ERGİNLENME RİTÜELLERİNİN HALK ANLATILARINA YANSIMALARI

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 71 - 85, 29.06.2020

Ahmet Akgöl

Öz

Öz
Bu çalışmada erginlenme ritüellerinin anlatılara nasıl kaynaklık ettiğini takip edebilmek için Avustralya, Pasifik Adaları, Afrika, Kuzey Amerika ve Orta Asya’daki halklardan derlenen ritüellerle, örneklem yoluyla seçilen destan, halk hikâyesi gibi sözlü anlatılardaki erginlenme temaları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Çalışmanın amacı doğrultusunda yapılan okumalar sonucunda Eliade’nin erginlenme törenleri hakkında yaptığı sınıflandırmanın anlatılar bağlamında güncellenmesi gerektiği düşünülmüştür. Eliade’nin sınıflandırmasındaki Yetişkinliğe Giriş Törenleri, Gizli Derneklere Giriş Törenleri ve Şaman-Otacı Sınamaları başlıkları sırasıyla; Olgunluk Erginlenmeleri, Topluluğa Giriş Erginlenmeleri ve Sırra Erme Erginlenmeleri olarak güncellenmiştir. Güncelleme anlatılardaki erginlik temaları dikkate alınarak yapılmıştır. Sonraki aşamada örneklem yoluyla seçilen anlatılar güncellenen başlıklar altında incelenmiştir. Yetişkinliğe giriş ritüellerindeki yaş kıstasının anlatılardaki olgunluk erginlenmeleri temalarında geçerli olmadığı ayrıca olgunluk erginlenmelerinde toplum yararına kan dökmenin esas olduğu; gizli derneklere giriş törenlerinin, evlenme ve bilgi alma yoluyla topluluğa giriş erginlenmeleri şeklinde görüldüğü tespit edilmiştir. Şaman-otacı erginlenmelerindeki ölme, parçalanma, yeniden, doğma süreçlerinin, anlatılardaki temalarda da sembolik olarak görüldüğü ve kahramanın bu süreçte egosunu yok ederek kendi kendine sır bir bilgiye vâkıf olduğu gözlemlenmiştir. Ritüellerle anlatılardaki erginlenme temaları arasındaki en önemli ortak noktanın ise yeniden doğuş fikri olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Erginlenme, Geçiş Törenleri, Ritüel, Yeniden Doğuş, Mit, Destan.

Anahtar Kelimeler

Erginlenme, Ritüel, Mit, Destan, Yeniden doğuş, Geçiş Törenleri

Kaynakça

• Bayat F.(2013) Oğuz Destan Dünyası. İstanbul: Ötüken. Campbell J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (çev. Sabri Gürses). İstanbul: Kabalcı Campbell, J. (2006). İlkel Mitoloji. (çev. Kudret Emiroğlu). Ankara: İmge. Dumezil G. (2012). Mit ve Destan 1. (çev. Ali Berkay). İstanbul: Yapı Kredi. Deveci, Ü. (2017). Dede Korkut Anlatılarında Doğa ve Kültür. Ankara: AKM Eliade M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 2. (çev. Ali Berktay). İstanbul: Kabalcı. Eliade M. (2015). Doğuş ve Yeniden Doğuş. (çev. Fuat Aydın). İstanbul: Kabalcı. Eliade, M. (1995). Dinin Anlamı Ve Sosyal Fonksiyonu. (çev. Mehmet Aydın). Konya: Din Bilimler Yayınları. Ergin M. (2018). Dede Korkut 1-2. Ankara: TDK. Maaday-Kara (2015). (Akt. Emine Gürsoy-Naskali). (Der. Sazon Surazakov) (Kaynak Kişi. Aleksey Kalkin). İstanbul: Yapı Kredi. Raglan L. (2004). “Mit ve Ritüel”. (çev. Evrim Ölçer). Milli Folklor. (61). 187-194. Rosenberg, D. (2003). Dünya Mitolojisi. (çev. Koray Ökten vd..). Ankara: İmge. Roux J.P. (2001). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul Kabalcı. Segal, R.A.(2012). “Dinsel Mit-Ritüel Kuram”. (çev. Naim Atabağsoy). Milli Folklor. (94). 173-187. İnternet Kaynakları http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=114773 (Erişim Tarihi: 1.5.2020)