A Study of The Folk Type Mesnevi Tradition and on The Vatican Edition of The Pigeon Epic

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 7, 117 - 134, 30.11.2021

Yasin Uysal

Öz

After the Turks accepted the religion of Islam for various reasons, Turkish folk literature products were shaped according to the Turkish-Islamic thought and life system. Thus, the oral and written products of Turkish folk literature were performed and presented according to the structure of Turkish and Muslim society. Turkish-Islamic works, which are mentioned with the spread of Turks in the Anatolian area, were performed and written in new styles and forms. Among these new types and forms are folk type mesnevi. Folk type mesnevi are Turkish folk tales in verse written in mesnevi form and in aruz meter. Folk type mesnevi, performed as verse stories, became widespread in Anatolian geography between the 13th and 18th centuries and became a tradition in the form of religious folk literature products. There are numerous manuscripts in the catalogs of libraries in Turkey and abroad, which contain such narratives and works. Many religious narratives have emerged within the folk type mesnevi tradition. The Pigeon Epic is just one of these narratives. Different copies of the Pigeon Epic have been researched and studied many times by many names such as Vasfi Mahir Kocatürk, Şükrü Elçin and Namık Aslan. The Vatican edition of the narrative is included in this study for the first time. In the study, firstly, explanations were made about the folk type mesnevi tradition, and then the Vatican edition of the Pigeon Epic was examined. After transferring the edition to Latin letters, it was tried to reach a conclusion based on the research subject and the text examined.

Anahtar Kelimeler

Folk Type Mesnevi, The Pigeon Epic, The Vatican Edition

Halk Tipi Mesnevî Geleneği ve Güvercin Destanı’nın Vatikan Nüshası Hakkında Bir İnceleme

Öz

Türklerin çeşitli nedenlerden ötürü İslam dinini kabul etmelerinin ardından Türk halk edebiyatı ürünleri Türk-İslam düşünce ve yaşayış sistemine göre şekillenmiştir. Böylelikle Türk halk edebiyatına ait sözlü ve yazılı ürünler, Türk ve Müslüman toplum yapısına göre icra edilip ortaya konmuşlardır. Türklerin Anadolu sahasında yayılmasıyla bahsedilen Türk-İslam eserleri yeni tür ve şekillerde icra edilip kaleme alınmışlardır. Bu yeni tür ve şekiller arasında halk tipi mesnevîler de bulunur. Halk tipi mesnevîler, mesnevî biçiminde ve aruz vezniyle yazılan manzum Türk halk hikâyeleridir. Manzum hikâyeler olarak icra edilen halk tipi mesnevîler, Anadolu coğrafyasında 13. ve 18. yüzyıllar arasında yaygınlık kazanmış ve dinî halk edebiyatı ürünleri şeklinde ortaya konan bir gelenek olmuştur. Söz konusu bu tarz anlatı ve eserleri içeren yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerin kataloglarında sayısız yazma eser bulunur. Halk tipi mesnevî geleneği içerisinde dinî içerikli pek çok anlatı ortaya çıkmıştır. Güvercin Destanı da bu anlatılardan sadece bir tanesidir. Güvercin Destanı’nın farklı nüshaları günümüze kadar Vasfi Mahir Kocatürk, Şükrü Elçin ve Namık Aslan gibi pek çok isim tarafından pek çok defa araştırılıp incelenmiştir. Anlatının Vatikan nüshası ise ilk defa bu çalışma içerisinde yer almaktadır. Çalışmada ilk olarak halk tipi mesnevî geleneği hakkında açıklamalar yapılmış olup ardından Güvercin Destanı’nın Vatikan nüshası incelenmiştir. Nüshanın Latin harflerine aktarımı yapıldıktan sonra araştırma konusu ve incelenen metinden hareketle bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halk Tipi Mesnevî, Güvercin Destanı, Vatikan Nüshası

Kaynakça

• ARGUNŞAH, Mustafa (2002). Kirdeci Ali Kesikbaş Destanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ASLAN, Namık (2016). “Hz. Ali Cenknameleri Bağlamında Bir Eser (Destan-ı Ejdehra ve Bazı Motifleri Üzerine)”, Millî Folklor, C. 14, S. 111, s. 208-219.
• ASLAN, Namık (2006). “Manzum Dinî Hikâyeler ve Kirdeci Ali’ye Ait Olduğu Söylenen İki Hikâye Metni (Güvercin ve Geyik Destanları)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 20, s. 189-207.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil (1999). Türk Edebiyatı’nda Mesnevî (XV. yy.’a kadar). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Özkul (2013). Halk Edebiyatına Giriş II. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• ELÇİN, Şükrü (1982). “Kirdeci Ali’nin Güvercin Destanı”, Türk Folkloru, S. 33, s. 5-6.
• KOCATÜRK, Vasfi Mahir (1964). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi, 1964.
• KORKMAZ, Şenol (2012). “Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin ve Tıpkıbasım)”. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• KUZUBAŞ, Muhammet (2008). “Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. İbrâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.1, S.2, s. 304-340.
• TÖREN, Hatice (2006). “Kirdeci Ali, Dāsıtān-ı Ḥamāme-i ‘Ar’ar”, TDED, S. 34, s. 177-204.
• Vatican Library, “Digital Collections" 27 Aralık 2020. https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.turc.390
• ZARİÇ, Mahfuz (2013). “Güvercin Destanı - Destan-ı Gögercin”, Hece, S. 197, s. 134-140.