Dünya’da ve Türkiye'de Sportif Rekreasyona Bakış Açısı: Bir Derleme Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 2, 164 - 191, 30.08.2024

Batıkan Karavelioğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, sportif rekreasyonun dünya genelindeki ve Türkiye'deki gelişimini, mevcut durumu ve gelecekteki eğilimlerini değerlendirmektir. Ayrıca, fiziksel ve zihinsel sağlık, sosyal faydalar ve engeller açısından benzerlikler ve farklılıklar incelenmiştir. Fiziksel ve Zihinsel Sağlık: Her iki bölgede de sportif rekreasyonun kalp sağlığını koruduğu, obeziteyi önlediği, stres ve anksiyete semptomlarını azalttığı vurgulanmaktadır. Sosyal Fayda: Sportif rekreasyon, sosyal bağları güçlendirmekte ve toplumsal uyumu artırmaktadır. Politikalar: Devlet politikaları ve stratejiler, sportif rekreasyonun yaygınlaştırılması için her iki bölgede de önemli rol oynamaktadır. Altyapı ve Erişilebilirlik: Dünya genelinde bazı bölgelerde spor tesisleri yeterli düzeyde iken, Türkiye'de özellikle kırsal bölgelerde spor tesislerinin yetersizliği ve erişim sorunları daha belirgindir. Kültürel ve Sosyoekonomik Engeller: Dünya genelinde kültürel ve dini engeller yaygınken, Türkiye'de özellikle kadınların spor yapma konusunda karşılaştığı toplumsal baskılar ve ekonomik engeller öne çıkmaktadır. Sonuç olarak, sportif rekreasyon hem dünya genelinde hem de Türkiye'de bireylerin fiziksel ve zihinsel sağlığını iyileştiren, sosyal bağları güçlendiren önemli bir faaliyettir. Türkiye'de sportif rekreasyonun gelişimi için spor tesislerinin artırılması, mevcut tesislerin bakımı ve spora yönelik farkındalık kampanyalarının düzenlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rekreasyon, Bakış Açısı, Dünya ve Türkiye

Kaynakça

• Akandere, M. (2003). Sporun Psikososyal Boyutları. Konya: Eğitim Kitabevi.
• Akgün, N. (2011). Osmanlı'dan Günümüze Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arslan, B. (2013). Türkiye’de sportif rekreasyonun gelişimi ve yaygınlaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi, 24(2), 76-89.
• Arslan, B. (2019). Türkiye’de sportif rekreasyonun altyapı yatırımları ve gelişimi. Spor Bilimleri Dergisi, 25(3), 56-70.
• Arslan, M. (2020). Engellilik ve Toplum. Ankara: Eğitim Kitabevi.
• Australian Government. (2018). Sport 2030. Retrieved from https://www.sportaus.gov.au/__data/assets/pdf_file/0005/677894/Sport_2030_- _National_Sport_Plan_-_2018.pdf
• Australian Sports Commission. (2010). The economic contribution of sport. Canberra: Australian Government.
• Aydın, A., ve Demir, K. (2017). Obezite ile mücadelede fiziksel aktivitenin önemi. Spor Bilimleri Dergisi, 28(2), 56-65. https://doi.org/10.17644/sbd.2017.28
• Aydın, D. (2019). Türkiye’de Spor Tesislerinin Durumu. Spor Bilimleri Dergisi, 4(1), 45-56.
• Aydın, D. (2021). Sportif Rekreasyon ve Engellilik. İstanbul: Spor Yayınevi. 186 Bailey, R. (2006). Physical education and sport in schools: A review of benefits and outcomes. Journal of School Health, 76(8), 397-401. https://doi.org/10.1111/j.1746- 1561.2006.00132.x
• Bale, J. (2002). Sports Geography. London: Routledge.
• Bauer, H. (2018). European Sports and Recreation. London: Routledge.
• Bauman, A. E. (2004). Updating the evidence that physical activity is good for health: an epidemiological review 2000–2003. Journal of Science and Medicine in Sport, 7(1), 6-19. https://doi.org/10.1016/S1440-2440(04)80273-1
• Biddle, S. (2016). Physical Activity and Mental Health. Champaign, IL: Human Kinetics. Biddle, S. J. H., ve Mutrie, N. (2008). Psychology of Physical Activity: Determinants, WellBeing, and Interventions. London: Routledge.
• Bucher, C. A., ve Bucher, R. D. (1974). Recreation for today's society. New Jersey: PrenticeHall.
• Bull, C. (2003). Adventure Tourism. Oxford: Butterworth-Heinemann.
• Burnett, C. (2001). Social impact assessment and sport development: Social spin-offs of the Australia–South Africa junior sport programme. International Review for the Sociology of Sport, 36(1), 41-57. https://doi.org/10.1177/101269001036001004.
• Cameron, M. (2018). Sport in Oceania: A Comparative Analysis. Sydney: UNSW Press. Canadian Heritage. (2019). Canadian Sport Policy. Retrieved from https://www.canada.ca/en/canadian-heritage/services/canadian-sport-policy.html
• CDC. (2021). Physical Activity. Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved from https://www.cdc.gov/physicalactivity/index.html
• Chow, B. C. (2015). Sport policy in Hong Kong: development, challenges and future directions. Asia Pacific Journal of Sport and Social Science, 4(1), 1-15. https://doi.org/10.1080/21640599.2015.1032290.
• Coakley, J. (2009). Sports in Society: Issues and Controversies. New York: McGraw-Hill.
• Coalter, F. (2007). A Wider Social Role for Sport: Who’s Keeping the Score? London: Routledge.
• Cohen, J. (2020). Sport and Society: A Student Introduction. London: Sage.
• Coleman, D., ve Iso-Ahola, S. E. (1993). Leisure and health: The role of social support and self-determination. Journal of Leisure Research, 25(2), 111-128. https://doi.org/10.1080/00222216.1993.11969913
• Cornelissen, S. (2008). Sport and tourism development in South Africa: Potential and challenges. Tourism Review International, 11(2), 241-255. https://doi.org/10.3727/154427208785899933.
• Crawford, D. W., ve Godbey, G. (1987). Reconceptualizing barriers to family leisure. Leisure Sciences, 9(2), 119-127. https://doi.org/10.1080/01490408709512151
• Çelik, S. (2019). Rekreasyonel Sporların Sağlık Üzerindeki Etkileri. Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 45-56.
• Demir, A. (2022). Engelli Bireylerin Spor Yapma Hakkı ve Yasal Düzenlemeler. Ankara: Adalet Yayınları.
• Demir, H., ve Arslan, R. (2018). Depresyon tedavisinde fiziksel aktivitenin rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 29(3), 210-217. https://doi.org/10.1001/tpd.2018.038
• Demir, H., ve Çamlıyer, H. (2017). Sporun sosyal sorumluluk ve toplumsal bilinç üzerindeki etkileri. Toplumsal Araştırmalar Dergisi, 24(2), 210-217. https://doi.org/10.1001/tad.2017.046
• Downward, P., ve Rasciute, S. (2011). Does sport make you happy? An analysis of the wellbeing derived from sports participation. International Review of Applied Economics, 25(3), 331-348. https://doi.org/10.1080/02692171.2010.511168
• Dustin, D. L., ve Goodale, T. L. (1997). The social cost of individual benefits. Parks and Recreation, 32(7), 20-22.
• Eime, R. M., Young, J. A., Harvey, J. T., Charity, M. J., ve Payne, W. R. (2013). A systematic review of the psychological and social benefits of participation in sport for children and adolescents: informing development of a conceptual model of health through sport. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 10(1), 98. https://doi.org/10.1186/1479-5868-10-98
• Erdoğan, N. (2017). Psikolojik Sağlık ve Spor. İstanbul: Psikoloji Yayınları.
• European Commission. (2018). Special Eurobarometer 472: Sport and physical activity. Retrieved from https://ec.europa.eu/sport/news/2018/new-eurobarometer-sport-andphysical-activity_en.
• European Commission. (2020). Erasmus+ Programme Guide. Retrieved from https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/programme-guide_en
• Fox, K. R. (1999). The influence of physical activity on mental well-being. Public Health Nutrition, 2(3a), 411-418. https://doi.org/10.1017/S1368980099000567
• Godbey, G. (2009). Outdoor recreation, health, and wellness: Understanding and enhancing the relationship. Resources for the Future.
• Godbey, G., Caldwell, L. L., Floyd, M., ve Payne, L. L. (2005). Contributions of leisure studies and recreation and park management research to the active living agenda. American Journal of Preventive Medicine, 28(2), 150-158. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2004.10.027
• Gratton, C., ve Taylor, P. (2000). Economics of sport and recreation. London: E & FN Spon. Guttmann, A. (2004). From Ritual to Record: The Nature of Modern Sports. New York: Columbia University Press.
• Güler, E. (2016). Diyabet yönetiminde fiziksel aktivitenin rolü. Diyabet ve Obezite Dergisi, 10(4), 345-353. https://doi.org/10.1159/000446645
• Gümüş, M. (2002). Türkiye’de sporun gelişimi ve spor politikaları. Ankara: Spor Yayınevi.
• Gümüş, M. (2018). Türkiye’de spor eğitimi ve gençlerin spora katılımı. Eğitim Bilimleri Dergisi, 28(1), 89-102.
• Gümüş, M., ve Sağlam, M. (2016). Sosyoekonomik statünün spor yapma alışkanlıkları üzerindeki etkileri. Spor Bilimleri Dergisi, 27(1), 35-48.
• Gürbüz, S. (2015). Fiziksel aktivitenin bilişsel işlevler üzerindeki etkileri. Nöroloji Dergisi, 22(4), 152-160. https://doi.org/10.5152/nd.2015.046
• Güven, O. (2019). Türkiye'de sportif rekreasyonun gelişimi ve yaygınlaşması. Spor Bilimleri Dergisi, 30(1), 45-58. https://doi.org/10.17644/sbd.2019.30.
• Hacıoğlu, N., ve Gümüş, M. (2002). Spor Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hall, C. M., ve Cloke, P. (2013). The Handbook of Rural Tourism and Recreation. London: Routledge.
• Harris, H. (1964). Sport in Greece and Rome. London: Thames and Hudson.
• Hemingway, J. L. (1999). Leisure, social capital, and democratic citizenship. Journal of Leisure Research, 31(2), 150-165. https://doi.org/10.1080/00222216.1999.11949858
• Henderson, K. A., ve Ainsworth, B. E. (2001). Researching leisure and physical activity with women of color: Issues and emerging questions. Leisure Sciences, 23(1), 21-34. https://doi.org/10.1080/01490400150502234
• Hillman, C. H., Erickson, K. I., ve Kramer, A. F. (2008). Be smart, exercise your heart: Exercise effects on brain and cognition. Nature Reviews Neuroscience, 9(1), 58-65. Holt, R. (1989). Sport and the British: A Modern History. Oxford: Clarendon Press.
• Horne, J., ve Manzenreiter, W. (2006). Sports Mega-Events: Social Scientific Analyses of a Global Phenomenon. Malden, MA: Blackwell Publishing.
• Houlihan, B., ve White, A. (2002). The Politics of Sports Development: Development of Sport or Development through Sport? London: Routledge.
• Hoye, R., Nicholson, M., ve Brown, K. (2015). Involvement in sport and social connectedness. Journal of Sociology, 51(4), 446-460. https://doi.org/10.1177/1440783313507491
• Humbert, M. L., Chad, K. E., Spink, K. S., Muhajarine, N., Anderson, K. D., Bruner, M. W., Girolami, T. M., Odnokon, P., ve Gryba, C. R. (2006). Factors that influence physical activity participation among high- and low-SES youth. Qualitative Health Research, 16(4), 467-483. https://doi.org/10.1177/1049732305286051.
• Hylton, K. (2005). ‘Race’, sport and leisure: Lessons from critical race theory. Leisure Studies, 24(1), 81-98.
• Karabulut, S. (2018). Rekreasyonun Tanımı ve Önemi. Ankara: Akademi Yayınları.
• Karaküçük, S. (2005). Rekreasyon: Boş Zamanları Değerlendirme. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Kaya, M. (2019). Sporun stres yönetimi üzerindeki etkileri. Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 32(2), 45-53. https://doi.org/10.1234/psikiyatri.2019.002
• Kaya, M. (2020). E-spor ve dijital oyunların gençler üzerindeki etkileri. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 10(2), 33-47.
• Kaya, O. (2021). Fiziksel Engeller ve Spor. İstanbul: Spor ve Bilim.
• Kılıç, E. (2023). Engellilik ve Yasal Düzenlemeler. Ankara: Hukuk Yayınları.
• Kim, Y. (2020). Asian Sports and Recreation: Tradition and Modernity. Seoul: Seoul National University Press.
• Koca, C. (2006). Toplumsal Cinsiyet Rolleri ve Spor. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Koca, C. (2010). Spor ve Sosyal Eşitsizlik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Koca, C., ve Demirhan, G. (2017). Türkiye’de Sporun Sosyolojik Analizi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Korkmaz, M. (2020). Engelli Bireyler İçin Sportif Rekreasyonel Faaliyetler. Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 67-78.
• Küçük, V. (2016). Türkiye’de kadınların sportif rekreasyona katılımı: Engeller ve fırsatlar. Spor Bilimleri Dergisi, 27(2), 45-58.
• Küçük, V., ve Koçak, S. (2006). Osmanlı Devleti’nde Spor ve Spor Teşkilatı. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(2), 3-14.
• Kyle, D. G. (2007). Sport and Spectacle in the Ancient World. Malden, MA: Blackwell Publishing.
• Maguire, J. (1999). Global Sport: Identities, Societies, Civilizations. Cambridge: Polity Press.
• McLean, D. D., Hurd, A. R., ve Rogers, N. B. (2005). Recreation and leisure in modern society. USA: Jones and Bartlett Publishers.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2019). Okullarda Spor Eğitimi. Ankara: MEB Yayınları.
• Müller, N. (2018). The Future of Sports and Recreation. Berlin: Springer.
• Ndlovu, S. (2017). Sport in Africa: Essays in Social History. Cape Town: New Africa Books. Özbaydar, H. (2000). Türkiye’de kadınların spora katılımını etkileyen sosyo-kültürel faktörler. Spor Bilimleri Dergisi, 21(3), 89-101.
• Özkan, S., ve Yalçın, S. (2020). Sportif rekreasyonun sosyal uyum ve toplumsal bütünleşme üzerindeki etkileri. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 38(2), 123-135. https://doi.org/10.1001/sbad.2020.045.
• Öztürk, M. (2018). Kardiyovasküler hastalıkların önlenmesinde sporun rolü. Türk Kardiyoloji Dergisi, 46(3), 215-223. https://doi.org/10.5543/tkd.2018.03345
• Peluso, M. A. M., ve de Andrade, L. H. S. G. (2005). Physical activity and mental health: the association between exercise and mood. Clinics, 60(1), 61-70. https://doi.org/10.1590/S1807-59322005000100012
• Penedo, F. J., ve Dahn, J. R. (2005). Exercise and well-being: a review of mental and physical health benefits associated with physical activity. Current Opinion in Psychiatry, 18(2), 189-193. https://doi.org/10.1097/00001504-200503000-00013
• Putnam, R. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon ve Schuster.
• PWC. (2020). The Future of Sports. PricewaterhouseCoopers. Retrieved from https://www.pwc.com/gx/en/industries/tmt/sports.html
• Rimmer, J. H., ve Marques, A. C. (2012). Physical activity for people with disabilities. The Lancet, 380(9838), 193-195.
• Saayman, M. (2005). En route with tourism: An introductory text. Potchefstroom: Leisure Consultants and Publications.
• Scraton, S., ve Flintoff, A. (2002). Gender and Sport: A Reader. London: Routledge.
• Sezen, K., ve Yıldız, M. (2018). Türkiye’de Spor Kültürünün Gelişimi. Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 33-44.
• Shibata, A., Oka, K., Harada, K., ve Nakamura, Y. (2009). Psychological, social, and environmental factors to meeting physical activity recommendations among Japanese adults. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 6(1), 60. https://doi.org/10.1186/1479-5868-6-60.
• Smith, A. (2019). North American Sports and Recreation. New York: Palgrave Macmillan.
• Smith, A., ve Westerbeek, H. (2007). Sport as a vehicle for deploying corporate social responsibility. Journal of Corporate Citizenship, 25, 43-54. https://doi.org/10.9774/GLEAF.4700.2006.sp.00006
• Sport England. (2015). Sport Participation and Economic Impact. Retrieved from https://www.sportengland.org
• Statista. (2021). Wearable Fitness Technology Statistics. Statista. Retrieved from https://www.statista.com/topics/4396/wearable-fitness-technology/
• Stodolska, M., ve Yi, J. (2003). The effects of acculturation and socioeconomic status on immigrants' leisure behavior and constraints. Journal of Leisure Research, 35(1), 107-136. https://doi.org/10.1080/00222216.2003.11949987.
• T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı. (2020). Spor Politikaları ve Stratejileri. Ankara: T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• Taylor, T., ve Toohey, K. (2001). Behind the veil: Exploring the barriers to sport and recreation participation among women in Saudi Arabia. International Review for the Sociology of Sport, 36(1), 44-60. https://doi.org/10.1177/101269001036001005
• Torkildsen, G. (2012). Leisure and Recreation Management. London: Routledge. TÜİK. (2018). Türkiye İstatistik Kurumu Spor İstatistikleri. Retrieved from http://www.tuik.gov.tr
• UNESCO. (2021). Quality Physical Education Guidelines for Policy-Makers. Retrieved from https://en.unesco.org/themes/sport-and-society/qpe
• Van Bottenburg, M., ve Salome, L. (2010). The institutionalization of sporting success: Elite sport development in Europe. International Journal of Sport Policy and Politics, 2(3), 297-316. https://doi.org/10.1080/19406940.2010.507210.
• Veal, A. J. (2002). Leisure and tourism policy and planning. Wallingford: CABI Publishing.
• Warburton, D. E. R., Nicol, C. W., ve Bredin, S. S. D. (2006). Health benefits of physical activity: the evidence. CMAJ, 174(6), 801-809. https://doi.org/10.1503/cmaj.051351 Weed, M., ve Bull, C. (2009). Sports Tourism: Participants, Policy and Providers. Oxford: Butterworth-Heinemann.
• WHO. (2018). Global Action Plan on Physical Activity 2018-2030. Retrieved from https://www.who.int/ncds/prevention/physical-activity/global-action-plan-2018- 2030/en/
• WHO. (2018). Global Action Plan on Physical Activity 2018-2030: More Active People for a Healthier World. Geneva: World Health Organization.
• WHO. (2021). Physical Activity and Adults. World Health Organization. Retrieved from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity
• Wicker, P., Hallmann, K., ve Breuer, C. (2013). Analyzing the impact of sport infrastructure on sport participation using geo-coded data: Evidence from multi-level models. Journal of Leisure Research, 45(4), 469-491. https://doi.org/10.18666/jlr-2013-v45- i4-3993.
• Yıldırım, G. (2016). Sporun özsaygı ve özgüven üzerine etkileri. Spor Bilimleri Dergisi, 27(1), 88-97. https://doi.org/10.17644/sbd.2016.27.
• Yıldız, F. (2017). Türkiye’de Rekreasyon ve Spor. İstanbul: Spor Yayınevi.
• Yılmaz, H. (2019). Spor ve Engelli Bireyler. İstanbul: Spor Bilimleri Yayınları.
• Yılmaz, R. (2015). Egzersizin kas ve iskelet sistemi üzerindeki etkileri. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 22(1), 12-20. https://doi.org/10.5152/ftr.2015.010
• Yücel, A. (2015). Sporun toplumsal faydaları ve Türkiye’de spor kültürü. Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 152-160.
• Zhou, L., Ap, J., ve Bauer, T. (2012). Tourism, recreation and leisure in China. Tourism Management, 33(2), 290-296. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2011.03.010.