Kültürel İfade Yöntemi Olarak Müzik "Yunanistan'da Yaşayan Anadoluluların Müzik Kültürlerinin Değerlendirilmesi"

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 161 - 175

Mehmet Söylemez

https://doi.org/10.61729/uhad.1803468

Abstract

Bu çalışma, 1923 Türk–Yunan Nüfus Mübadelesi sonrasında Yunanistan’a yerleştirilen Türkçe konuşan Anadolulu Rumların müzikal ve kültürel sürekliliklerini incelemektedir. Araştırma, bu toplulukların Anadolu müzik miraslarını kolektif hafıza ve kimlik inşası süreçleri içinde nasıl koruduklarını, dönüştürdüklerini ve yeniden yorumladıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada nitel bir etnomüzikolojik yöntem benimsenmiştir. 2018–2025 yılları arasında özellikle Yanya, Batı Makedonya ve Doğu Trakya bölgelerinde yürütülen saha çalışmaları kapsamında derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemler ve canlı müzik kayıtları gerçekleştirilmiştir. Bu ampirik veriler, literatür taraması ve tarihî müzik kaynaklarının (örneğin Mousikon Apanthisma, 1856–1873) incelenmesiyle desteklenmiştir. Böylece hem alan verileri hem de belgesel kaynaklar aracılığıyla mübadil toplulukların müziksel hafızası bütüncül bir biçimde değerlendirilmiştir.

Kuramsal çerçeve, Stuart Hall’un kültürel kimlik kuramı, Homi Bhabha’nın “üçüncü mekân” kavramı ve Berry’nin kültürleşme modeli üzerine inşa edilmiştir. Bu yaklaşımlar doğrultusunda müzik, hem direnişin sembolik alanı hem de hafızanın taşıyıcısı olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, genç kuşakların gündelik yaşamda Yunanca’yı baskın olarak kullanmalarına karşın, Türkçenin şarkılar, ritüeller ve toplu etkinlikler aracılığıyla hâlâ bir hafıza dili olarak varlığını sürdürdüğünü göstermektedir.

Bu çalışma da Anadolu ile Yunanistan arasında kuşaklararası bir köprü kurmakta; politik sınırları aşan bir duygusal coğrafyayı yaşatmaktadır. Bu durum, Anadolu mirasının Yunanistan’da donmuş bir kültürel kalıntı olarak değil, yerinden edilme, hafıza ve kültürel melezliğin şekillendirdiği canlı bir ses manzarası olarak sürdüğünü ortaya koymaktadır.

Keywords

Göç , Kültürel Kimlik , Hafıza , Müzik , Türkçe Konuşan Anadolu Rumları

Music as a Method of Cultural Expression "An Assessment of Anatolians Living in Greece"

Abstract

Bu çalışma, 1923 Türk–Yunan Nüfus Mübadelesi sonrasında Yunanistan’a yerleştirilen Türkçe konuşan Anadolulu Rumların müzikal ve kültürel sürekliliklerini incelemektedir. Araştırma, bu toplulukların Anadolu müzik miraslarını kolektif hafıza ve kimlik inşası süreçleri içinde nasıl koruduklarını, dönüştürdüklerini ve yeniden yorumladıklarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Çalışmada nitel bir etnomüzikolojik yöntem benimsenmiştir. 2018–2025 yılları arasında özellikle Yanya, Batı Makedonya ve Doğu Trakya bölgelerinde yürütülen saha çalışmaları kapsamında derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemler ve canlı müzik kayıtları gerçekleştirilmiştir. Bu ampirik veriler, literatür taraması ve tarihî müzik kaynaklarının (örneğin Mousikon Apanthisma, 1856–1873) incelenmesiyle desteklenmiştir. Böylece hem alan verileri hem de belgesel kaynaklar aracılığıyla mübadil toplulukların müziksel hafızası bütüncül bir biçimde değerlendirilmiştir.

Kuramsal çerçeve, Stuart Hall’un kültürel kimlik kuramı, Homi Bhabha’nın “üçüncü mekân” kavramı ve Berry’nin kültürleşme modeli üzerine inşa edilmiştir. Bu yaklaşımlar doğrultusunda müzik, hem direnişin sembolik alanı hem de hafızanın taşıyıcısı olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, genç kuşakların gündelik yaşamda Yunanca’yı baskın olarak kullanmalarına karşın, Türkçenin şarkılar, ritüeller ve toplu etkinlikler aracılığıyla hâlâ bir hafıza dili olarak varlığını sürdürdüğünü göstermektedir.

Sonuç olarak müzik, Anadolu ile Yunanistan arasında kuşaklararası bir köprü kurmakta; politik sınırları aşan bir duygusal coğrafyayı yaşatmaktadır. Bu durum, Anadolu mirasının Yunanistan’da donmuş bir kültürel kalıntı olarak değil, yerinden edilme, hafıza ve kültürel melezliğin şekillendirdiği canlı bir ses manzarası olarak sürdüğünü ortaya koymaktadır.

Keywords

Migration , Cultural Identity , Memory , Music , Turkish-speaking Anatolian Greeks

References

• ALPAN, Aytek Soner (2013). “But the Memory Remains: History, Memory and the 1923 Greco-Turkish Population Exchange”, The Historicak Review/ LaRevue Histoque, V. 9, p. 199-232
• ASSMANN, Jan (2011). Cultural Memory and Early Civilization: Writing, Remembrance, and Political Imagination. Cambridge University Press.
• ARI, Kemal (2023). “Mübadele Gemileri”, 100. Yılında Mübadele (ed. Mehmet Söylemez). İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş., p. 73-91.
• BALTA, Evangelia and Ari Çokona (2017). Stavros Stavridi, Anatol Türküleri. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• BARDAKÇI, Murat (1993). Fener Beylerine Türk Şarkıları. İstanbul: Pan Yayınları.
• BEHAR, Cem (1994). “Türk Musikisinin Tarihinin Kaynaklarından: Karamanlıca Yayınlar”, Müteferrika, V. 2, p. 38-52.
• BERRY, Jhon W. (1997). “Immigration, Acculturation and Adaptation”, Applied Psychology, V. 46(1), p. 5-34.
• BHABHA, Homi K. (1994). The Location of Culture. Routledge.
• BHUGRA, Dinesh (2005). “Cultural Bereavement and Cultural Identity”, World Psychiatry, V. 4(1), p. 18-24.
• CHAMBERS, Iain (2014). Göç, Kültür, Kimlik, (çev. İ. Türkmen ve M. Beşikçi). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• HALL, Stuart (1990). “Cultural Identity and Diaspora”, Identity: Community, Culture, Difference (ed. J. Rutherford), Lawrence & Wishart. p. 222-237.
• HERZFELD, Michael (1982). “When Exceptions Define the Rules: Greek Cultural Politics and the Politics of Exceptionality”, American Ethnologist, V. 9(4), p. 724-739.
• SÖYLEMEZ, Mehmet (2019). Yitik Vatanın Türküleri. Ankara: Sonçağ Yayınevi.
• SÖYLEMEZ, Mehmet (2021). “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinde Türkofon Mübadillerin Türkçe Sözlü Ninni ve Tekerleme Örnekleri”, Etnomüzikoloji Dergisi, V.. 4(1), p. 43-59.
• ŞİMŞEK, Ş. Şehnaz (2018). “Karamanlıca Temaşa-i Dünya ve Cefakar u Cefakeş'te Zaman, Mekan ve Kapanış: Polipathis'i Yeniden Yazmak”, Bilig, V. 84, p. 69-93.
• YILMAZ, Aycan (2023). “Mübadele, Kültür ve Gelenek -Yunanistan-Türkiye Hattında Mübadiller ve Uyum Süreci”. 100. Yılında Mübadele, (ed. Mehmet Söylemez). İstanbul: İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş., p: 137-173.
• ZOGRAFU, Ioannis G. (1856). Mousikon Apanthisma. İstanbul.
• e- References:
• Library of Congress Prints and Photographs. (2023). “Ionia, Near East Death Ship Digital File from Original Neg”, Retrieved from Library of Congress: https://www.loc.gov/resource/ggbain.35599/ (E.T.: 12.10.2023)