KUVEYKIR ÖĞRETİSİNDE İSA MESİH ANLAYIŞI

Yıl 2022, , 555 - 572, 31.05.2022

Melek Öztürk , Sami Kılıç

https://doi.org/10.47525/ulasbid.1087332

Öz

Kuveykırlar, Avrupa’da, reformun etkisiyle ortaya çıkan mistik bir gruptur. Protestanlık çatısı altında yer alan Kuveykırlar, XVII. yüzyılda George Fox tarafından kurulmuştur. Kuveykır öğretisinde genel Hıristiyanlık anlayışında olduğu üzere, İsa’nın âlemin yaratılışı esnasında yaratılış işlemine katılması yönüyle logos oluşuna ve Mesih olması yönüyle çarmıh olayıyla birlikte tüm insanlığın kurtarıcısı oluşuna inanılmıştır. Dolayısıyla Kuveykırlar, İsa’nın hem beşeri hem de tanrısal yönünü kabul etmişlerdir. Bununla birlikte Kuveykır öğretisi daha çok İsa Mesih’in ruhsal rehberliğini merkeze alan bir hareket olmuştur. Kuveykır öğretisinde iç ışık doktrini esas kabul edilmiştir. Fox, Mesih’in kurtarıcılığına imanla birlikte bireyin içinde parlayacak olan Mesih ışığıyla kişinin ruhsal aydınlanmaya ulaşabileceğini ifade etmiştir. Fox, Tanrı’nın tüm insanların kurtuluşunu murat edeceği, gerçeğin tek olmasının gerekliliği, İsa’nın Mesih oluşu ve tanrısallığı gibi düşüncelerin yanı sıra diğer tüm inanç sistemlerindeki kurtarıcı figürlerin de tanrısal öze sahip olabileceği gibi bir fikre de sahip olması yönüyle öğretisini, İsa merkezli olarak ve tüm insanlara hitap edecek şekilde sistemleştirmiştir. Zira Fox’a göre, diğer dini sistemlere ait kurtarıcılar da ikinci derecede kurtarıcı olarak kabul edilmiştir. Böylece iç ışık doktrini ile birlikte evrensellik doktrini de Kuveykır öğretisinin temel doktrini olmuştur. Bununla birlikte başlangıçta kendilerini tek kurtuluş yolu şeklinde gören Kuveykırlar, tarihsel süreç içerisinde bu düşünceden uzaklaşarak evrensellik fikrini benimsemişlerdir. Bu makalede konu olarak Kuveykırlar’da İsa Mesih anlayışının seçilmesinin sebebi; Sami Kılıç’ın, Kuveykırları genel olarak tanıtan, Kuveykırlar adlı makalesinden başka, bu grup hakkında yazılan Türkçe bir çalışmanın bulunmayışı olmuştur. Dinler Tarihi kaynaklarında da, Kuveykırlar hakkında ansiklopedik bilgiler yer almış, inanç esasları ayrıntılı bir araştırmaya tabi tutulmamıştır. Çalışmada Kuveykırlar ile ilgili yabancı dildeki kaynaklar taranmış, özellikle bu grubun İsa-Mesih anlayışı ile ilgili bilgiler toplanmıştır. Kuveykır olarak bilinen yazarların da eserleri incelenmiştir. Günümüzdeki Kuveykırların internet siteleri ve buralarda yer alan bilgiler de toplanarak ortaya çıktıkları andan itibaren günümüze kadar olan süreçte Kuveykırların İsa-Mesih anlayışı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

George Fox, Kuveykırlar, İsa, Mesih, Hırıstiyanlık.

The Conception of Jesus Christ in the Quaker teaching

Öz

Quakers are a mystical group that emerged in Europe under the influence of reform. The Quakers, under the umbrella of Protestantism, were founded by George Fox in the seventeenth century. In the Quaker doctrine, as in the general Christian understanding, it is believed that Jesus was logos in terms of his participation in the creation process during the creation of the world, and that he was the savior of all humanity with the crucifixion event in terms of being the Messiah. Therefore, the Quakers accepted both the human and divine aspects of Jesus. However, the Quaker doctrine has been a movement centered on the spiritual guidance of Jesus Christ. In the Quaker doctrine, the doctrine of inner light has been accepted. Fox stated that with faith in Christ’s redemption, one can reach spiritual enlightenment with the light of Christ, which will shine within the individual. Fox, in addition to thoughts such as God’s will for the salvation of all people, the necessity of the truth to be one, Jesus’ being the Messiah and his divinity, as well as the idea that the savior figures in all other belief systems can have divine essence, he teaches his teaching as Jesus-centered and systematized in a way that appeals to all people. Because, according to Fox, saviors belonging to other religious systems were also accepted as secondary saviors. Thus, together with the doctrine of inner light, the doctrine of universality became the basic doctrine of the Quaker doctrine. However, Quakers, who initially saw themselves as the only way of salvation, moved away from this thought in the historical process and adopted the idea of universality. The reason for choosing the understanding of Jesus Christ in the Quakers as the subject of this article; Apart from Sami Kılıç's article named Quakers, which introduces the Quakers in general, there is no Turkish study written about this group. In the History of Religions sources, encyclopedic information about the Quakers was included, and the principles of belief were not subjected to a detailed study. In the study, foreign language sources about the Quakers were scanned, and information about the Jesus-Christ understanding of this group was collected. The works of writers known as Quakers were also examined. The Internet sites of today's Quakers and the information contained therein have also been collected and the understanding of the Jesus-Messiah of the Quakers has been revealed in the process from the moment they emerged to the present day.

Anahtar Kelimeler

George Fox, The Quakers, Jesus, Messiah, Christianity

Kaynakça

• Adam, Baki. (1998). Hıristiyanlık. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (c. 17, 328-372. ss.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Adler, Mortimer J. (2014). Dinde Hakikat, Dinlerin Çokluğu ve Birliği. (Çev. Ruhattin Yazoğlu - Hüsnü Aydeniz). İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Anderson, Paul N. (1994). On Following Jesus, Faculty Publications – Collage Of Christian Studies. USA.
• Anderson, Paul N. (2015). On Seeeking The Truth (And Being Found By It) – A Christocentric Double Search, (Chapter 11 Of Befriending Truth: Quaker Perspectives, 182-195. ss.). Newberg: Goorge Fox University.
• Aydın, Mahmut. (2000). Yahudi Bir Peygamberden Gentile Tanrıya: İsa’nın Tanrısallaştırılma Süreci. İslamiyat Üç Aylık Araştırma Dergisi, İsa (as) Anısına, III(4), 47-74. Ankara.
• Aydın, Mahmut. (2002). İsa Tanrı Mı? İnsan Mı?, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aydın, Mehmet. (2005). Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, Konya: Din Bilimleri Yayınları.
• Barbour, Hugh. (1964). The Quakers in Puritan England. Yale University.
• Barclay, Robert. (1825). An Apology For The True Christian Divinity; Being An Explanation And Vindication Of The Principles And Doctrines Of The People Called Quakers. London.
• Beck, William. (1877). Six Lectures On George Fox And His Times. London: Bareett Sons And Co., Printers.
• Benson, Lewis. (1974). George Fox’s Teaching About Christ. Quaker Religious Thought içinde (Vol: 39, Article: 3, 20-45. ss.). Newberg: George Fox University.
• Birkel, Michael and Vandenbark, Marie. (2019) “Meeting”: The Mystical Legacy Of George Fox. Quakers And Mysticism, Comparative And Syncretic Approaches To Spirituality. Jon R. Kershner. Palgrave Macmillan (Ed.), ss. 23-43.
• Birkel, Michael. (2004). Rufus Matthew Jones, The Encyclopedia of Protestantism. Hans J. Hillerbrand (Ed.) içinde (Volume 2, 924-925. ss.). New York: Routledge.
• Brain, W. Russell. (1944). Man, Society And Religion: An Essay In Bridge- Building. London: Swarthmore Lectur.
• Cantor, Geoffrey. (2005). Quakers, Jews And Science. United Kingdom: Oxford University Press.
• Clarkson, Thomas. (1806). A Portraiture Of Quakerism II. New York.
• Creasey, Maurice A. (1959). The Quaker Interpretation of the Significance of Christ. Quaker Religious Thought içinde (Vol. 2, 2-15. ss.). United States. Creasey, Maurice A. (1967). The Christ of History and of Experience. The Shrewsbury Lecture. New Jersey. United Kingdom.
• Dandelion, Pink. (2008). The Quakers: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. Encyclopaedia Britannica; (2022, 25 Ocak) https://www.britannica.com/biography/Rufus-Matthew-Jones.
• Eroğlu, Ahmet Hikmet. (2015). Hristiyanlık. B. Adam (Ed.). Dinler Tarihi El Kitabı içinde (134-198. ss.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Faith And Practice Of Western Yearly Meeting Of Friends Church, (2005).
• Forrest, David W. (1901). The Christ Of History And Of Experience, The Third Series Of Kerr Lectures. New York: Charles Scribner’s Sons.
• Fox, George. (1654). Saul’s Errand to Damascus. https://books.google.com.
• Gündüz, Şinasi. (2017). Din ve İnanç Sözlüğü, İstanbul: Vadi Yayınları.
• Gündüz, Şinasi. (2019). Hıristiyanlık. Dünya Dinleri içinde (104-158. ss.). İstanbul: MilelNihal Yayınları.
• Hallowell, Richard Price. (1870). The Quakers İn New England. Philedelphia: Merrihew- Son Printers.
• Hancock, Thomas. (1859). Decline Of The Society Of Friends, London: Smith, Elder And Co. 65, Cornhill.
• Hick, John. (1995). The Rainbow Of Faiths, London: SCM Press.
• Hick, John. (2002). İnançların Gökkuşağı- Dinsel Çoğulculuk Üzerine Eleştirel Diyaloglar. (Çev. Mahmut Aydın). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Hick, John - Knitter, Paul F., (1998). The Myth of Christian Uniqueness. Toward a Pluralistic Theology of Religions, Seventh Printing February. New York: Maryknoll.
• Hinds, Hilary. (2011). George Fox And Early Quaker Culture. The Seventeenth Centry içinde (87-89. ss.). Manchester: Manchester University Press.
• Holland, Rupert S. (1915). William Penn, New York: Macmillan Company.
• Janney, Samuel M. (1853). The Life of George Fox; With Dissertations On His Views Concerning The Doctrines, Testimonies, And Discipline Of The Christian Church, Philedelphia: Lippincott, Grambo & Co.
• Kershner, Jon R. (2019). Quaker Engagements With Mysticism. Quakers And Mysticism, Comparative And Syncretic Approaches To Spirituality içinde (1-23. ss.). Palgrave Macmillan.
• Kılıç, Sami. (2005). Kuveykırlar. Dini Araştırmalar, ( 8(23), 219-228.). Ankara.
• Knitter, Paul F. (1990). Interreligious Dialogue: What? Why? How?. Death Or Dialogue: From The Age Of Monologue To The Age Of Dialogue. London: SCM Press.
• Kurt, Ali Osman. Aykıt, Dursun Ali. (2019). Dinler Tarihi. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.
• Küng, Hans. Moltmann, Jürgen. (2014). Dinde Hakikat, Dinlerin Çokluğu ve Birliği (Çev. Ruhattin Yazoğlu - Hüsnü Aydeniz). İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Marsh, Josıah. (1881). A Popular Life Of George Fox, The First Of The Quakers. Philadelphia: Henry Longstreth.
• Mather, Cotton. (1702). Magnalia Christi Americana, Or The Ecclesiastical History of New-England. T. Parkhurst. USA.
• Moore, Rosemary. (2000). The Light in Their Consciences: Early Quakers in Britain, 1646-1666. Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
• Murray, Ruth S. (1880). Valiant For The Truth; Or Some Memorıals Of George Fox And The Early Friends. Cambridge: Riverside Press.
• Nickalls, John L. Cadbury, Henry J. Nuttall, Geoffrey F. (1952). The Journal of George Fox. Cambridge: Cambridge University Press.
• Pennington, Isaac. (1667). To Friends Of Both The Chalfonts, Vol 2. London.
• Roberts, Arthur O. (1954). George Fox’s Concept Of The Church. Boston University.
• Jones, Rufus M. (1950). The Faith And Practice Of The Quakers, London: Methuen & Co. Ltd. New York: George H. Doran Company.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem. (2002). Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Tuke, Henry. (1828). The Faith Of The People Called Quakers, In Our Lord And Savıour Jesus Christ, Set Forth In Various Extract From Their
• Writings. The Third York Edition. Philedelphia: S. W. Conrad Printer.
• Turner, Frederick Storrs. (1911). The Quakers A Study Historical And Critical. London: Swan Sonnenschein.
• Tümer, Günay and Küçük, Abdurrahman. (1993). Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
• Yazoğlu, Ruhattin. (2007). Dini Çoğulculuk Sorunu - John Hick Üzerine Bir Araştırma, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Yazoğlu, Ruhattin and Aydeniz, Hüsnü. (2006). Dini Çoğulculuk John Hick’in Düşünceleri Etrafında Tartışmalar. İstanbul: İz Yayıncılık.