the founding forces of flexibility are developing through personal development, lifelong learning and the appeal of building a career. Entrepreneurship, career planning and lifelong learning discourses are reinforced not only through the market but also by education, schools, universities, media, consultancy companies serving the business world and many other platforms. When therapeutic discourse is added to entrepreneurship discourse, the spirit of Neo-liberalism emerges, which constantly deals with the self, increases the self-responsible, entrepreneurial, flexible and self-centered subjectivity and tries to manage the transitions of young people with entrepreneurial and therapeutic discourses. Especially in recent years, entrepreneurship and career discourses in Turkey have been used in relation to branches of therapy, which include psychological ideas and diagnoses. In this article, it will be attempted to show and how entrepreneurship, career management, lifelong learning and therapeutic approaches have transformed young people into entrepreneurial self-personalities with neoliberalism, and how career construction has been individualized.

Keywords

neo-liberalism , working life , career , entrepreneurship , therapeutic discours

References

• Brunila, K. (2012). A diminished self: Entrepreneurial and therapeutic ethos operating with a common aim. European Educational Research Journal, 11(4), 477–486. https://doi.org/10.2304/eerj.2012.11.4.477
• Brunila, K. (2014). The rise of the survival discourse in an era of therapisation and neoliberalism. Education Inquiry, 5(1). https://doi.org/10.3402/edui.v5.24044
• Brunila, K., & Siivonen, P. (2016). Preoccupied with the self: Towards self-responsible, enterprising, flexible and self-centred subjectivity in education. In Radhika, G., & Keita, T. (Eds.), Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 37(1), 56–69. https://doi.org/10.1080/01596306.2014.9277Brunila
• Brunila, K., Mertanen, K., & Batista-Costa, S. M. (2020). Economic worries—therapeutic solutions?: Entrepreneurial and therapeutic governing of transitions of young people. In K. Brunila & L. Lundahl (Eds.), Youth on the Move: Tendencies and Tensions in Youth Policies and Practices (pp. 149–166). Helsinki University Press. http://www.jstor.org/stable/j.ctvx8b70v.10
• Butler, S. B. (2007). Kendinizin CEO’u olun (S. Önelge, Trans.). Nokta Yayınları.
• Casson, M. (1982). The entrepreneur: An economic theory. Martin Robertson.
• Caird, S. (1988). A review of methods of measuring enterprising attributes. Durham University Business School.
• Çelik, K. (2008). ‘My state is my father’: Youth unemployment experiences under the weak state welfare provisions of Türkiye. Journal of Youth Studies, 11(4), 429–444. https://doi.org/10.1080/13676260802106191
• Demir, F. M., Yıldız, A., & Fırat, A. (2020). Kamuda istihdam istek ve baskısının girişimcilik eğilimi üzerine etkisinin belirlenmesi: Kalitatif bir analiz. Girişimcilik İnovasyon ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 4(7), 25–40.
• Demir, İ., Demir, M. M., & Akyol Güner, T. (2023). Türkiye’de kariyer planlama dersinde neoliberal esneklik söyleminin inşası. Çalışma ve Toplum, 2(77), 1247–1285. https://doi.org/10.54752/ct.1280836
• Doğan, A. (2020). Mesleki özdeşleşme ile tükenmişlik ilişkisinde iş yükü algısı ve psikolojik dayanıklılığın aracı rolü (Doctoral dissertation). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Drucker, P. (1999). Knowledge-worker productivity: The biggest challenge. California Management Review, 41(2), 79–94. https://doi.org/10.2307/41165987
• Drucker, P. F. (2022). Managing oneself, HBR at 100: The most influential and innovative articles from Harvard Business Review’s first century (Adi İ., Ed.). Harvard Business Review Press.
• Filiz, A. (2020). Underemployment, unemployment, gender and changing conditions of (non)work under neoliberalism. Journal of Economy Culture and Society, 0(61), 341–353. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0082
• Foucault, M. (2019). Biyopolitikanın doğuşu: College de France dersleri (1978-1979) (A. Tayla, Trans.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Michel, F. (1982). Technologies of the self. Lectures at University of Vermont. In Technologies of the self (pp. 16–49). University of Massachusetts Press.
• Gallie, D., & Paugam, S. (2000). Welfare regimes and the experience of unemployment in Europe. Oxford University Press. https://doi.org/10.2304/eerj.2012.11.4.477
• Güldü, Ö., & Ersoy Kart, M. (2017). Kariyer planlama sürecinde kariyer engelleri ve kariyer geleceği algılarının rolü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(2), 377–400. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002450
• Güllüpınar, F., & Gökalp, E. (2014). Neoliberal zamanın ruhu, yaşam boyu öğrenme ve istihdam ilişkileri: Yaşam boyu öğrenme politikalarının eleştirel bir analizi. Mülkiye Dergisi, 38(2), 67–92.
• Gökşen, F., Küçük, B., Cöbek, G., Bayram, S., & Cemalcılar, Z. (2023). Cruel optimism of waiting: Precarity experiences of young adults in Türkiye. Journal of Youth Studies. https://doi.org/10.1080/13676261.2023.2294304
• Kavi, E., & Karakale, B. (2018). Çalışan psikolojisi açısından psikolojik dayanıklılık. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(17), 55–77. https://doi.org/10.31199/Hakisderg.391826
• Kelly, P. (2006). The entrepreneurial self and ‘youth at-risk’: Exploring the horizons of identity in the twenty-first century. Journal of Youth Studies, 9(1), 17–32. https://doi.org/10.1080/13676260500523606
• Lane, C. M. (2011). A company of one: Insecurity, independence, and the new world of white-collar unemployment. Cornell University Press.
• Lima, L. C., & Guimarães, P. (2011). Lifelong education, lifelong learning, and the state. In European strategies in lifelong learning: A critical introduction (1st ed., pp. 15–38). Verlag Barbara Budrich. http://www.jstor.org/stable/j.ctvbkk36d.5
• Lemke, T. (2001). The birth of bio-politics: Michel Foucault’s lecture at the College de France on neo-liberal governmentality. Economy and Society, 30(2), 190–207. https://doi.org/10.1080/03085140120042271
• Littunen, H. (2000). Entrepreneurship and the characteristics of the entrepreneurial personality. International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 6(6), 295–309. https://doi.org/10.1108/13552550010362741
• Lüküslü, D. (2020). İmtiyazlı bir kitleden işsizler ordusuna değişen gençlik algısı. Alternatif Politika, 12(2), 336–352. https://alternatifpolitika.com/site/cilt/12/sayi/2/3-Lukuslu-Genc-Issizlik.pdf
• McKinsey & Company. (2022). Future of work: Türkiye’s talent transformation in the digital era executive summary. https://www.mckinsey.com/featured-insights/future-of-work/the-future-of-work-in-Türkiye
• Mütevellioğlu, N., & Işık, S. (2009). Türkiye emek piyasasında neoliberal dönüşüm. In N. Mütevellioğlu & S. Sönmez (Eds.), Türkiye’de toplumsal tabakalaşma ve eşitsizlik (pp. 159–204). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Morrison, A. (2000). Entrepreneurship: What triggers it? International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 6(2), 59–71. https://doi.org/10.1108/13552550610679159
• Onan, G., Turhan, M., & Helvacı, İ. (2021). Psikolojik dayanıklılık, çalışan dayanıklılığı, örgütsel dayanıklılık ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Hizmet sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3277–3292.
• Preston, R. (1999). Critical approaches to lifelong education. In C. Soudien, P. Kallaway, & M. Breier (Eds.), Education, equity and transformation (pp. 561–574). Kluwer Academic Publishers. http://www.jstor.org/stable/3445103
• Sekiz kolay adımda iş yerinde dayanıklılık eğitimi. (2024, Temmuz 24). https://www.zavvy.io/tr/blog
• Sennett, R. (2008). Karakter aşınması: İşin kişilik üzerindeki etkileri (B. Yıldırım, Trans.). Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (1999). Yeni kapitalizm (M. Gökçen, Trans.). Defter Dergisi, 35.
• Standing, G. (2017). Prekarya: Yeni tehlikeli sınıf (E. Bulut, Trans.). İletişim Yayınları.
• Stillman, D., & Stillman, J. (2017). İş’te Z kuşağı: Genç kuşaklar işyerini nasıl dönüştürüyor? (D. P. Kayıhan & F. Erduran, Trans.). İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınevi.
• Szigetvári, T. (2019). The changing role of the state in the Turkish economy. In M. Szanyi (Ed.), Seeking the best master: State ownership in the varieties of capitalism (pp. 297–324). Central European University Press. http://www.jstor.org/stable/10.7829/j.ctv138wqt7.14
• Telli, S. G. (2020). Girişimci yenilikçi üniversite. Journal of University Research, 3(1), 44–48. https://doi.org/10.32329/uad.702735
• Temiz, H. E. (2004). Eğreti istihdam: İşgücü piyasasında güvencesizliğin ve istikrarsızlığın yeni yapılanması. Çalışma ve Toplum, 2(2), 55–80. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71791/1155133
• Topak, O. (2012). Refah devleti ve kapitalizm: 2000’li yıllarda Türkiye’de refah devleti. İletişim Yayınları.
• Yıldırım, G. (2020). Çalışan ne ister? LinkedIn. https://www.linkedin.com/pulse/çalışan-ne-ister-gamze-yıldırım/?originalSubdomain=tr
• Yıldız, O. (2019). Girişimci üniversite’nin kavramsal çerçevesi. Journal of University Research, 2(1), 25–34. https://doi.org/10.32329/uad.490926
• Yılmaz Şener, M. (2016). “Kendi kendinizin ceo’su olun”!: Kendi kendini yöneten bilgi işçileri. In Lütfi, S. (Ed.), Türkiye’de toplumsal tabakalaşma ve eşitsizlik (pp. 195–219). Matbu Kitap.
• Yolvermez, B. (2020). Türkiye’de asgari ücret sorunlarına ilişkin bir değerlendirme. Çalışma ve Toplum, 4(67), 2441–2462. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2576104
• Yörük, E. (2022). In the politics of the welfare state in Türkiye: How social movements and elite competition created a welfare state. University of Michigan Press, 1–14. http://www.jstor.org/stable/10.3998/mpub.11429032.7