Meslek Folklorunun Çağdaş Türk Edebiyatındaki Yansımaları: Hakan Günday’ın “Malafa” Romanında Kuyumculuk ve Tezgâhtarlık

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 259 - 277

Cem Meriç

https://doi.org/10.61729/uhad.1788438

Abstract

Tarih boyunca üretim ve geçim biçimleri, toplumların sosyal örgütlenmesi, kültürel birikimi ve toplumsal hafızası üzerinde belirleyici bir rol oynamıştır. İnsan, yaşadığı çevreden yararlanarak farklı ihtiyaçlara yanıt veren meslek alanları oluşturmuş; ilk dönemlerde temel ihtiyaçlara dayalı üretimler öne çıkmış, zamanla gelişen ticaret anlayışıyla birlikte özellikle değerli taşlar ve kıymetli madenler etrafında şekillenen kuyumculuk gibi meslekler ortaya çıkmıştır. Bu meslekler ekonomik işlevlerinin yanı sıra özgün uygulamalar, dil, inanç, ritüel, sembol ve sözlü kültür unsurlarıyla folklorun, özellikle de meslek folklorunun kapsamına girmiştir. Meslek folkloru, iş ve zanaat kollarının yanı sıra toplumsal işlevler, geleneksel bilgi birikimi, söz varlığı ve inanç sistemlerini ele alarak kuşaktan kuşağa aktarılan hafızanın önemli bir boyutunu temsil etmektedir. Dünya edebiyatında türlerin çeşitlenmesiyle meslek folkloruna ait izlerin modern metinlerde giderek daha görünür hâle geldiği görülmekte, bu durum edebiyat ile folklor arasındaki bağı güçlendirmektedir. Türkiye’de yeraltı edebiyatı anlayışının önde gelen isimlerinden Hakan Günday’ın Malafa adlı romanı turizme dayalı kuyumculuk ve tezgâhtarlık ekseninde meslek folkloru açısından dikkate değer bir örnek oluşturmaktadır. Çalışmada bu romandan hareketle meslek folkloruna ilişkin unsurlar incelenmekte ve edebî metinlerin meslek kültürünü anlamaya sunduğu katkılar tartışılmaktadır.

Keywords

Meslek folkloru , Kuyumculuk , Çağdaş Türk edebiyatı , Hakan Günday , Malafa

Representations of Occupational Folklore in Contemporary Turkish Literature: Jewelry and Salesmanship in Hakan Günday’s Malafa

Abstract

Throughout history, production and livelihoods have played a decisive role in shaping societies' social organisation, cultural heritage and collective memory. Humans have created occupational fields that respond to different needs by utilising their environment; in the early periods, production based on basic needs was prominent, and with the development of trade over time, occupations such as jewellery, which revolved around precious stones and metals, emerged. In addition to their economic functions, these professions have entered the scope of folklore, especially occupational folklore, with their unique practices, language, beliefs, rituals, symbols, and elements of oral culture. Occupational folklore represents an important dimension of memory passed down from generation to generation, addressing social functions, traditional knowledge, vocabulary, and belief systems, as well as trades and crafts. With the diversification of genres in world literature, traces of occupational folklore have become increasingly visible in modern texts, strengthening the link between literature and folklore. Hakan Günday's novel Malafa, one of the leading names in underground literature in Turkey, is a noteworthy example of occupational folklore centred on tourism-based jewellery and shopkeeping. This study examines elements related to occupational folklore based on this novel and discusses the contributions literary texts make to understanding occupational culture.

Keywords

Occupational folklore , Jewellery , Contemporary Turkish literature , Hakan Günday , Malafa

References

• ABALI, İsmail (2014). “Meslek Folkloru Bağlamında Zeytincilik (Gözkaya Köyü/Aydın Örneği)”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, s. 115-139.
• AÇA, Mustafa (2015). “Meslek Folkloru Araştırmaları Tarihine Bir Bakış”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, s. 111-137.
• AÇA, Mustafa (2018). Dağların Efendileri: Doğu Karadeniz Hayvancılık ve Çobanlık Kültürü. Ankara: Gece Kitaplığı.
• AÇA, Mustafa (2020). Denizin Çocukları: Giresun ve Trabzon Yöresi Balıkçılarının Meslek Folkloru. İstanbul: Hiper Yayın.
• AKALIN, Şükrü Halûk vd. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ALPTEKİN, Mehmet (2024). “Behçet Mahir’in Destan ve Halk Hikâyelerinde Meslek Folkloru”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 55, s. 11-34.
• BAYAT, Fuzuli (2019). “Sosyo-Ekonomik Bağlamlı Pazar Folkloru”, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, s. 11-17.
• BAYRAK, Hüseyin (2021). “Hakan Günday romanlarında yeraltı edebiyatı unsurları”. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• BOYUNDURUK, Adnan (2023). “Kahramanmaraş geleneksel meslek folkloru: Kapalı çarşı örneği”. Doktora Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• BOYUNDURUK, Adnan (2024). Kahramanmaraş Kapalı Çarşı Geleneksel Meslek Folkloru. İstanbul: Eğitim Yayınevi.
• BOYUNDURUK, Adnan (2025). “Geleneksel Meslek Folkloru Bağlamında Coğrafi İşaretli Ürünlerin Kent Kimliğindeki Rolü: Kahramanmaraş Örneği”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 14, S. 41, s. 435-451.
• BOZKURT, Nebi (2002). “Kuyumculuk”. TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, C. 26 s. 513-515.
• BÜYÜKOKUTAN TÖRET, Aslı (2018). “Meslek Folkloru Kapsamında Hekimlerle İlgili Stereotipler ve Bunlara Bağlı Şakalar Üzerine Bir Değerlendirme”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 11, S. 24, s. 13-30.
• COŞKUN, Tuğçe (2025). “Meslek Folkloru Bağlamında Kuyumcular: Eskişehir Örneği”, Uluslararası 21. Yüzyılda Türk Dünyası ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Özet Kitabı. (ed. Paşacan Kencayeva, Sevinç Sadıqova ve Hasan Kızıldağ). Samsun: Umay Yayınevi.
• ÇORUK, Fatma Jale Gül (2009). “Kayseri esnafının kent kimliği oluşumuna etkisi”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• DAĞI, Fahri ve ÇELİK, Öznur (2020). “Safranbolu’da Meslek Folkloru Bağlamında Demircilik”, Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 1, s. 26-38.
• DAVAZLI, Mehmet (2023). “Bir yaşam tarzı olarak çobanlık: Antalya ili Elmalı ilçesi örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Karaman: Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi.
• DERDİÇOK, Nükte Sevim (2015). “Kadın balıkçı folkloru: İzmir ve Muğla örneği”. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• DİNÇ, Mustafa (2013). “Anadolu Sahasında Arıcılık ve Bal Üretimi Çerçevesinde Gelişen İnanç ve Gelenekler Konusunda Bir İnceleme”, Journal of Turkish Studies, C. 8, S. 9, s. 1149-1156.
• DOĞAN, Oğuz (2022). “Meslek Folkloru Kapsamında Büryancılık (Bitlis Örneği)”, Folklor Akademi Dergisi, C. 5, S. 3, s. 555-569.
• DOĞAR, Halil İbrahim (2024). “Meslek folkloru bağlamında Kurucaşile’de ahşap tekne yapımı geleneği”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
• DUYMAZ, Ali ve ŞAHİN, Halil İbrahim (2010). “Meslek Folkloru Kapsamında Geleneksel Mesleklerdeki Pir İnancı ve Hikâyeleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Millî Folklor, C. 22, S. 87, s. 101-112.
• EROĞLU, Mevlüt Cihan (2019). “Nevşehir çoban folkloru”. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• FEDAKÂR, Pınar ve DERDİÇOK, Nükte Sevim (2016). “Meslek Folkloru Bağlamında Kıyı Ege Kadın Balıkçı Folkloru”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 19, S. 36, s. 95-106.
• GÖZEL, Esma Nur (2024). “Çorum'da yaşayan geleneksel meslekler üzerine bir inceleme”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Erzurum Teknik Üniversitesi.
• GÜMÜŞKAYA, Nurdan (2025). “Meslek folkloru bağlamında Eminönü’nde şapkacılık mesleği”, Doktora Tezi. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• GÜNDAY, Hakan (2025). Malafa. İstanbul: Doğan Kitap Yayınları.
• HAMMETT, Arthur (1966). The History of Gold. Texas: Braswell Printing Co.
• İPEK, Metin (2017). “Meslek folkloru bağlamında Ankara (Ulus-Rüzgarlı) dolmuşçuluğu”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• İRMAK, Cansu (2020). “Ardahan’da meslek folkloru ve meslek eğitimi üzerine bir araştırma”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• KARAKAYA, Tuğba (2025). “Meslek folkloru bağlamında Afyonkarahisar'da keçe yapımı ve geleneği”. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• KARAMAHMUTOĞLU, Feride (2024). “Küçük gruplarda meslek folkloru bağlamında ip-yular yapımcılığı: Ünye örneği”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• KARATAŞ, Pınar (2017). “Meslek folkloru bağlamında hekimlik”. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• KAYA, Sinem (2024). “Meslek Folkloru Bağlamında Eskişehir’deki Aşçıların Lakapları Üzerine Bir İnceleme”, Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 1, s. 25-39.
• KEKEÇ, Nuran (2012). “Grup Folkloru Bağlamında Tahtakale Esnafı ve Geliştirdikleri Dilsel Kodlar”, Millî Folklor, C. 24, S. 94, s. 50-57.
• KOMSER, Nuray (2018). “Meslek Folkloru Bağlamında Çerçiler”, Erdem, S. 75, s. 167-182.
• KÖKSAL, Fatih (2020). “Refik Halid Karay’ın ‘Memleket Yazıları’nda Halk Bilimi ve Meslek Folkloru”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C. 8, S. 25, s. 30-39.
• McCARL, Robert (1978). “Occupational Folklife: A Theorical Hypothesis”, Working Americans: Contemporary Approaches to Occupational Folklife. (ed. Robert H. Byington). Washington DC: Smithsonian Institution Press, s. 3- 18.
• McCARL, Robert (1996). “Occupational Folklore”, American Folklore An Encyclopedia. (ed. Jan Harold Brunvand). New York and London: Taylor and Francis Group Garland Publishing, s. 1089-1096.
• MERİÇ, Cem ve YOLCU, Mehmet Ali (2024). “Gökçeada ve Bozcaada’da Deniz Avcılığı Folkloru”, Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 2, s. 26-38.
• NARLI, Mehmet (2002). “Romanda Zaman ve Mekân Kavramları”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, S. 7, s. 91-106.
• ÖKSÜZ, Meltem (2025). “Kültürel bir mekân olarak İstanbul Kapalıçarşı”. Doktora Tezi. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• ÖRKÜN, Berkant (2016). “Meslek folkloru bağlamında Mersin’de balıkçılık”. Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi.
• ÖZDAL, Ayşenur (2018). “Günümüz Gaziantep esnafının meslek folkloru”. Doktora Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi.
• ÖZDAL, Ayşenur (2023). “Meslek Folkloru Bağlamında Siftah: Gaziantep Örneklemi”, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 1, s. 23-34.
• SAĞIR, Büşra (2021). “Televizyon dizilerinde meslekler üzerine halk bilimsel bir inceleme”. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
• SAHİLLİOĞLU, Halil (1989). “Altın”. TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, C. 2, s. 532-536.
• ŞİMŞEK, Semra (2023). “Ankara’da çiçek ve çiçekçilik kültürü üzerine halk bilimsel bir inceleme”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• TÜRE, Altan ve SAVAŞÇIN, Mehmet Yılmaz (2000). Kuyumculuğun Doğuşu. İstanbul: Goldaş Kültür Yayınları.
• TÜRKMEN, Fikret (2005). “Er Töştük Destanındaki Stereotip Motiflerin Analizi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. 6, S. 1, s. 237-241.
• YILDIRIM, Leyla (2024). “Çankırı’da geleneksel meslekler ve günümüzdeki durumu”. Yüksek Lisans Tezi. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• YURTSEVER, Elif (2023). “Meslek folkloru bağlamında Kars kaşar ve gravyer peynirciliği”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Elektronik Kaynaklar:
• URL-1: “Hakan Günday”. “https://www.biyografya.com/tr/biographies/hakan-gunday-752ba8d5”. (E.T.: 20.08.2025).
• URL-2: “İki yıl öncesine kadar mücevher tezgahtarıydım”. Hürriyet Gazetesi Kelebek Eki. “https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/iki-yil-oncesine-kadar-mucevher tezgahtariydim-17507304”. (E.T.: 22.08.2025).