ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN OBEZİTE KAVRAMINA YÖNELİK METAFORİK ALGILARI

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 137 - 152, 23.08.2025

Zeynep Aksoy , Bilge Öztürk

Öz

Günümüzde sağlıksız beslenme alışkanlıkları, fiziksel hareketsizlik ve yaşam tarzındaki değişimler, özellikle çocuklar ve gençler arasında obezite sorununu giderek yaygınlaştırmaktadır. Obezite yalnızca bireysel bir sağlık problemi olmanın ötesinde, toplumsal sağlık politikalarını da doğrudan etkileyen küresel bir sorun haline gelmiştir. Bu bağlamda, bireylerin özellikle erken yaşlarda obezite kavramına ilişkin düşüncelerinin ve algılarının anlaşılması, hem koruyucu sağlık hizmetlerinin hem de eğitim programlarının etkinliği açısından büyük önem taşımaktadır. Öğrencilerin bu kavrama yükledikleri anlamları metaforlar yoluyla ortaya koymak, onların zihinsel temsillerini anlamaya yönelik özgün ve derin bir yaklaşım sunmaktadır. Bu araştırmada 4. Sınıf Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı içerisinde yer alan obezite kavramına ilişkin ortaokul öğrencilerinin görüşlerini metaforlar aracılığıyla belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Bayburt il merkezindeki bir ortaokulun 5, 6, 7 ve 8. sınıflarında öğrenim gören 130 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim desenine uygun olarak yürütülmüştür. Verilerin toplanması için her öğrenciye “Obezite………. gibidir, çünkü ……….” cümlesinin yazılı olduğu yarı yapılandırılmış formlar dağıtılmış ve öğrencilerden cümledeki boşlukları doldurmaları istenmiştir. Çalışma verilerinin analizi ve yorumlanması için içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Öğrenciler obezite kavramına ilişkin 49 farklı metafor üretmiş ve bu metaforlar dört farklı kategoride değerlendirilmiştir. Bu metaforlar içerisinde en çok ‘düşman’, ‘davul’ ve ‘şişman’ metaforları kullanılmıştır. Bu metaforlardan dış görünüşteki yansıma olarak obezite, yaşam tarzına yansıma açısından obezite, duygusal etki bakımından obezite, sağlığı tehdit eden unsur olarak obezite olmak üzere toplam dört farklı kategoriye ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul öğrencileri , obezite , metafor , olgubilim deseni

Etik Beyan

Bu bilimsel araştırma, Bayburt Üniversitesi Etik Kurulu tarafından 30.04.2024 tarih ve 201219 sayılı Etik Kurul Kararı gereğince Etik Kurul İzin Belgesi alınarak hazırlanmıştır.

Destekleyen Kurum

TÜBITAK Bilim Insanı Destek Programları Baskanlıgı (BIDEB)

Proje Numarası

1919B012327482

Teşekkür

TÜBITAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı (BIDEB) tarafından yürütülen, 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı tarafından destek alan bu proje için TÜBİTAK'a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Achat, H. M., & Stubbs, J. M. (2014). Socio‐economic and ethnic differences in the prevalence of overweight and obesity among school children. Journal of Paediatrics and Child Health, 50(10), 77-84. https://doi.org/10.1111/j.1440-1754.2012.02474.x
• Adıyaman, F. (2016). Dünya Sağlık Örgütü Avrupa obezite ile mücadele bakanlar konferansının öncesi ve sonrasında obezitenin gazetelerde sunumu. Selçuk İletişim, 9(3), 204-223. https://doi.org/10.18094/si.77372
• Akturan, U., & Esen, A. (2008). Fenomenoloji. T. Baş & U. Akturan (Ed.), Nitel araştırma yöntemleri içinde (ss. 83-98). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ata, R. N., & Thompson, J. K. (2010). Weight bias in the media: A review of recent research. Obesity Facts, 3(1), 41-46. https://doi.org/10.1159/000276547
• Bekerman, Z., & Zembylas, Mi. (2023). Reflecting on metaphors and the possibilities of ‘language change’ in teaching and teacher education. European Journal of Teacher Education, 1-17. https://doi.org/10.1080/02619768.2023.2282372
• Bray, G. A., Kim, K. K., & Wilding, J. P. H. (2017). Obesity: A chronic relapsing progressive disease process. Obesity Reviews, 18(7), 715-723. https://doi.org/10.1111/obr.12551
• Browning, H. F., Laxer, R.E., & Janssen, I. (2013). Food and eating environments: In Canadian schools. Canadian Journal of Dietetic Practice and Research, 74(4), 160-166. https://doi.org/10.3148/74.4.2013.160
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Caballero, B. (2007). The global epidemic of obesity: An overview. Epidemiologic Reviews, 29(1), 1-5. https://doi.org/10.1093/epirev/mxm012
• Ceylan Çapar, M., & Ceylan,M. (2022). Durum çalışması ve olgubilim desenlerinin karşılaştırılması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel sayı 2), 295-312. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227359
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Ed.). New York: Routledge. Çeçen, Z., & Eke, E. (2024). Kuşaklar ve obezite ilişkisi üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 404-424. https://doi.org/10.47097/piar.1566950