Special Education Teachers’ Experiences Regarding the Leisure Time Skills of Students with Developmental Disabilities

Year 2025, Volume: 38 Issue: 2, 437 - 463, 26.08.2025

Oğuz Özdamar , Turgut Bahçalı

https://doi.org/10.19171/uefad.1593497

Abstract

The purpose of this research is to explore the opinions, experiences, and suggestions of special education teachers regarding the use of free time by students with developmental disabilities during the classroom activities, lunch breaks and recess periods. To achieve this aim, a phenomenological approach, one of the qualitative research designs, was employed. Data were collected through semi-structured interviews conducted with the special education teachers participating in the study. A total of ten special education teachers working in special education schools and classrooms affiliated with the Ministry of National Education participated in the research. Criterion sampling, a type of purposive sampling, was used to select the participants. According to the findings, special education teachers include various leisure time activities for students with developmental disabilities both inside and outside the classroom. However, they believe that leisure time skills should be given greater emphasis in the curriculum. Although teachers reported that they plan and implement leisure activities themselves, they also indicated that they receive support—primarily from subject-area teachers—for these activities. Teachers expressed specific expectations from the Ministry of National Education, school administrations, and families in the process of teaching and facilitating leisure time skills. The findings of this study are expected to serve as a guide for researchers and teachers working in the field of special education.

Keywords

Autism , Intellectual disability , Leisure time skills , Special education teachers , Students with developmental disabilities

Project Number

Proje yok.

Gelişimsel Yetersizliği Olan Öğrencilerin Serbest Zaman Becerileri ile İlgili Özel Eğitim Öğretmenlerinin Deneyimleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, gelişimsel yetersizliği olan öğrencilerin sınıf içinde, öğle arası ve teneffüs zamanlarındaki serbest zaman kullanımı ile ilgili özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerini, deneyimlerini ve önerilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik desen kullanılmıştır. Bu kapsamda araştırmaya katılan özel eğitim öğretmenleri ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilerek veri toplanmıştır. Araştırmaya Milli Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim okul ve sınıflarında görev yapmakta olan 10 özel eğitim öğretmeni katılmıştır. Araştırmanın katılımcı seçimi amaçlı örnekleme çeşitlerinden ölçüt örnekleme ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulgularına göre, özel eğitim öğretmenleri sınıf içinde ve sınıf dışında gelişimsel yetersizliği olan öğrenciler için çeşitli serbest zaman etkinliklerine yer vermektedirler. Bununla birlikte öğretmenler serbest zaman becerilerinin müfredatta daha fazla yer alması gerektiğini düşünmektedirler. Öğretmenler serbest zaman etkinliklerinin çoğunluğunu kendilerinin planlayıp uyguladıklarını belirtmekle beraber serbest zaman etkinlikleriyle ilgili destekleri daha çok branş öğretmenlerinden aldıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin serbest zaman becerilerini öğretirken ve serbest zaman etkinliklerini gerçekleştirirken Milli Eğitim Bakanlığından, okul yönetiminden ve ailelerden beklentileri bulunmaktadır. Araştırma sonuçlarının özel eğitim alanında çalışan araştırmacılara ve öğretmenlere yol gösterici olması beklenmektedir.

Keywords

Gelişimsel yetersizliği olan öğrenciler , Otizm , Özel eğitim öğretmenleri , Serbest zaman becerileri , Zihin yetersizliği

Project Number

Proje yok.

References

• AAIDD. (2021). “Intellectual Disability”. https://www.aaidd.org/intellectual-disability/definition 20.11.2024 tarihli internet erişimi.
• Aitchison, C. (2000). Young disabled people, leisure and everyday life: Reviewing conventional definitions for leisure studies. Annals of Leisure Research, 3(1), 1-20,
• American Psychiatric Association, (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders-5 [DSM-5]. American Psychiatric Association.
• Artar, T.M., & Ergenekon, Y. (2020). Gelişimsel yetersizliği olan yetişkinler için ihmal edilen bir zaman dilimi: serbest zaman. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 21(1), 171-192 . https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.559802
• Ashraf, S., Hussain, B., & Akram, Z. (2020). Recreational and Leisure time activities available for the persons with disabilities. Responsible Education, Learning and Teaching in Emerging Economies, 2. 11-16. https://doi.org/10.26710/relate.v2i2.1491.
• Bogdan, R.C., & Biklen, K. S. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theory methods. Allyn and Bacon.
• Brewster, S., & Coleyshaw, L. (2010). Participation or exclusion? Perspectives of pupils with autistic spectrum disorders on their participation in leisure activities. British Journal of Learning Disabilities. 39(4), 284-291. https://doi.org/10.1111/j.1468-3156.2010.00665.x.
• Chan, J. M., Lambdin, L., Van Laarhoven, T., & Johnson, J. W. (2013). Teaching leisure skills to an adult with developmental disabilities using a video prompting intervention package. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 48(3), 412–420.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Çankaya, Ö. (2011). Zihinsel engelli öğrencilere haroşa örgü örme becerisinin öğretiminde eş zamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çay, E. (2019). Özel gereksinimli bireylere serbest zaman becerilerinin öğretimine yönelik yapılan araştırmaların incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 439-455. DOI: 10.9779/pauefd.482383
• Çevik, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin yaşadığı duyguların mesleklerine yansıması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Direm, Ü. (2019). Tablet bilgisayar uygulamalarını kullanılarak hazırlanmış etkinlik çizelgelerinin otizm spektrum bozukluğu gösteren bireylerin serbest zaman becerilerine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Duman, G., & Koçak, N. (2013). Anaokulu kaynaştırma sınıfında yer alan özel gereksinimli bir çocuğun sosyal oyun ve sosyal iletişim özellikleri. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 2(3), 99-108.
• Eldeniz Çetin, M., & Çay, E. (2016). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilere bowling becerisinin öğretiminde eşzamanlı ipucunun etkililiği. Sosyal Bilimler Dergisi, 3(9), 441–455.
• Eldeniz Çetin, M., & Çay, E. (2017). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin boş zaman becerilerine ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 3(10), 732-755.
• Eldeniz Çetin, M., & Çay, E. (2020). The experiences, opinions and suggestions of special education teachers regarding leisure activities selected by students with ıntellectual disability. Participatory Educational Research. https://doi.org/30-46. 10.17275/per.20.3.7.1.
• Eliçin, Ö., & Kaya, A. (2017). Zihinsel yetersizliği olan yetişkin bireylere doğrudan öğretim yöntemi ile tablet bilgisayarda oyun oynama becerisinin kazandırılması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 1–19.
• Eratay, E. (2013). Effectiveness of leisure time activities program on social skills and behavioral problems in individuals with intellectual disabilities. Educational Research Review, 8, 1437-1448.
• Francová, L., Válková, H., & Sinkovsky, R. (2013). Comparison of training and competition opportunities in leisure time among people with intellectual disabilities in selected European countries. Montenegrin Journal of Sports Science & Medicine. 2, 15-20.
• Glesne, C. (2014). Nitel araştırmaya giriş [Introduction to qualitative research] (A. Ersoy & P. Yalçınoğlu, Çev. Eds.). Anı Yayıncılık. (Kitabın orijinali 2011 yılında yayımlanmıştır).
• Güneş Akgül, C. (2023). İlkokul birinci sınıf kaynaştırma öğrencisi otizmli bir çocuğun sınıf ortamına uyum sürecinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Keser, F., & Cavkaytar, A. (2021). Effectiveness of the family training program for the teaching a leisure skill to children with special needs (LEP). Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(2), 505–528. https://doi.org/10.18039/ajesi.807138
• King, G., Law, M., King, S., Rosenbaum, P., Kertoy, M. K., & Young, N. L. (2003). A conceptual model of the factors affecting the recreation and leisure participation of children with disabilities. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 23, 63-90.
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage Publications.
• Kurt, O. (2006). Otistik özellikler gösteren çocuklara zincirleme serbest zaman becerilerinin öğretiminde sabit bekleme süreli öğretimin ve eşzamanlı ipucuyla öğretimin gömülü öğretimle sunulmasının etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kurtoğlu, S. (2023). Otizm spektrum bozukluğu olan gençlere serbest zamanı yönetme becerilerinin öğretimi: Karma yöntem araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kvello, Ø. (2006) Barns og unges vennskap [Childrens and youths friendships]. (Unpublished Doctoral Thesis), Norwegian University of Technology and Science.
• Larson, R.W. (2000). Toward a psychology of positive youth development. American Psychologist, 55(1), 170–183. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.170
• Miles, M.B. & Huberman, A.M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Second edition. Sage Publications, Inc.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_12/24163834_hafif_dyzey_ilkokullary_ve_ortaokullary.pdf Erişim tarihi: 17.09.2024
• Odom, S. L., Brantlinger, E., Gersten, R., Horner, R. H., Thompson, B., & Harris, K. R. (2005). Research in special education: Scientific methods and evidence-based practices. Exceptional children, 71(2), 137-148.
• Pagán-Rodríguez R. (2014). How do disabled individuals spend their leisure time?. Disability and health journal, 7(2), 196–205. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2014.01.001
• Pijl S. J., & Hamstra D. (2005) Assessing pupil development and education in an inclusive setting. International Journal of Inclusive Education 9, 181-192
• Poulsen A.A., Ziviani J.M., Johnson H., & Cuskelly M. (2008) Loneliness and life satisfaction of boys with developmental coordination disorder: the impact of leisure participation and perceived freedom in leisure. Hum Mov Sci, 27, 325-43.
• Seward, J., Schuster, J. W., Ault, M. J., Collins, B. C., & Hall, M. (2014). Comparing simultaneous prompting and constant time delay to teach leisure skills to students with moderate intellectual disability. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 49(3), 381-395.
• Shabani Afaran, E., Shahzeidi, M., & Ghasemi, V. (2014). The role of cyberspace in disabled ındividuals' leisure time. SSRN Electronic Journal. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2526627
• Türker Kaya, T. (2022). Özel eğitim ilkokulu serbest etkinlikler dersine ilişkin öğretmen ve ebeveyn görüşlerine dayalı durum çalışması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ünver, M. (2019). Ailelerin otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarına serbest zaman etkinliklerini gerçekleştirirken tablet aracılığıyla sundukları etkinlik çizelgelerinin etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Wendelborg, C., & Kvello, Ø. (2010). Perceived social acceptance and peer intimacy among children with disabilities in regular schools in Norway. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23(2), 143-153. https://doi.org/10.1111/j.1468-3148.2009.00515.x.
• Woodmansee, C., Hahne, A., Imms, C., & Shields, N. (2016). Comparing participation in physical recreation activities between children with disability and children with typical development: A secondary analysis of matched data. Research in Developmental Disabilities, 49-50, 268-276. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2015.12.004
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.