Sosyal Bilgiler Ders Kitapları “Kültür ve Miras” Öğrenme Alanında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi

Year 2022, Volume: 35 Issue: 3, 741 - 762, 22.12.2022

Ali Yalçın Selma Güleç

https://doi.org/10.19171/uefad.1181147

Abstract

Değer, bir yaşam tarzıdır. Okulda değerlerin kazandırılmasında öğretmen ve okul paydaşları olduğu kadar ders kitapları da etkili birer araçtır. Bu bağlamda araştırmanın temel amacı, sosyal bilgiler ders kitaplarında (SBDK) kültür ve miras öğrenme alanında kazandırılması hedeflenen değerlerin incelenmesi ve değerlerle içeriğin uyumunun belirlenmesidir. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemine göre gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamına dahil edilen kitaplar, sosyal bilgiler (4-7. sınıf) ders kitaplarıdır. Araştırmada toplanan dokümanlar, içerik analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Analiz sürecinde değer ve konu içeriğinin uyumu test edilmiştir. Araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için analiz süreci iki alan uzmanı tarafından eş güdümlü yapılmıştır. Bu araştırmanın sonuçlarına göre 4. sınıfta aile birliğine önem verme, vatanseverlik ve duyarlılık değerine; 5. sınıf SBDK’da duyarlılık ve estetik değerine; 6. sınıf SBDK’da duyarlılık değerine; 7. sınıf SBDK’da ise duyarlılık ve estetik değerine yer verildiği saptanmıştır. Kültür ve miras öğrenme alanında yer alan değerlerin en fazla 4. sınıf düzeyinde kazandırılmaya çalışıldığı söylenebilir. Ayrıca genel itibariyle kültür ve miras öğrenme alanı konularının değerlerle uyumlu olduğu görülmektedir.

Keywords

Sosyal bilgiler eğitimi, Ders kitabı, Değer, Değer eğitimi

Investigation of the Values in the "Culture and Heritage" Learning Area of Social Studies Textbooks

Abstract

Value is a lifestyle. Textbooks are effective tools as well as teachers and school stakeholders in the acquisition of values at school. In this context, the main purpose of the research is to examine the values aimed to be gained in the field of culture and heritage learning in social studies textbooks (SBDK) and to determine the compatibility of values and content. The study was carried out according to the document analysis method, one of the qualitative research methods. The books included in the research are social studies (4-7th grade) textbooks. The documents collected in the research were analyzed with the content analysis technique. In the analysis process, the harmony of value, subject and concept relationship was tested. In order to ensure the validity and reliability of the research, the analysis process was coordinated by two field experts. According to the results of this research, giving importance to family unity, patriotism, and sensitivity values in the 4th grade; Sensitivity and aesthetic value in 5th grade SBDK; Sensitivity value in 6th grade SBDK; It was determined that sensitivity and aesthetic values were included in the 7th grade SBDK. It can be said that the gaining values in the field of culture and heritage learning are emphasized mostly at the 4th grade level. In addition, in general, it is seen that the subjects of culture and heritage learning area are compatible with values.

Keywords

Social studies education, Textbook, Values, Values education

References

• Aladağ, S. (2012). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değer eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161, 123-146.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cansız Aktaş, M. (2014). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.) Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 337-371). Pegem Akademi.
• Çoban, O. & Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v7i1.1395.
• Dere, İ. & Yavuzay M. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine Göre Okulda Değerler Eğitimi: Bir olgu bilim Çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, s. 61-91.
• Deveci, H. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kültürden yararlanma: Öğretmen adaylarının kültür portfolyolarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 1-19.
• Dökmen Ü. (2000). Evrenle uyumlaşma sürecinde var olmak, gelişmek ve uzlaşmak. Sistem yayıncılık.
• Ekşi, H. (2003). Temel insani değerlerin kazanılmasında bir yaklaşım: Karakter eğitimi programları. Değerler Eğitimi Dergisi, I(1), 79–96.
• Ersoy, F. & Şahin, T. (2011). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Sempozyumu. ”Sosyal ve kurumsal yönleriyle değerler eğitimi”. Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Ersoy, A. F. & Kaya, E. (2008). Sınıf öğretmenlerine göre öğrencilerin sosyal bilgiler dersi öğretim programına (2004) ilişkin yaklaşımları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 285–300.
• Evirgen, Ö. F., Özkan, J. & Öztürk S. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. S. Elmacı, A. Altun & A. Beldağ, (Eds.). MEB Yayınları.
• Gömleksiz, M.N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının toplumsal ihtiyaçları karşılama düzeyine ilişkin öğretmen görüşleri (Diyarbakır ili örneği). Milli Eğitim, 190, 145-166.
• Gömleksiz, M., & Cüro, E. (2010). Sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-120.
• Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutçu, M., Özerdoğan, P. & Aygün, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. M. Ali Kapar, E. Yüksel & M. Akpınar, (Eds.) MEB Yayınları.
• Faiz. M., & Karasu Avcı E. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 187,138–145.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: Tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. (Yayın no: 226374), [Yayınlanmamış Doktora Tezi Marmara Üniversitesi], YÖK. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Kuş, Z., Merey, Z. & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Merey, Z., Kuş, Z., & Karatekin. K. (2012). Türkiye ve ABD ilköğretim sosyal bilgiler öğretim programlarının değerler eğitimi açısından karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, (KUYEB), 12(2), 1613-1632.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Miles, M.B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 4., 5., 6. ve 7. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Nalçacı, A. (2011). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Erzurum Örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 321-335.
• National Council For The Social Studies [NCSS], (2022). Erişim tarihi: https://www.socialstudies.org/position-statements/supporting-curricular-promotion-and-intersectional-valuing-women-history-and.
• Oğuz Haçat, S. & Demir, F. B. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Journal of History School, 49, 4443-4466.
• Özdemir, S., Yalın, H. İ. & Sezgin, F. (2008). Eğitim bilimine giriş. Nobel Yayınları.
• Öztürk T. & Öğreten A. (2017). 2005 Yılı sosyal bilgiler öğretim programındaki becerileri kazandırmada ders kitaplarının yeterliliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 234-259.
• Öztürk, C. & Kafadar, T. (2020). Evaluation of the 2018 social studies curriculum. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 112-126.
• Öztürk, C. (2006). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi-yapılandırmacı bir yaklaşım. Pegem Yayıncılık.
• Öztürk, C. (2009). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss.1-31). Pegem Akademi.
• Öztürk, C., S.C. Keskin & Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî ürünler ve yazılı materyaller. Pegem Yayınları.
• Pehlivan, A. & Kolaç, E. (2016). Açık-örgün eğitim sosyal bilgiler ders kitapları ve öğretim programında somut olmayan kültürel miras ögeleri. Turkish Studies, 11(19), 655-670.
• Safran, M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay & A. Öcal, (Eds.). Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss.1-19). Pegem Akademi.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin birey-örgüt değer uyumuna ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 12(4), 557-583.
• Şahin, E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
• Topkaya, Y., Tokcan, H., Sancak, Y., & Ulu Kalın, Ö. (2011). Sosyal bilgiler programının belirlediği değerlerin 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabına yansıma boyutlarının değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Sempozyumu, Sosyal ve Kurumsal Yönleriyle Değerler Eğitimi.
• Tüysüz, S. (2020). Sosyal bilgiler 4. sınıf ders kitabı. Tuna Matbaacılık.
• Ulusoy, K. & Arslan, A. (2014). Farklı yönleriyle değerler eğitimi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ünal, F. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan halk kültürü öğelerinin değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(14), 611644.
• Ünsal, Y. & Güneş, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. Sınıf fen bilgisi ders kitabına fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 107-120.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.