Türkiye’de Bal Arısı Irk ve Ekotiplerinin Sürdürülebilirliğinde Karşılaşılan Risk Faktörleri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 4, 106 - 114, 30.11.2022

Recep Sıralı , Şeref Cınbırtoğlu

Öz

Bal arıları dünyanın hemen her yerine yayılmış ve çeşitli iklim koşullarına uyum sağlamış canlılardır. Arılar bazı bölgelerde yabani formlarda, dünya genelinde ise değişik tür, ırk ve ekotiplere ayrılmış bulunmaktadır. Bal arısı ırkları arasındaki farklılığın temel sebebi genetik yapının farklı oluşudur. Farklı çevre şartlarına uyum sağlamış olan bal arısı tür ve ırkları tamamen doğanın kendi seleksiyon kural ve ölçütleri altında ortaya çıkmıştır. İklim doğal zararlı varlığı ve bitki örtüsü değişik coğrafyalarda farklı arı ırklarının oluşumunu sağlamıştır. Her arı ırkı kendi coğrafik bölgesinde yüksek verimde ve daha çok yaşama şansına sahiptir. Ancak son yıllarda ana arı üretiminde ve koloni satışındaki denetim eksikliği ile yaygın şekilde yapılan gezginci arıcılık sonucu Türkiye’deki gen kaynaklarının önemli bir kısmı kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Orijinal bölgelerindeki bal arılarının görünüşleri birbirinden çok farklı olmamakla birlikte götürüldükleri farklı coğrafik bölgelerde kontrol edilemeyen melezlemeler nedeniyle bal arısı popülasyonları arasında gen akımı ve buna bağlı olarak geniş genetik varyasyon oluşabilmektedir. Bu genetik varyasyon farklılığı doğal varyasyondan farklı olup insanın etkisiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu makalede, Türkiye’nin farklı bölgelerindeki bal arısı ırk ve ekotiplerinin melezlenme ve adaptasyon sorunlarına ilişkin bazı tespitlere dikkat çekilmesi ve alınması gereken bazı önlemlerin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Arı ırkları ve ekotipleri, Gen kaynakları, Melezlenme, Türkiye

Anahtar Kelimeler

Arı ırkları ve ekotipleri, Gen kaynakları, Melezlenme, Türkiye, Honey races and ecotypes, Gene resources, Hybridization

Risk Factors Encountered in the Sustainability of Honeybee Races and Ecotypes in Türkiye

Öz

Honey bees are creatures that have spread almost all over the world and have adapted to various climatic conditions. Bees are found in wild forms in some regions and divided into different species, races and ecotypes throughout the world. The main reason for the difference between honey bee breeds is the different genetic structure. Honey bee species and races, which have adapted to different environmental conditions, have emerged under the rules and criteria of nature's own selection. Climate, the presence of natural pests and vegetation has led to the formation of different bee races in different geographies. Each bee breed has the chance to live more efficiently and in its own geographical region. However, in recent years, as a result of the lack of control in queen bee production and colony sales and widespread migratory beekeeping, a significant part of the gene resources in Türkiye has faced the danger of loss. Although the appearance of the honey bees in their original regions is not very different from each other, gene flow and accordingly wide genetic variation can occur between honey bee populations due to uncontrollable hybridizations genetic crossings in different geographical regions where they are taken. This genetic variation is different from the natural variation and is thought to have arisen under the influence of humans. In this article, it is aimed to draw attention to some findings related to hybridization and adaptation problems of honey bee races and ecotypes in different regions of Türkiye and to present some precautions to be taken.
Keywords: 

Anahtar Kelimeler

Honey races and ecotypes, Gene resources, Hybridization

Kaynakça

• Anonymous, 2004. Tekirdağ İli arıcılık Paneli. Uludağ Arıcılık Dergisi. 4 (3): 93-94. Bursa.
• Anonymous, 2006. Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi. 25 Ocak 2006 tarih ve 54 üncü Birleşim. Dönem 22, cilt 109, yasama yılı 4. Sayfa 276.
• Anonymous, 2007. Arıcılık ve Melezlenme. 23.04.2007 Tarihli internet erişimi. http://balpetek1.blogcu.com/aricilik-ve-melezlenme/1225932
• Anonymous, 2014. Seleksiyon ve Suni Tohumlama. 27.12.2014 Tarihli internet erişimi. http://macahelas.com/seleksiyon-ve-suni-tohumlama/
• Anonymous, 2017. Arı Ölümleri - Her Bölgede Her Arı Olmaz. 17.04.2017 Tarihli internet erişimi. http://balpetek1.blogcu.com/ari-olumleri/1474243
• Burucu, V., Gülse Bal, H. S., 2017. Türkiye’de Arıcılığın Mevcut Durumu ve Bal Üretim Öngörüsü. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi. 3 (1): 28-37. Ankara.
• Cobey, S., 2009. Genetik Çeşitliliğin Korunmasının Önemi ve Vazgeçilemez Araç, Suni Tohumlama. Uludağ Arıcılık Dergisi. 9 (2): 55-59. Bursa.
• Çevrimli M. B., Tuncel, L., 2015. Türkiye’de Gezginci Arıcılıkta Yeni Uygulamalar. Veteriner Hekimler Derneği Bülteni, 10 (1): 7-12. Ankara.
• Çevrimli, M. B., Sakarya, E., 2018a. Türkiye Arıcılık Sektöründe Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Erciyes Üniv. Vet. Fak. Dergisi. 15 (1): 58-67. Kayseri.
• Çevrimli, M., B., Sakarya, E., 2018b. Arıcılık İşletmelerinin Yapısal özellikleri ve Sorunları; Ege Bölgesi Örneği. Eurasian Journal of Veterinary Sciences. 34 (2): 83-91. Konya.
• Dodoloğlu, A., Genç, F., 2002. Kafkas ve Anadolu Bal Arısı (Apis mellifera L.) Irkları ile Karşılıklı Melezlerinin Bazı Fizyolojik Özellikleri. Turkish Jornal of Veterinary and Animal Science. 26: 715-722. Ankara.
• Doğaroğlu, M., 1992. Trakya Arıcılığı, Sorunları ve Çözüm Yolları. Trakya Bölgesi 1. Hayvancılık Sempozyumu (8-9 Ocak 1992). Hasad Yayıncılık Hayvancılık Serisi 2. Sayfa 165-176. İstanbul.
• Doğaroğlu, M., 2004. Modern Arıcılık Teknikleri. 296 sayfa. Tekirdağ.
• Emir, M., 2015. Türkiye’de Arıcıların Sosyo-ekonomik yapısı ve üretim etkinliği. Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, 167 sayfa.
• Genç, F., 1993. Arıcılığın Temel Esasları (Ders notu) . Atatürk Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 149. 286 sayfa. Erzurum.
• Genç, F., Dodoloğlu, A., 2003. Arıcılığın Temel Esasları. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 341. 338 sayfa. Erzurum.
• Güler, A., 2009. En Verimli Arı Sizin Arılığınızdaki Arıdır. Arıcılık Araştırma Dergisi. 1 (1): 12-14. Ordu.
• İnci, A., 1993. Ana arı Yetiştiriciliğinde Kalite Kontrol. Teknik arıcılık. Sayı 41. Sayfa 2-5. Ankara.
• İnci, A., 1994. Bölgeler Arası Koloni Transferlerinde Adaptasyon Sorunu. Teknik arıcılık. Sayı 46. Sayfa 2-5. Ankara.
• İnci, A., 2015. Ana arı Üretimi Eğitim Kitabı. ANG Yayınları. 130 sayfa. Ankara.
• İnci, A., 2018. Türkiye Arıcılığının Verim Sorununu Çözüm Projesi. ANG Yayınları. Sayfa 1-17. Ankara.
• Kaftanoğlu, O., 2001. Arıcılığımızın Dünü, Bugünü ve Arıcılıktaki Gelişmeler. Uludağ Arıcılık Dergisi. 2 (1): 4-5. Bursa.
• Kara, M., Keskin, M., 2013. Türkiye’nin Mecut Bal Arısı Genetik Varlığı, Islahı ve Seleksiyonunda Kullanılan Koloni Performans Karakterleri. Arıcılık Araştırma Dergisi. 5 (9): 30-34. Ordu.
• Kence, A., 2006. Türkiye Balarılarında Genetik Çeşitlilik ve Korunmasının Önemi. Uludağ Arıcılık Dergisi. 6 (1): 25-32. Bursa.
• Kekeçoğlu, M., Gürcan, E. K., Soysal, M. İ., 2007. Türkiye Arı Yetiştiriciliğinin Bal Üretimi Bakımından Durumu. Tekirdağ Zir. Fak. Dergisi. 4 (2): 227-236. Tekirdağ.
• Kekeçoğlu, M., 2009. Bal Arısı, Biyoçeşitlilik ve Koruma Çalışmaları. Arıcılık Araştırma Dergisi. 1 (2): 3-5. Ordu.
• Kılıç, F., Bilgen, G., 2006. İzmir İli Bal Arısı (Apis mellifera L.) Populasyonlarında Enzim Polimorfizmi. Ege Üniv. Ziraat Fak. Dergisi., 43 (1):75-84. İzmir.
• Korkmaz, A., Demirtaş, B., 2001. Gezginci Arıcılık Sisteminde Üretim Gelir ve Giderlerin Ekonomik Analizi. Ziraat Mühendisliği. Sayı 334. Sayfa 30-35. Ankara.
• Köseoğlu, M., Yücel, B., Özsoy, N., Topal, E., Engindeniz, S., 2017. Türkiye Arıcılığında Ana Arının Koloni Gelişimine ve Arıcılık Ekonomisine Etkisi. Tarım Ekonomisi Dergisi. 23 (1): 55-60. Alsancak / İzmir
• Oskay, D., 2008. Bal Arısı Irklarının Çeşitliliğinin Korunması, Kolonilerin Yönetimi ve Genetik Yapılarının İstenen Yönde Geliştirilmesi Üzerine Model Oluşturulması. Uludağ Arıcılık Dergisi. 8 (2): 63-72. Bursa.
• Öder, E., 1988. Bal Arısı Gen Kaynakları. Teknik Arıcılık. Sayı 19. Sayfa 18-24. Ankara.
• Sıralı, R., Çakmak, İ., 2003. Marmara Bölgesi Arılarının Koloni Performansı Üzerine Bir Değerlendirme. Uludağ Arıcılık Dergisi. 3 (2): 36-42. Bursa.
• Sıralı, R., 2004. Anadolu arısı Avrupa'nın gözdesi. 20 Ocak 2004 tarihli Yeni Şafak Gazetesi. İstanbul.
• Sıralı, R., 2016. Bal Arısı Irk ve Ekotiplerimizin Adaptasyon ve Melezlenme Sorunu. Petek. Sayı 16. Sayfa 18-24. Samsun.
• Smith, D. R., 2002. Türkiye Balarılarında Genetik Farklılıklar. Uludağ Arıcılık Dergisi. 2 (3): 10-17. Bursa.
• Yeninar, H., Akyol, E., Şahinler, N., Yörük, A., Bayram, A., Ceylan, A. D., 2010. Taşıma ve Çevre Şartlarının Gezginci Arıcılık Koşullarında, Bal Arısı Kolonileri Üzerine Etkilerinin Belirlenerek Uygun Taşımacılık ve Kışlama Yöntemlerinin Geliştirilmesi. TÜBİTAK 105 O 437 No’lu Proje. 80 sayfa. Kahramanmaraş.