Milliyetçiliğe Antropolojiden Bakmak

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 20, 22.03.2023

Jale Avyüzen Zobar

https://doi.org/10.51763/uid.1073588

Öz

Toplumların sosyal ve siyasal yapılarını, geçmişini, bugününü ve geleceğini önemli derecede etkileyen milliyetçilik, ele alınışı bakımından farklı bağlamlarda karşımızı çıkmaktadır. Kimi zaman bir ideoloji kimi zaman ise söylem alanı üzerinden harekete geçirici etkisi nedeniyle siyasi eylem olarak yorumlayabileceğimiz milliyetçiliğin oluşumunu açıklayan farklı kuramlar bulunmaktadır. Milliyetçiliği çeşitli faktörler üzerinden ele alarak açıklama sunan bu kuramların amacı milliyetçiliğin toplumları ve toplumsal alanları ne şekilde etkilediği, düzenleme sağlıyorsa bunu nasıl yaptığı ve kültürel olarak ne gibi araçlar ile işlev gördüğünü göstermeye yöneliktir. Modern milliyetçi kuram, milliyetçiliği modernleşme ile açıklayarak, onun getirdiği ekonomik, siyasi, toplumsal dönüşümler ile milliyetçilik arasına köprü kuran bir yaklaşımı sergilerken, ilkçi ve etno-sembolcü yaklaşımlar ise milliyetçiliğe farklı bir perspektiften bakmaktadır. Bu çalışmada söz konusu yaklaşımlar antropolojik bir perspektif ile ele alınacaktır. Antropoloji ve milliyetçilik çalışmalarının dirsek bağının değerlendirilmesi her iki alan için de önemlidir. Çalışmada, milliyetçilik kuramlarına antropolojik bir değerlendirme sunarken, aynı zamanda Türkiye’deki antropolojinin milliyetçilik pratiklerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

milliyetçilik, antropoloji, etnisite

Kaynakça

• Altınay, A. G. ve Bora, T. (2008) “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (edt) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anderson, B. (2017) “Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması”, Çev. İskender Savaşır, İstanbul: Metis Yayınları.
• Aydın, S. (2005) “Nazan Maksudyan'ın Kitabı 'Türklüğü Ölçmek' Üzerine”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul.
• Aydın, S. (2001) “Cumhuriyetin İdeolojik Şekillenmesinde Antropolojinin Rolü: Irkçı Paradigmanın Yükselişi ve Düşüşü”, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce II: Kemalizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bates, G. D. (2018) “21. Yüzyılda Kültürel Antropoloji İnsanın Doğadaki Yeri”, Çev. Suavi Aydın vd, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Douglas, M. (2021) “Saflık ve Tehlike Kirlilik ve Tabu Kavramlarının Bir Çözümlemesi”, Çev. Emine Ayhan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Donnan, H. ve Wilson, M. T. (2002) “Sınırlar Kimlik Ulus ve Devletin Uçları” Çev. Zeki Yaş, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Emiroğlu, K. ve Aydın, S. (2020) “Antropoloji Sözlüğü”, İstanbul: Islık Yayınları.
• Eriksen, T. H. (2004) “Etnisite ve Milliyetçilik Antropolojik Bir Bakış” Çev. Ekin Uşaklı, İstanbul: Avesta Yayınları.
• Eriksen, T. H. ve Nielsen, S. F. (2016) “Antropoloji Tarihi”, Çev. Aksu Bora, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eriksen, T. H. (2001) “Kültür Terörizmi Kültürel Arınma Düşüncesi Üstüne Bir Deneme” Çev. A Önder Otçu, İstanbul: Avesta Yayınları.
• Ersanlı, B. (2003) “İktidar ve Tarih Türkiye’de “Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929-1937)”, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gellner, E. (2018) “Uluslar ve Ulusçuluk”, Çev. Büşra Ersanlı ve Günay G. Özdoğan, İstanbul: Hil Yayınları.
• Hobsbawm, J.E. (2017) “Milletler ve Milliyetçilik Program, Mit, Gerçeklik”, Çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kardeş, M. (2019) “Politik Felsefe Nedir?”, Felsefe Arkivi Archives of Philosophy Dergisi, 0(51): 393-410.
• Kansu, Ş. A. (1940) “Türk Antropoloji Enstitüsü Tarihçesi”, İstanbul: Maarif Matbaası.
• Kedourie, E. (1961) “Nationalism”, London: Hutchinson University Press,
• Kerestecioğlu, İ. Ö. (2013) “Milliyetçilik: ‘Uyuyan Güzeli Uyandıran Prens’ten Frankeştayn’ın Canavarına” H. Birsen Örs (edt.) 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kottak, P. C. (2008) “Antropoloji İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış”, Çev. Serpil N. Altuntek vd., Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Lewis, I. M. (1985) “Social Anthropology in Perspective: The Relevance of Social Anthropology”, 2nd edition, Cambridge: Cambridge University Press.
• Maksudyan, N. (2005) “Türklüğü Ölçmek Bilimkurgusal Antropoloji ve Türk Milliyetçiliğinin Irkçı Çehresi”, İstanbul: Metis Yayınları.
• Örmecioğlu, H. T. (2019) “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köycülük Tartışmaları ve Numune Köyler”, Belleten Dergisi, 83(297): 730-750.
• Özkırımlı, U. (2010) “Milliyetçilik Üzerine Güncel Tartışmalar Eleştirel Bir Müdahale”, Çev. Yetkin Başak, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Smith, A. (2017) “Etno-Sembolizm ve Milliyetçilik”, Çev. Bilge Firuze Çallı, İstanbul: Alfa Basım.
• Turner, V. (2018) “Ritüeller Yapı ve Anti-Yapı”, Çev. Nur Küçük, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Toprak, Z. (2013) “Türkiye’de Popülizm 1908-1923”, İstanbul: Doğan Kitap.
• Yanık, C. ve Kara, M. (2016) “Milliyetçiliğe Yönelik İki Kuramın Değerlendirilmesi: Modern Milliyetçi Kuram ve Etno-Sembolcü Milliyetçi Yaklaşım”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1): 559-582.
• Yavuz, S. Y. (2019) “Cumhuriyet Misyonerleri 1930-1946 Arası Türkiye’de Bir Politik Özne Olarak Gençlik İnşası”, İstanbul: VakıfBank Kültür Yayınları.