Hassa İlçesinde Kara Avcılığı ve Av Kültürü

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 14 - 32, 31.05.2025

Ömer İlyas Delibekir Gönül Reyhanoğlu

https://doi.org/10.61729/uhad.1644790

Abstract

Avcılık, geleneksel ekolojik bilginin kuşaklar boyu aktarıldığı, beslenme ve hareket ihtiyaçlarıyla temellenen uğraşlardandır. Avcılık, kara avcılığı ve su avcılığı (balıkçılık) şeklinde iki başlık altında incelenebilir. Çalışma Hatay’ın Hassa ilçesindeki kara avcılığını konu edinmiştir. Bölge, Osmanlının hassa taburlarının buraya ilk yerleşenler olmasından bu adı almıştır. Genel nüfusu oluşturan Tiyeklilerin Türkmen olup Oğuzların Bozoklar koluna bağlı Avşarlar olduğu söylenir. Hassa’daki avcılık geleneği, Türk kültürel yapısı içerisinde tarihin çok eski dönemlerinden beri devam eden inanç, pratik ve uygulamları korumaktadır. Geleneksel ve yerel ekolojik bilginin, usta-çırak ilişkisinin ve avdan elde edilen ürünlerle geleneksel ve yerel av mutfağının sürdürülmesi, çalışmanın önemini ortaya koymaktadır. Çalışmanın amacı geleneksel mirasın bir parçası olan avcılığın; kültürel yapı içerisindeki yeri ve önemini, yapısını, usta-çırak ilişkisi, pratikleri, köpekleri, araç ve gereçlerini, yaban hayatının korunmasıyla ilgili yasak ve tabuları, inançları, av eti paylaşımını ortaya koymaktır. Çalışmanın verileri; 2022-2024 yılları arasında nitel araştırma yöntemlerinden gözlem ve görüşmeyle elde edilmiştir. Usta avcılarla ava çıkılarak gözlem; kartopu yöntemiyle 45 avcıya ulaşılarak görüşme yapılmıştır. Elde edilen bilgiler halk bilimi kuramlarından işlevsel bakış açısıyla incelenmiştir. Avcılar örgün, yaygın ve sargın eğitim yoluyla avcılığı öğrenmektedir. Ayrıca kurslara giderek, dijital ortamdaki konuyla ilgili yazı ve videolardan, derneklerdeki etkinliklere katılarak kendilerini geliştirmektedir. Hassa’da kara avcılığının hobi olarak yapıldığı fakat usta-çırak ilişkisi içerisinde yetişen avcıların geleneksel ve yerel ekolojik bilgiyi kuşaktan kuşağa aktararak bu ata sporunu devam ettirdiği tespit edilmiştir.

Keywords

Hatay , Av , Ekolojik bilgi , Usta-çırak , Yaban hayatı.

Ethical Statement

Bu çalışma için HMKÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu’ndan (02.01.2024 tarih ve 08 sayılı kararı) gerekli izinler alınmıştır.

Thanks

Çalışmanın araştırılması esnasında bilgileriyle destek veren kaynak kişilerimize teşekkür ederiz.

Land Hunting and Hunting Culture in Hassa District

Abstract

Hunting has been one of the occupations that met the basic needs of nutrition and movement. In later periods, in addition to the need for nutrition and movement.Today, the function of preparing for military service has disappeared in modern hunting. It continues to meet the basic need for nutrition, albeit to a lesser extent. However, hunting, which continues to satisfy the basic need for movement, exists as a sport and hobby. The fact that land hunting continues to preserve its tradition in the district of Hatay, Hassa, has been effective in the decicision of the study subject. The data of the study were obtained by field observation and interview, using the snowball technique, which are qualitative research methods. The structure of the tradition that has survived to the present day as a profession, master-apprentice relationship, practices, dogs, tools and equipment, beliefs, place in the cultural structure, game meat and sharing, function and transformation were examined without overlooking the fact that it is an execution, with a functional perspective on the information obtained. The collection of findings was limited to the years 2022-2024. In Hassa, it is seen that practice is realized as a hobby rather than a free or spare time activity, but some hunters who are trained in a master-apprentice relationship continue this culture as a traditional profession with certain beliefs and practices from the past to the present. In addition, hunting cuisine specific to the products obtained from the hunt has developed in the region.

Keywords

Hatay , Hunt , Ecological knowledge , Master-apprentice , Wildlife.

Ethical Statement

For this study, necessary permissions were obtained from the HMKU Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Committee (decision numbered 08, dated 02.01.2024).

References

• Abdülaziz Bey (1995). Osmanlı Adet ve Merasim Tabirleri (İnsanlar, İnanışlar, Eğlence, Dil). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• AÇA, Mehmet (1999). “Tufan’ın Kuşları ve Kozı Körpeş-Bayan Sulu Destanındaki Bazı Kuşlar”, Milli Folklor, C. 6, S. 42, s. 53-57.
• AÇA, Mustafa (2015). “Giresun ve Trabzon Yöresi Balıkçılarının Av Merkezli İnanış ve Uygulamalarına Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 2, s.1-24.
• Anonim (2005). Sürdürülebilir Avcılık İçin Temel Eğitim Kitabı. Ankara: T.C. Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Av- Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü.
• ARTUN, Erman (2014). Halkbilimi/ Halk Edebiyatı Sözlüğü. Adana: Öz Baran Ofset.
• ATASOY, Ahmet (2017). “Hassa İlçesi’nin (Hatay) Toprak Coğrafyası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 48, s. 253-269.
• BAKKAL, Ali (2020). “Hz. Peygamber’in Düşmanlarından Korunması”, Diyanet İlmi Dergi, C. 56, S. 2, s. 493-522.
• BAYAT, Fuzuli (2005). “Sosyo Ekonomik Bağlamda Avcılık İyesi ve Av Kültü”, Folklor/ Edebiyat, C. 11, S. 44, s. 51-60.
• BORATAV, Pertev Naili (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• CAFEROĞLU, Ahmet (1972). “Türklerde Av Kültü ve Müessesesi”, VII. Türk Tarih Kongresi Tebliğleri, Ankara, C. 1, s. 169- 175.
• CAN, Ali (2013). “Kur’an ve Sünnet Işığında Komşuluğun Yeri”, Kahramanmaraş Üniversitesi İlahiyat Dergisi, C.9, S. 21, s. 215-221.
• CEYLAN, Eren (2022). “Hatay bölgesi yabani ve göçmen kuşlarda rehabilite edilen vakaların değerlendirilmesi”. Yüksek Lisans Tezi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• ÇETİN, M. Adil (2019). Yazılı Kaynaklarda Hassa-Osmaniye. Osmaniye: Akdeniz Ofset.
• ÇORUHLU, Yaşar (2000). Türk Mitolojisinin Anahtarları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DAĞISTAN, Erdal vd. (2022). “Yaban Hayvanlarının Tarımsal Faaliyetler Üzerine Etkileri: Hatay İli Örneği”, MAS Journal of Applied Sciences, C.7, S. 2, s. 519–527.
• DELİBEKİR, Ömer İlyas (2024). “Hassa’da avcılık geleneği”. Yüksek Lisans Tezi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi.
• GEZER, Şule (2017). “Alageyik Efsanesi ile Kococaş Destanında Ortak Unsurlar”, Folklor/ Edebiyat, C. 23, S. 89, s. 11-29.
• GÜNDÜZALP, Seda (2018). “Eğitimin Temel Kavramları, Amaç ve İşlevleri”, Eğitime Giriş (ed. Mukadder Boydak Özan ve Tuncay Yavuz Özdemir), Ankara: ASOS Yayınları, s. 15-34.
• GÜVEN, Özbay vd. (1999). “Türk Kültüründe Avcılığın Temel Dayanaklar”, PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 5, s. 32- 49.
• HALAÇOĞLU, Yusuf (1973). “Fırka-i İslâhiye ve Yapmış Olduğu İskân”, Tarih Dergisi, S. 27, s. 1-20.
• HAŞİMİ, Ahmet (2001). “Hassa ağzı incelemesi”. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• İLHAN, Nadir vd. (2008). “Dîvânu Lugat’it Türk’e Göre Av, Avcılık ve Hayvancılıkla İlgili Kelimeler ve Kavram Alanları”, Journal of Turkish Studies, C. 3, S. 1, s. 259-277.
• İNAN, Abdulkadir (2018). Eski Türk Dini Tarihi. Ankara: Altınoru Yayınları.
• KARAGEL ÜÇEÇAM, Döndü (2018a). Hatay İli Yerleşme Coğrafyası I (Yerleşmelerin Kuruluşu, Gelişmesi ve İdari Coğrafya Özellikleri). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• KARAGEL ÜÇEÇAM, Döndü (2018b) Hatay İli Yerleşme Coğrafyası II (Yerleşme Tipleri, Dağılış ve Meskenler). Ankara: Pagem Akademi Yayınları.
• KARAMAN, Kasım (2010). “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2010, S. 21, s. 227-236.
• Kaşgarlı Mahmud (2006). Divanü Lugat-it-Türk, I-II-III-IV. (çev. Besim Atalay). Ankara: TTK Yayınları.
• KAYA, Muharrem (2009). “Dede Korkut Kitabı ve Manas Destanı’nda Av”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, C. 1, S. 1, s. 96-106.
• KOCA, Salim (2016). Türk Kültürünün Temelleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
• MALINOWSKI, Borinslaw (1992). Bilimsel Bir Kültür Teorisi (Çev.: Hüseyin Portakal). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• MERİÇ, Cem (2018). “Bayramiç Yöresinde Avcılık Etrafında Oluşan İnanış ve Uygulamalar”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C.11, S. 23, s.193-206.
• MERİÇ, Cem vd. (2024). “Gökçeada ve Bozcaada’da Deniz Avcılığı Folkloru”, Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 2, s. 227-259
• OĞRAK, Yusuf Ziya vd. (2012). “Tarsus Çatalburun Breed of Turkish Hunting Dog (Turkish Pointer)”, Dicle Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 5, s. 71-74.
• ÖGEL, Bahaddin (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş. C. 5, Ankara: TC. Kütür Bakanlığı Yayınları.
• ÖGER, Adem vd. (2014). “Uygur Kültüründe Tufan’ın Kuşları: Kırlangıç ve Güvercin”, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 163-175.
• ROUX, Jean-Paul (1998). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (çev. Aykut Kazancigil). İstanbul: İşaret Yayınları.
• ŞENESEN, Refiye (2010). “Hatay/Hassa’da Hikâyecilik Geleneği ve Halk Hikâyeleri İncelemeleri: Bağ Böyrek Rivayeti”, Motif Akademik Halkbilimi Dergisi, C. 3, S. 5, s. 23-56.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• TÜRKKAHRAMAN, Mimar (2009). “Teorik ve Fonksiyonel Açıdan Toplumsal Kurumlar ve Kurumlararası İlişkiler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 2, s. 25-46.
• ÜÇBAŞ, Kamil (1999). Avcının Temel Eğitim Kitabı. Ankara: 4 Renk Yayınları.
• YOLCU, Mehmet Ali vd. (2019). “Geleneksel Ekolojik Bilgi ve Folklor”, Folklor/Edebiyat, C. 25, S. 100/4, s. 861-871.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: Hatay’da kaçak avlanma “www.trthaber.com/haber/guncel/hatayda-ruhsatsiz-avlanan-12-kisi- yakalandi-650466.html”. (E.T.: 03.01.2023)
• URL-2: “Hassa Coğrafi Yapısı”. Hassa Kaymakamlığı. http://www.hassa.gov.tr/cografi-yapisi (E.T.: 09.04.2025).
• URL-3: “Hatay, Fiziki Coğrafya Özellikleri”. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://hatay.ktb.gov.tr/TR- 201496/cografya.html (E.T: 09.04.2025).
• Sözlü Kaynaklar:
• KK-1: İsmail Meto, Erkek, 43, Öğretmen, Lisans, 03.01.2023.
• KK-2: Ramis Balkar, Erkek, 66, Emekli, Lisans, 08.01.2024.
• KK-3: Ahmet Haşimi, Erkek, 50, Akademisyen, Lisansüstü, 02.11.2023.
• KK-4: Ahmet Çınkı, Erkek, 58, Çiftçi, Lise, 01.06.2023.
• KK-5: Mustafa Gül, Erkek, 52, Öğretmen, Lisans, 08.12.2022/24.04.2025
• KK-6: Mesut Yılmaz, Erkek, 45, Memur, Lise, 03.11.2022.
• KK-7: Mustafa Yıldızdoğan, Erkek, 54, Çiftçi, Lise, 03.11.2022.
• KK-8: Muhammet Akan, Erkek, 29, Mühendis, Lisans, 06.02.2023.
• KK-9: Faruk Duyun, Erkek, 54, Emekli (dernek başkanı), Lise, 03.11.2022.
• KK-10: Süleyman Sabahyıldızı, Erkek, 54, Çiftçi, Lise, 03.11.2022.
• KK-11: Erol Kibar, 47, Çiftçi, İlkokul, 03.11.2022.
• KK-12: İbrahim Üte, Erkek, 44, Berber, Lise, 17.03.2023.
• KK-13: Hasan Kaplan, Erkek, 32, Öğretmen, Lisans, 12.06.2023.
• KK-14: Mustafa Karaduman, Erkek, 50, Esnaf, Ortaokul, 16.02.2023.
• KK-15: Yusuf Sürmeli, Erkek, 30, Belediye personeli, Önlisans, 05.11.2022.
• KK-16: Behçet İlbaş, Erkek, 90, Emekli, İlkokul,10.01.2024.
• KK-17: Harun Yılmaz, Erkek, 50, İşadamı, Lisans, 02.06.2023.
• KK-18: Kerem Uçar, Erkek, 43, Öğretmen, Lisans, 12.06.2023.